Trước nguy cơ suy thoái vì dịch bệnh, thế giới học được gì từ cú lao dốc mạnh của kinh tế Trung Quốc?

Ngành dịch vụ và tiêu dùng chịu nhiều biến động khi nhiều quốc gia áp dụng lệnh phong toả, người dân chủ yếu chỉ ở trong nhà, ảnh hưởng trực tiếp đến ngành hàng không, khách sạn, nhà hàng và các trung tâm mua sắm. Cùng với đó là lĩnh vực sản xuất đối mặt với "cơn gió ngược" khi dây chuyền lắp ráp tạm ngừng hoạt động vì nhân viên không thể đến làm việc. 

Dưới đây là những "bài học" quan trọng về kinh tế từ Trung Quốc đối với thế giới.

Những gì đang diễn ra tồi tệ hơn dự đoán

Hầu như các chuyên gia, nhà kinh tế học đều thất bại trong việc dự đoán về những hậu quả đối với nền kinh tế sẽ "tàn khốc" đến mức nào. Kể từ lần đầu hạ dự báo tăng trưởng GDP hồi cuối tháng 1, những ước tính được đưa ra sau đó tiếp tục thấp hơn nữa khi dự đoán ban đầu về đà hồi phục mạnh mẽ hình chữ "V" đã không còn.

Hoạt động kinh tế Trung Quốc sụt giảm mạnh trong 2 tháng đầu năm nay.

Số liệu được Trung Quốc công bố hôm 16/3 cho thấy doanh số bán lẻ, sản lượng công nghiệp và đầu tư trái phiếu đã ghi nhận đà sụt giảm mạnh, vượt xa so với ước tính của các nhà kinh tế. Theo đó, những dự đoán sau này sẽ còn tồi tệ hơn nữa. Macquarie Group cho rằng GDP quý này sẽ giảm 6% so với 1 năm trước đó. Bloomberg Economics cũng nhận định GDP của Trung Quốc đang trên đà chạm mức thấp hơn 20% so với năm trước trong 2 tháng đầu năm.

Việc chủ quan về cú sốc đối với nền kinh tế không chỉ xảy ra ở Trung Quốc. Hồi giữa tháng 2, vài tuần sau khi dịch bệnh bùng phát mạnh mẽ, các nhà hoạch định chính sách toàn cầu vẫn lạc quan về sự hồi phục như kịch bản ban đầu đưa ra. Trong một bản lưu ý công bố hôm 19/2, IMF vẫn không thay đổi dự báo của tháng 1 rằng tăng trưởng kinh tế toàn cầu sẽ tăng lên 3,3% so với 2,9% trong năm 2019.

Chậm trễ trong việc đưa ra hành động cần thiết

Phản ứng ban đầu của Trung Quốc đã làm dấy lên những ý kiến chỉ trích khi chính quyền Vũ Hán được cho là đã "giấu dịch". Ngập ngừng trong việc thông báo về dịch bệnh cũng diễn ra cùng lúc với sự chậm trễ trong việc đưa ra hành động cần thiết để kiểm soát virus.

Đó là một bài học mà các quốc gia khác có thể đã bỏ lỡ khi nhiều ý kiến cho rằng các chính phủ từ Washington cho đến Tokyo đều chưa quyết đoán, khiến các ngân hàng trung ương và bộ tài chính phải nhanh chóng đưa ra những động thái để ngăn chặn thiệt hại với nền kinh tế.

Robert Carnell – kinh tế gia trưởng về khu vực châu Á Thái Bình Dương tại ING Groep NV Singapore nhận định: "Tôi cho rằng đối với tất cả các quốc gia chỉ có một số ít ca nhiễm mỗi ngày thì họ tương đối thảnh thơi, nhưng họ có thể chứng kiến sự thay đổi lớn trong 1 tuần".

Ngành dịch vụ, sản xuất hồi phục chậm chạp

Các ngành dịch vụ ở Trung Quốc chịu ảnh hưởng lớn hơn ngành sản xuất. Tuần trước, các kinh tế gia của Barclays ước tính sản lượng của ngành dịch vụ sụt giảm 70% so với năm trước trong tháng 2, sau đó sẽ hồi phục và ghi nhận mức giảm 40 - 45%. Trong khi đó, sản lượng ngành sản xuất giảm 30 - 35%.

Doanh số ngành bán lẻ "rơi tự do" vì dịch bệnh.

Tình trạng các trường hợp nhiễm bệnh, tử vong ở Trung Quốc tăng đột biến đã khiến người dân không thể ra khỏi nhà. Theo đó, ngay cả khi sản xuất đã dần mở cửa trở lại thì sự hồi phục đối với ngành dịch vụ cũng gặp gián đoạn. Lượng khách đến các cửa hàng chỉ đang dần tăng nhẹ trở lại sau khi giảm tới 80% ở khi sự bùng phát lên đến đỉnh điểm.

