Tài sản không giải trình được: Đề xuất xác lập quyền sở hữu Nhà nước tại tòa

Theo báo cáo của Ủy ban Tư pháp gửi đến UBTVQH, ngoài phương án 1 (thu thuế thu nhập cá nhân), phương án 2 (xử phạt hành chính) như dự thảo trình ra Quốc hội tại kỳ họp 5, cơ quan này và cơ quan trình dự án luật đề xuất thêm phương án 3 (xác lập quyền sở hữu của Nhà nước thông qua thủ tục tố tụng dân sự). 

Ủy ban Tư pháp cho hay, ưu điểm của phương án này là vừa thể hiện được thái độ mạnh mẽ của Nhà nước, vừa giải quyết được những vướng mắc trong kiểm soát tài sản, thu nhập của Luật Phòng chống tham nhũng hiện hành; góp phần khuyến khích sự minh bạch trong kê khai tài sản, thu nhập; nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác phòng chống tham nhũng.

Đồng thời, bảo đảm được tính khách quan, minh bạch và bảo đảm quyền lợi của các bên thì việc phán quyết tính hợp lý của việc giải trình và xác lập sở hữu đối với tài sản, thu nhập tăng thêm phải do Tòa án quyết định thông qua thủ tục tố tụng dân sự, có tranh tụng, đối đáp công khai, có sự tham gia của luật sư, người bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các bên, bảo đảm tính dân chủ, thận trọng, khách quan.

Phương án này không mâu thuẫn với quy định về trách nhiệm chứng minh trong tố tụng dân sự (đa số các trường hợp, nghĩa vụ chứng minh thuộc về người khởi kiện).

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga báo cáo Dự thảo Luật Phòng chống tham nhũng (sửa đổi)

Luật Phòng chống tham nhũng hiện hành cũng quy định người có nghĩa vụ kê khai phải có tránh nhiệm giải trình về nguồn gốc tài sản, thu nhập tăng thêm và quy định này tiếp tục được kế thừa trong dự thảo Luật. Mặt khác, cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập vẫn phải có trách nhiệm chứng minh tính không hợp lý trong việc giải trình về nguồn gốc tài sản, thu nhập tăng thêm của người có nghĩa vụ kê khai.

“Như vậy, trong quá trình tranh tụng, Tòa án phán quyết về tài sản, thu nhập tăng thêm mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được hợp lý về nguồn gốc thì tài sản, thu nhập tăng thêm đó thuộc sở hữu của Nhà nước”, báo cáo của Ủy ban Tư pháp cho biết.

Qua cân nhắc kỹ ưu điểm, nhược điểm của từng phương án, Ủy ban Tư pháp và cơ quan trình dự án thấy rằng phương án 2 (xử phạt hành chính) có nhiều yếu tố bất hợp lý nên đề nghị không lựa chọn. Còn giữa phương án 1 và phương án 3, Ủy ban Tư pháp và cơ quan trình dự án lựa chọn phương án 3; bổ sung quy định để giải thích khái niệm “giải trình không hợp lý về nguồn gốc tài sản, thu nhập tăng thêm” tại khoản 9 Điều 3 của Dự thảo Luật.

Tuy nhiên, do còn nhiều ý kiến khác nhau, Ủy ban Tư pháp và cơ quan trình dự án đề nghị UBTVQH báo cáo cấp có thẩm quyền cho ý kiến về 2 phương án: thu thuế thu nhập cá nhân và xác lập quyền sở hữu của Nhà nước thông qua thủ tục tố tụng dân sự.