Tập trung mở rộng diện bao phủ bảo hiểm xã hội

 Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, Giám đốc Văn phòng ILO tại Hà Nội Chang Lee Hee chủ trì hội thảo (từ trái qua)

Cùng dự và chủ trì hội thảo có Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung, Giám đốc Văn phòng ILO tại Hà Nội Chang Lee Hee cùng đại diện các bộ, ngành, địa phương, các Đại sứ quán, tổ chức quốc tế tại Việt Nam.

Quỹ BHXH tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất cân đối dài hạn

Theo thống kê, diện bao phủ BHXH ở Việt Nam đã tăng đáng kể trong 10 năm qua, tuy nhiên, cần tiếp tục mở rộng diện bao phủ, đặc biệt vẫn còn thấp trong các DN vừa và nhỏ, lao động có hợp đồng ngắn hạn. Lao động trong khu vực phi chính thức, tự doanh và lao động nông thôn phần lớn chưa tham gia BHXH, chỉ tham gia BHYT xã hội, hưu trí tự nguyện, BHTN và chế độ tử tuất.

 Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam phát biểu tại hội thảo

Phát biểu khai mạc hội thảo, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung khẳng định, BHXH là trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội của Việt Nam, được Đảng, Nhà nước quan tâm. Chính sách BHXH được thực hiện chính thức từ năm 1961 và cho đến trước năm 1995 chỉ áp dụng đối với CNVC nhà nước theo cơ chế bao cấp. Từ năm 1995, chính BHXH được cải cách theo hướng dần mở rộng đối tượng tham gia trong các DN có sử dụng từ 10 lao động trở lên rồi tiếp tục mở rộng cho các lao động được ký hợp đồng từ 3 tháng trở lên. Từ tháng 1/2018, đối tượng tham gia tiếp tục được mở rộng đến lao động có hợp đồng từ 1 tháng trở lên. Ngoài ra, lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam có cơ hội tham gia BHXH tại Việt Nam. Về chính sách lúc đầu chỉ có BHXH bắt buộc, đến 1/1/2008 có thêm thêm chính sách BHTN, từ 1/1/2009 có thêm chính sách BHTN. Chính sách BHXH đã từng bước được đạt được những kết quả nhất định, đối tượng tham gia BHXH ngày càng gia tăng. Tính đến hết năm 2016, có trên 13 triệu người tham gia BHXH, chiếm khoảng 28% lực lượng lao động trong độ tuổi... Đến nay, đã có gần 3 triệu người cao tuổi được hưởng lương hưu và BHXH hàng tháng. Nếu tính cả đối tượng hưởng trợ cấp xã hội cho người cao tuổi, người khuyết tật, người nghèo, người có công thì có trên 50% người cao tuổi ở Việt Nam được hưởng lương hưu và trợ cấp hàng tháng… 

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung khẳng định BHXH là trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội của Việt Nam

Bên cạnh những kết quả đạt được, Bộ trưởng cũng thẳng thắn chỉ ra những hạn chế, bất cập trong BHXH, như diện bao phủ BHXH ở Việt Nam còn ở mức thấp so với các nước trên thế giới. Nhiều NLĐ chưa được tham gia BHXH và được bảo vệ trước những rủi ro trong quá trình làm việc như: ốm đau, tai nạn lao động, thất nghiệp… Bên cạnh đó, Quỹ BHXH tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất cân đối dài hạn. “Theo tính toán của ILO, nếu không có điều chỉnh về chính sách thì quỹ lương hưu và tử tuất tại Việt Nam có thể mất cân đối vào năm 2034. Hệ thống các chế độ BHXH còn chưa đa dạng và linh hoạt nếu thiếu hấp dẫn với người dân. Hồ sơ thủ tục thực hiện BHXH còn chưa thuận lợi, đôi khi gặp khó khăn cho DN và NLĐ. Nhằm khắc phục những hạn chế nói trên, Bộ LĐ-TB&XH đang được CP giao chủ trì phối hợp với các bộ, ngành, tổ chức quốc tế nghiên cứu đánh giá và đề xuất các giải pháp cho hệ thống BHXH Việt Nam. Theo kế hoạch, đầu năm 2018, Ban Cán sự Đảng Chính phủ sẽ trình Ban Chấp hành Trung ương Đảng Đề án Cải cách chính sách bảo hiểm xã hội”- Bộ trưởng nhấn mạnh.

