Sợ mất của, anh làm thông gia với em gái

Cứ ưng cái bụng là cưới

       “Ở các buôn sâu xa của xã này, trẻ con học hết cấp 3 hiếm lắm, học thế chỉ có mà ế chồng, ế vợ hết à. Kết hôn không cần xem tuổi đâu, cứ nhìn dáng hình thấy ưng là được, có thể đẻ được là cưới. Bao đời nay vẫn thế, có ai nói gì đâu. Mới năm 2012 thôi, hàng chục đứa trẻ ở xã này mới 14 tuổi, nhưng cơ thể phát triển nên cho lấy nhau luôn, đám cưới tưng bừng lắm. Bởi người Ê Đê ở đây quan niệm đã mời là phải đi”- Ông Y Nam, một già làng ở xã Ea Kênh vô tư giãi bầy như vậy. Đúng như ông Nam nói, nhiều buôn ở xã Ea Kênh như; Ea Đun, Pốk, D’Dao chủ yếu là dân tộc Ê Đê, M’Nông họ có tư tưởng trẻ con được thoải mái lấy nhau, bất kể là họ hàng.

          Vì là anh em con chú, con bác lại chơi với nhau từ nhỏ nên 3 năm trước mới bước qua tuổi 14, bỗng nhiên Ma Linh thích em gái họ của mình là H’Nham. Nỗi thích thú cứ lớn dần lên khiến cho cả hai chỉ muốn được ở gần nhau. Ma Long, ở buôn Ea Đun cũng vậy, dẫu chưa bước qua tuổi thiếu niên nhưng bởi thích và hứa hẹn với em cùng họ nên nằng nặc đòi được lấy nhau. Đặc biệt, Long lại chính là con ông Ma Phin; Phó trưởng buôn Ea Đun. Hôm chúng tôi đến, Ma Phin không có nhà nhưng những hàng xóm của ông bảo: “Ở đây à, nhiều cán bộ cho con lấy người cùng họ hàng lắm. Bởi thích rồi thì làm sao mà không lấy được. Hơn nữa, làm cán bộ hoặc già làng thì thường có nhiều của cải và giàu có hơn người khác nên họ càng không muốn của thất thoát ra ngoài. Họ hàng lấy nhau và giữ của cho nhau”. Ở buôn D’Dao, buôn Pốk trường hợp này cũng không hiếm, đến nỗi già làng B’Hiu phải thốt lên: “Ôi chao, chuyện thường ngày ấy mà”.

             Anh trai thông gia với em gái

Bà H’Mí vợ già làng Ea Đun cùng con gái út đang kể về tình trạng anh em họ lấy nhau. Con bà H’Mí cũng lấy chính em họ mình. 

  Theo chị Nguyễn Thị Lệ, cán bộ dân số xã Ea Kênh, thông gia với gia đình Phó trưởng buôn Ea Đun không ai khác chính là em gái ông. Chị Lệ bảo: “Thông gia với chính em ruột mình, lại hay đi giao lưu bị nhiều người nói nên bây giờ Ma Phin hay tránh kể chuyện hôn nhân của con ông ấy lắm. Người lạ phải gạn hỏi mãi ông ta mới nói, còn người địa phương thì ai cũng biết cả rồi”. Cũng giống Ma Phin,thông gia với già làng Ma Hoong cũng chính là người em họ của già làng. Chúng tôi tìm đến nhà già lang Ma Hông. Rất tiếc ông không có nhà, nhưng, vợ ông, bà H’Mí  là một người xởi lởi, lại am hiểu khá tường tận về những câu chuyện kết hôn cận huyết thống ở đây.Bà H’Mí bảo: “Dân Ê Đê mình thật bụng lắm nên chỉ sợ người ngoài lừa lấy của cải. Mà chuyện này cũng đã xảy ra rồi đấy, năm 2011, có một đứa trong buôn lấy chồng ở huyện khác, chẳng thân thích gì nên bị nó lấy hết vòng bạc, chiêng ché rồi bỏ đi mất, không tìm lại được. Nhà tôi là già làng, lại lo lắng làm ăn nên  cũng có được nhà cao cửa rộng, có được chút tài sản nên không dám gã con cho người ngoài. Con trai tôi lấy cháu họ tôi mấy năm rồi, đã sinh con 2 đứa rồi. Bữa nay chúng đi rẫy hết, mùa gặt mà. Làm thông gia với nhà em họ nên mọi chuyện dễ hiểu nhau hơn vì thân thiết từ trước”.

             Cũng theo bà H’Mí, khi gia đình xảy ra chuyện, hoặc tai nạn, hoặc người vợ, người chồng mất đi thì tài sản dù do người chồng, hay cả hai vợ chồng cùng làm lụng, dù giàu hay nghèo, chăm chỉ hay không thì lúc chết đi, từ trâu, bò, ché rượu, nương rẫy, quần áo...đều được đem ra phân chia hết cho mọi người trong họ. Rời nhà bà H’Mí, chúng tôi đến buôn Pốk, thật ngỡ ngàng khi hầu hết mọi người ở đây cũng xem chuyện anh trai thông gia với em gái, hay em họ là chuyện bình thường.

                                          Những đứa trẻ còi cọc vì nạn kết hôn cận huyết thống

             Chông chênh cuộc chiến xóa hủ tục 

  “Có lần đi tuyên truyền bà con đồng bào từ bỏ hủ tục kết hôn với người trong họ tộc, nhưng họ lại nghĩ mình có ý đồ xấu, nhằm làm mất của cải nhà họ nên bị đuổi đi. Có đợt tuyên truyền hàng tháng nhưng  đồng bào đôi khi nghe trước quên sau nên đâu lại vào đó”- Nguyễn Oanh, cán bộ dân số huyện KRông Pắk chán nản cho biết. Theo thống kê của Chi cục Dân số và kế hoạch hóa gia đình tỉnh Đắk Lắk, riêng từ năm 2006 đến nay, có hàng trăm cặp tảo hôn và kết hôn cận huyết thống trong đó xã Ea Kênh là tiêu biểu. Đây là một trong những nguyên nhân chính làm suy thoái chất lượng nòi giống. Hơn nữa, trẻ vị thành niên cơ thể chưa phát triển nên khi sinh đẻ thường gặp nhiêu sự cố đau lòng. Với đồng bào Tây Nguyên, già làng là người có tiếng nói quan trọng nhưng chính già làng ở buôn Ea Đun và một số già làng khác cũng gã con cho chính người trong họ của mình nên cuộc chiến xóa hủ tục này ở Ea Kênh càng trở nên khó khăn. Rõ ràng Nhà nước đã ban hành Luật Hôn nhân và Gia đình, nhưng thực tế Luật vẫn chưa tác động sâu và mạnh đến các tầng lớp nhân dân ở xã Ea Kênh. Vì vậy, cần có giải pháp lâu dài, theo phương châm “mưa dầm, thấm lâu” thông qua các quả mô hình can thiệp giảm tình trạng tảo hôn, kết hôn cận huyết thống.