Thí điểm chi trả chính sách an sinh xã hội không dùng tiền mặt

Thanh toán điện tử trong thực hiện các chương trình trợ giúp xã hội là xu thế mà nhiều quốc gia hiện nay đang áp dụng. Thanh toán điện tử sẽ tiết kiệm chi phí, giảm thời gian đi lại cho người thụ hưởng, hỗ trợ đúng đối tượng, kịp thời, tiện lợi và về lâu dài giúp họ tiếp cận với các dịch vụ tài chính tốt hơn, công bằng hơn, minh bạch hơn.

Trong những năm vừa qua, Việt Nam đã chứng kiến sự bùng nổ của các hình thức thanh toán không tiền mặt, bao gồm thẻ tín dụng, ATM, dịch vụ ngân hàng trực tuyến Internet banking, ví điện tử, QR code và các ứng dụng thanh toán kỹ thuật số khác. Người tiêu dùng Việt Nam ngày càng tích cực đón nhận hình thức thanh toán mới này bởi sự tiện lợi và tốc độ nhanh chóng, do đó hình thức thanh toán này ngày càng được sử dụng thường xuyên hơn trong các giao dịch trực tiếp tại cửa hàng và mua sắm trực tuyến.

Qua khảo sát cũng cho thấy, các công nghệ thanh toán mới đang thu hút sự quan tâm của người tiêu dùng, đa số người tiêu dùng cho biết, họ quan tâm đến phương thức thanh toán bằng sinh trắc học, chẳng hạn như sử dụng dấu vân tay hoặc xác thực bằng giọng nói để hoàn thành giao dịch, một số khác người dùng quan tâm đến thanh toán thông qua ngân hàng số. Rõ ràng, nhờ có sự phát triển của công nghệ, ngày càng có nhiều người tiêu dùng Việt Nam sử dụng hình thức thanh toán không tiền mặt và nhận thức được tầm quan trọng của xu hướng thanh toán hiện đại này. Điều này được thể hiện rõ qua giá trị và số lượng giao dịch của thanh toán điện tử đều tăng trưởng mạnh hơn qua các năm.

Hiện nay, Việt Nam có khoảng 30% dân số là đối tượng cần sự trợ giúp. Trong đó có hơn 11,4 triệu người cao tuổi, khoảng 1,4 triệu người hưởng trợ cấp người có công với cách mạng, 6,2 triệu người khuyết tật, trên 9 triệu người có vấn đề sức khỏe tâm thần, 2 triệu trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, có khoảng 3,75% hộ nghèo, 4,55% hộ cận nghèo, hơn 3,1 triệu đối tượng hưởng trợ cấp xã hội hàng tháng, khoảng 2 triệu lượt hộ gia đình cần được trợ giúp đột xuất hàng năm, ngoài ra còn nhiều phụ nữ, trẻ em bị ngược đãi, bị mua bán, bị xâm hại hoặc lang thang kiếm sống trên đường phố.

Thứ trưởng Lê Tấn Dũng cho biết, số người tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc là khoảng 15 triệu người; bảo hiểm xã hội tự nguyện khoảng 500 nghìn người; bảo hiểm thất nghiệp khoảng 13 triệu người; bảo hiểm y tế khoảng 85 triệu người, đạt tỷ lệ bao phủ 90% dân số. "Như vậy, các đối tượng thụ hưởng chính sách an sinh xã hội ngày càng được mở rộng với mức trợ giúp ngày càng cao hơn. Vì thế, đòi hỏi cần phải có công cụ hiện đại hơn trong việc quản lý chính sách và đối tượng tốt hơn", Thứ trưởng Dũng nhấn mạnh.

Thứ trưởng Lê Tấn Dũng khẳng định, Chính phủ đang chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương đẩy mạnh xây dựng chính phủ điện tử, cung cấp các dịch vụ công trực tuyến mức độ 4, thúc đẩy phát triển các giải pháp thanh toán không dùng tiền mặt, thanh toán điện tử.

Để tăng cường quản lý và thực hiện có hiệu quả chính sách an sinh xã hội, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 708/QĐ-TTg ngày 25/5/2017 phê duyệt Đề án xây dựng Cơ sở dữ liệu quốc gia về an sinh xã hội, ứng dụng công nghệ thông tin vào giải quyết chính sách an sinh xã hội đến năm 2020 và định hướng phát triển đến năm 2030 (gọi tắt là Đề án 708). Theo kế hoạch thực hiện Đề án 708 thì hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt chính sách trợ giúp xã hội đã và đang được Bộ LĐ-TB&XH thí điểm triển khai thực hiện. Năm 2019, đã thực hiện 2 huyện ở Cao Bằng và mở rộng toàn tỉnh trong năm 2020 và 1 huyện ở Quảng Ninh.

Theo các chuyên gia, hiện nay việc chi trả an sinh xã hội bằng tiền mặt vẫn phổ biến nhất ở Việt Nam. So với các nước trong khu vực, mức độ sử dụng dịch vụ tại chi nhánh ngân hàng và máy ATM còn thấp. Tỷ lệ người dân có tài khoản ngân hàng cũng thấp. Mô hình đại lý ngân hàng chưa được phép hoạt động. Các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán di động chưa được phép thực hiện chức năng cho khách hàng rút tiền mặt.

Cùng với đó, mạng lưới ngân hàng chủ yếu tập trung ở vùng thành thị, trung tâm. Phần lớn người dân sống ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa không có tài khoản ngân hàng. Nếu họ có tài khoản ngân hàng cũng khó có thể rút tiền từ tài khoản (do không có ATM). Một nguyên nhân khác là người dân còn thiếu các hồ sơ pháp lý để mở tài khoản ngân hàng do các đối tượng bảo trợ xã hội (trẻ em, người khuyết tật thường không có CMND). Cũng có trường hợp người dân ngại mở tài khoản ngân hàng vì mất phí khi sử dụng...

Dự kiến, việc thanh toán không dùng tiền mặt trong chi trả chính sách an sinh xã hội của sẽ mở rộng triển khai tại: Hà Nội, Thừa Thiên Huế, TP. Hồ Chí Minh.