Chuyên gia cao cấp của Tổ chức Lao động quốc tế Michael Cichon cho rằng có 4 phương án để mở rộng diện bao phủ BHXH 

Tăng cường gắn kết chặt chẽ giữa cơ quan thuế và BHXH

Đó là một trong những giải pháp được ông Phạm Trường Giang, Vụ trưởng Vụ BHXH (Bộ LĐ-TB&XH) nêu ra tại hội thảo. Theo ông Giang, để mở rộng diện bao phủ BHXH, trong thời gian tới cần giao chỉ tiêu phát triển đối tượng BHXH phù hợp theo hướng gắn trách nhiệm của địa phương; Thực thi chính sách hỗ trợ “có điều kiện” để tạo thói quen tham gia BHXH; Bổ sung thêm chế độ ngắn hạn đối với chính sách BHXH tự nguyện; Gắn việc tham gia BHXH cho NLĐ là một trong những điều kiện mà DN tiếp cận các chương trình ưu đãi của Nhà nước; Đơn giản hóa quy trình thủ tục tham gia và thụ hưởng chính sách, xóa bỏ rào cản về ranh giới hành chính, địa phương trong việc tham gia vào hệ thống BHXH...

Từ kinh nghiệm quốc tế, chuyên gia cao cấp của Tổ chức Lao động quốc tế Michael Cichon cho rằng có 4 phương án để mở rộng diện bao phủ BHXH là tăng tuổi nghỉ hưu lên 65 đối với nam và nữ theo lộ trình cứ một năm tăng lên 1 tuổi và bắt đầu thực hiện từ 2018. Phương án 2 là tăng tuổi nghỉ hưu và giảm tỷ lệ thay thế (tính bằng tỷ số giữa người thụ hưởng và người tham gia BHXH) bằng cách sử dụng tỷ lệ tích lũy ở mức 1,5% mức đóng BHXH trong vòng 40 năm; phương án 3 là tăng tuổi nghỉ hưu, giảm tỷ lệ thay thế bằng cách áp dụng tỷ lệ tích lũy ở mức 1% đối với mỗi năm đóng góp, áp dụng cơ chế hưu trí toàn dân ở mức 50% lương tối thiểu khu vực Nhà nước; phương án 4 là tăng tuổi nghỉ hưu, áp dụng mô hình tài khoản cá nhân tượng trưng trong vòng 40 năm chuyển đổi từ năm 2018. Còn theo đại diện Ngân hàng thế giới, để mở rộng diện bao phủ BHXH, cần tiến hành theo nguyên lý “hái những quả thấp trước”, nghĩa là tăng tỷ lệ tham gia BHXH trong khu vực chính thức. Bên cạnh đó, việc tăng tỉ lệ tham gia bảo hiểm hưu trí là mở rộng độ bao phủ ở khu vực chính thức và khu vực lao động tự tạo việc làm và khu vực phi chính thức. Ngoài ra, hệ thống BHXH Việt Nam cần được hiện đại hóa như chuyển toàn bộ hệ thống sang quản lý hồ sơ điện tử, hiện đại hóa các qui trình nghiệp vụ theo hướng lấy khách hàng làm trung tâm.

 Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại Hội thảo

Phát biểu chỉ đạo hội thảo, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh, thời gian tới, chúng ta cần có những giải pháp thay đổi căn bản trong việc mở rộng diện bao phủ BHXH. Vấn đề BHXH có tính chất liên ngành do vậy hệ thống BHXH Việt Nam phải phù hợp với quy luật và xu hướng chung của thế giới. Việt Nam đang là nước có tình trạng già hóa dân số nhanh, điển hình của thế giới vì vậy phải chuẩn bị trước từ 10 - 15 năm. Bên cạnh đó, chính sách BHXH cần đồng bộ với các chính sách xã hội khác, đảm bảo đời sống thiết yếu cho người dân. Về nhiệm vụ cụ thể, Phó Thủ tướng yêu cầu: Cần phải thống kê chính xác số người trong độ tuổi lao động, hiện nay có một bộ phận NLĐ chưa tham gia BHXH (20%) cần có đánh giá, kiểm tra lại; Tiếp tục mở rộng và đổi mới chính sách BH tự nguyện, coi  người tham gia BHXH như khách hàng; Đổi mới công tác quản lý lao động và Quỹ BHXH, ứng dụng tối đa công nghệ thông tin trong quản lý, điều hàn. Bên cạnh đó, cần có sự vào cuộc của các tổ chức đoàn thể, chính trị-xã hội để mở rộng đối tượng tham gia BHXH nhằm đảm bảo an sinh xã hội. Đặc biệt là vai trò của địa phương, cần phải giao chỉ tiêu cụ thể tới từng đối tượng; Nâng cao công tác tuyên truyền để người lao động hiểu được quyền lợi của mình, trở thành “người giám sát trực tiếp”, từng bước chuyển biến mạnh mẽ về cải cách thủ tục hành chính...