Thỏa ước lao động tập thể góp phần chống bất bình đẳng

Báo cáo rà soát các thỏa ước lao động tập thể và thực hành tại 80 quốc gia có mức độ phát triển kinh tế khác nhau cũng như khuôn khổ pháp luật và quy định của 125 quốc gia, qua đó cho thấy số lượng người lao động thuộc diện bao phủ trong các thỏa ước thương lượng tập thể càng nhiều thì mức chênh lệch tiền lương càng thấp. Thương lượng tập thể là quá trình thương lượng tự nguyện giữa một hay nhiều người sử dụng lao động (hoặc tổ chức của họ) với một hay nhiều tổ chức của người lao động. Thương lượng tập thể có thể giảm thiểu bất bình đẳng về tiền lương trong doanh nghiệp, lĩnh vực hay ngành nghề một cách hiệu quả.

Thương lượng tập thể cũng có thể góp phần thu hẹp khoảng cách trả lương theo giới. Hơn một nửa (59%) các thỏa ước lao động tập thể thuộc phạm vi nghiên cứu của ILO thể hiện sự cam kết của người sử dụng lao động hay tổ chức của họ và tổ chức của người lao động (đặc biệt là công đoàn) cùng giải quyết bất bình đẳng giới bằng cách đảm bảo trả công bình đẳng cho công việc có giá trị như nhau, đảm bảo chế độ thai sản và nghỉ phép vì lý do gia đình cũng như giải quyết bạo lực trên cơ sở giới tại nơi làm việc.

Theo báo cáo, mức lương, thời giờ làm việc và các điều kiện làm việc khác của hơn một phần ba số người lao động (35%) ở 98 quốc gia được xác lập thông qua các cuộc thương lượng tập thể tự chủ giữa công đoàn và người sử dụng lao động hay tổ chức của người sử dụng lao động. Nhưng tỷ lệ này có sự khác biệt đáng kể giữa các quốc gia, dao động từ trên 75% ở nhiều nước châu Âu và Uruguay đến dưới 25% ở khoảng một nửa số quốc gia có sẵn dữ liệu.

Vai trò đối với giảm thiểu tác động của cuộc khủng hoảng COVID-19

Nghiên cứu cho biết thương lượng tập thể đã và đang đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu tác động của cuộc khủng hoảng COVID-19 đối với việc làm và thu nhập, giúp giảm bớt một số tác động đối với tình trạng bất bình đẳng đồng thời củng cố khả năng chống chịu của các doanh nghiệp và thị trường lao động bằng cách hỗ trợ duy trì tính liên tục của hoạt động kinh tế.

Việc điều chỉnh các biện pháp chăm sóc sức khỏe cộng đồng và tăng cường công tác đảm bảo an toàn sức khỏe nghề nghiệp tại nơi làm việc cùng với chế độ nghỉ ốm được hưởng lương và các chế độ chăm sóc sức khỏe được quy định trong nhiều thỏa ước lao động tập thể đã góp phần bảo vệ hàng triệu người lao động.

Các thỏa ước lao động tập thể được ký kết nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho mô hình làm việc từ xa trong thời kỳ COVID-19 hiện đã phát triển thành các khuôn khổ chung dài hơi hơn cho để đảm bảo các phương thức làm việc thỏa đáng đối với cả mô hình làm việc kết hợp (cả làm trực tiếp và làm từ xa) và làm việc từ xa. Thỏa ước lao động tập thể đề cập đến những vấn đề như thay đổi trong tổ chức công việc, đào tạo đầy đủ và các chi phí liên quan đến làm việc từ xa. Một số thỏa ước lao động tập thể còn đề cập đến vấn đề an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu.

 Một số thỏa ước "điều chỉnh lại" thời giờ làm việc, khẳng định thời giờ nghỉ ngơi thông qua quyền ngắt kết nối, một mặt ấn định ngày và giờ nhân viên phải liên lạc, mặt khác tăng quyền tự chủ và mức độ kiểm soát của người lao động đối với lịch trình làm việc của họ. Các thỏa ước lao động tập thể cũng giải quyết đến tính bao trùm và hội nhập trong lực lượng lao động cũng như sự bình đẳng về cơ hội của người lao động làm việc ngoài doanh nghiệp và lao động tại chỗ. Ngoài ra, những nỗ lực của người sử dụng lao động và người lao động đã tạo nên năng lực thể chế của quốc gia để tiếp thu, thích ứng và chuyển đổi.