Tác động đối với nền kinh tế khi áp dụng lệnh phong toả

Tỉnh Hồ Bắc đã áp lệnh phong toả vì sự bùng phát của Covid-19, trong khi đó quy mô kinh tế của của địa phương này lại tương đương với Thuỵ Điển. Hồ Bắc là nơi sản xuất phốt pho lớn nhất Trung Quốc, được sử dụng trong sản xuất phân bón và là trung tâm quan trọng của ngành sản xuất ô tô đối với những công ty lớn như Dongfeng, cùng các công ty sản xuất linh kiện toàn cầu như PSA và Honda.

Những quốc gia khác cũng quyết áp dụng lệnh hạn chế tương tự. Italy đang phong toả toàn quốc, cuộc khủng hoảng dịch vụ y tế đã khiến toàn bộ hoạt động kinh doanh vùng Bologna trở nên trì trệ, địa phương này đóng góp tới 1/5 tổng GDP của Italy và phần còn lại của miền Bắc cũng là động cơ thúc đẩy tăng trưởng của nước này.

Alexander Wolf, Trưởng bộ phận Chiến lượng đầu tư châu Á tại J.P. Morgan Private Bank cho rằng có thể việc đóng cửa toàn bộ nền kinh tế là quá quyết liệt. Ông nói: "Hàn Quốc lại đưa ra một biện pháp nhẹ nhàng hơn nên tôi nghĩ việc này sẽ tạo ra một case study thú vị về tác động đối với nền kinh tế".

Hỗ trợ thị trường tài chính

Giới chức Bắc Kinh đã hành động nhanh chóng để hỗ trợ thanh khoản cho thị trường tài chính, tránh những biến động khiến phần còn lại của thế giới hoảng loạn. Trung Quốc hiện là 1 trong 20 thị trường lớn nhất thế giới vẫn chưa rơi vào thị trường "gấu".

Còn các nhà hoạch định chính sách Mỹ vẫn không đưa ra động thái nào cho đến khi S&P 500 rớt tới 11% trong 1 tuần. Tuy nhiên, khả năng hồi phục ở thị trường chứng khoán Trung Quốc có thể đã dần chững lại.

Những "bài học" về tài chính và ngân hàng trung ương

Cho đến nay, chính phủ Trung Quốc đã có chính sách tương đối nghiêm khắc. Thay vì thúc đẩy cho vay và nới lỏng tiền tệ, họ nhắm mục tiêu hướng đến những doanh nghiệp cần đến sự hỗ trợ đó. PBOC đã bơm tiền vào hệ thống tài chính và cắt giảm lượng dự trữ bắt buộc đối với các ngân hàng.

Về mặt tài chính, chính phủ Trung Quốc đã thực hiện việc cắt giảm thuế và đẩy mạnh chi tiêu cho các dự án cơ sở hạ tầng. Chính quyền địa phương được pháp bán trái phiếu đặc biệt để chi trả cho đầu tư cơ sở hạ tầng và được khuyến khích bán ra trong đầu năm nay. Ngoài ra, mục tiêu cắt giảm thuế và phí bảo hiểm xã hội cũng được thực hiện đối với các công ty chịu ảnh hưởng bởi Covid-19, tránh tình trạng sa thải hàng loạt.

Hoạt động kinh tế trở lại bình thường là điều không dễ dàng

Bloomberg Economics ước tính, tỷ lệ các công ty hoạt động trở lại ở Trung Quốc chỉ đạt mức 80 - 85% tính đến tuần kết thúc vào ngày 13/3, tăng nhẹ so với 70 - 80% ở tuần trước đó. Hơn nữa, đà tăng tốc tích cực cũng không diễn ra.

Các chuyên gia y tế đã cảnh báo rằng việc quay trở lại làm việc tại văn phòng hoặc nhà máy trong thời gian sớm sẽ tạo rủi ro cho đợt bùng phát dịch bệnh thứ hai. Do đó, những tuần tiếp theo sẽ là "bài kiểm tra" căng thẳng về cách nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới kiểm soát dịch bệnh như thế nào.

Wang Tao, Kinh tế gia trưởng về Trung Quốc tại UBS Group AG cho hay: "Đối với Trung Quốc, ‘cú đánh’ mạnh đối với nền kinh tế chủ yếu là do các biện pháp hạn chế mà chính phủ áp dụng để ngăn chặn sự lây lan chứ không phải là dịch bệnh này".