Tổng giám đốc ILO, ông Guy Ryder, cho biết: “Thương lượng tập thể đã và đang đóng vai trò quan trọng trong thời kỳ đại dịch, giúp tôi luyện khả năng chống chịu bằng cách bảo vệ người lao động và doanh nghiệp, đảm bảo tính liên tục trong hoạt động kinh doanh cũng như bảo vệ việc làm và thu nhập. Thương lượng tập thể đã tạo nên một phương tiện hiệu quả để người sử dụng lao động và người lao động đi đến đồng thuận đối với các giải pháp bao trùm nhằm giải quyết những vấn đề hoặc thách thức chung và giảm thiểu tác động của các cuộc khủng hoảng hiện tại và tương lai mà nền kinh tế, doanh nghiệp và người lao động phải đối mặt”.

Công cụ thiết yếu để thực hiện công cuộc phục hồi lấy con người làm trung tâm

Theo nghiên cứu của ILO, thương lượng tập thể sẽ là một công cụ cần thiết để đối phó với những thay đổi cơ bản đang thách thức cả thế giới việc làm. Xét đến tốc độ phát triển nhanh chóng của các hình thức bố trí công việc đa dạng - bao gồm công việc tạm thời, bán thời gian và công việc theo yêu cầu, các mối quan hệ việc làm nhiều bên, việc tự làm phụ thuộc và mới đây nhất là các công việc trên nền tảng internet, được thực hiện trong khuôn khổ các mối quan hệ công việc và việc làm khác nhau - một số quốc gia đã thực hiện các bước để đảm bảo công nhận hiệu quả quyền thương lượng tập thể của mọi người lao động.

Là một hình thức cùng nhau đặt ra quy định, thương lượng tập thể có thể đóng góp đáng kể cho công tác quản trị việc làm bao trùm và hiệu quả, mang lại tác động tích cực đến sự ổn định, bình đẳng, tuân thủ và khả năng chống chịu của doanh nghiệp và thị trường lao động. Để thực sự hiệu quả, một số ưu tiên dưới đây cần giải quyết:

Phục hồi các tổ chức của người sử dụng lao động và người lao động. Một công cuộc phục hồi lấy con người làm trung tâm mang lại hàm ý rằng người sử dụng lao động và người lao động có tiếng nói trong các quyết định và chính sách ảnh hưởng đến họ. Chức năng đại diện của các Tổ chức Thành viên Doanh nghiệp và Người sử dụng lao động (EBMO) và các tổ chức công đoàn - cả về sức mạnh do thành viên tạo nên và khả năng tích hợp các lợi ích đa dạng của họ - là nền tảng của đối thoại xã hội hiệu quả.

Thực hiện việc công nhận hiệu quả quyền thương lượng tập thể của mọi người lao động. Trước những thay đổi đang diễn ra trong thế giới việc làm, cần thiết phải củng cố các thiết chế việc làm để đảm bảo bảo vệ đầy đủ cho mọi người lao động, bao gồm cả việc công nhận hiệu quả quyền thương lượng tập thể.

Thúc đẩy một công cuộc phục hồi toàn diện, bền vững và có khả năng chống chịu. Thương lượng tập thể cần giải quyết tình trạng bất bình đẳng, đảm bảo mọi người đều có quyền tiếp cận, đảm bảo an ninh kinh tế, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển đổi đúng đắn, đạt được sự linh hoạt về thời gian làm việc và cải thiện sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống, theo đuổi một chương trình nghị sự mang tính chuyển đổi vì bình đẳng giới và thúc đẩy doanh nghiệp bền vững.

Hỗ trợ thực hiện Chương trình Nghị sự 2030 về Phát triển Bền vững. Các tổ chức của người sử dụng lao động và người lao động đóng vai trò rất quan trọng trong việc đạt được Mục tiêu số 8 của SDG (về việc làm thỏa đáng và tăng trưởng kinh tế), ngoài ra còn có thể hỗ trợ các mục tiêu SDG khác.