Phát huy nội lực để vượt “bẫy kinh tế Covid-19”

Kinh tế Việt Nam bị tổn thương nặng nề bởi Covid-19

Mới đây, ông Jacques Morriset - Chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam đã đưa ra một khái niệm hoàn toàn mới: "Bẫy kinh tế Covid-19", đồng thời cảnh báo Việt Nam cần cẩn trọng để tránh mắc bẫy này.

Với mức tăng trưởng GDP 0,4% trong quý II, kinh tế Việt Nam được coi là ngoại lệ trên thế giới ở thời điểm này. Tuy nhiên, đây là kết quả thấp nhất trong 35 năm qua. Nếu tính 6 tháng đầu năm 2020, tốc độ tăng trưởng chỉ đạt 1,8% cho thấy nền kinh tế Việt Nam đã bị tổn thương nặng nề bởi Covid-19. Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới (WB), nhờ có thể trạng tốt hơn nên nền kinh tế Việt Nam có xuất phát điểm đề kháng đại dịch tốt hơn. Tuy nhiên, quy mô suy giảm kinh tế của Việt Nam cũng tương đương với những gì được chứng kiến ở các quốc gia bị ảnh hưởng nhiều nhất trên thế giới. Cảm nhận mà ai cũng thấy rõ là tình trạng người lao động mất công ăn việc làm và thu nhập suy giảm. Theo ước tính, trên 30 triệu người lao động Việt Nam, tương đương khoảng một nửa lực lượng lao động bị ảnh hưởng do các biện pháp giãn cách xã hội thời gian qua. Con số thống kê của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho biết, tỷ lệ thất nghiệp thành thị tăng 33% trong quý II, còn thu nhập bình quân của người lao động giảm 5% so với cùng kỳ năm ngoái.

Du lịch với thành tích đón 18 triệu lượt du khách đã đóng góp 8,3% GDP và sử dụng trên 1,3 triệu lao động, chiếm khoảng 2,5% tổng lao động của cả nước (theo con số thống kê năm 2019), là ngành kinh tế chịu ảnh hưởng mạnh trong 6 tháng đầu năm 2020. Lệnh cấm du khách quốc tế và hạn chế vận tải hành khách trong nước trong tháng 3 và 4 đã tác động tiêu cực với ngành. Mặc dù các biện pháp hạn chế trong nước được nới lỏng giúp du lịch nội địa phần nào được phục hồi nhưng chưa thể bù đắp được cho những tổn thất của ngành.

Nhìn tổng thể, kinh tế Việt Nam vốn phụ thuộc rất lớn vào kinh tế toàn cầu, hiển nhiên không thể đứng ngoài vòng xoáy mà kinh tế thế giới đang phải đối mặt. Lâu nay, trụ cột tăng trưởng truyền thống của Việt Nam là sức cầu nước ngoài và tiêu dùng trong nước. Do đại dịch Covid-19, người dân trên thế giới đều giảm chi tiêu, tiết kiệm nhiều hơn trong bối cảnh bất định. Sức cầu nước ngoài yếu đi khiến xuất khẩu của Việt Nam bị suy giảm trong 6 tháng qua và xu hướng này có thể sẽ tiếp tục.

Trong lĩnh vực đầu tư, Việt Nam vẫn là điểm đến hấp dẫn của các nhà đầu tư nước ngoài khi dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) cam kết đạt gần 16 tỉ USD trong 6 tháng đầu năm. Tuy nhiên, con số này vẫn thấp hơn 15% so với cùng kỳ năm 2019. Điều này đồng nghĩa Việt Nam cần phải tìm những động lực tăng trưởng kinh tế mới.

Đại dịch Covid-19 đang khiến những động lực tăng trưởng chủ yếu của Việt Nam hiện nay là xuất khẩu và tiêu dùng nội địa bị triệt tiêu, khi giao thương toàn cầu chưa trở lại bình thường còn khách hàng trong nước không dám đẩy mạnh đầu tư và tiêu dùng do e ngại sự bất an. Ngành du lịch và nhiều ngành xuất khẩu đang bị mất đi lượng lớn khách hàng tiềm năng do Covid-19...

Vượt "bẫy kinh tế Covid-19" bằng nội lực

Trong bối cảnh nền kinh tế vẫn có khả năng bị tổn thương với những đợt sóng lây nhiễm Covid-19 mới, Việt Nam phải tìm ra những động lực tăng trưởng mới để củng cố quá trình hồi phục nền kinh tế. Theo WB, nội lực chính là cơ sở để Việt Nam vượt qua "bẫy kinh tế Covid-19".

Nội lực đó, theo WB, trước hết là sự chủ động về nguồn cung đối với những mặt hàng lương thực, thực phẩm thiết yếu. Các sản phẩm nông, lâm, ngư nghiệp không chỉ giúp Việt Nam đảm bảo được an ninh lương thực mà còn tiếp tục duy trì được nguồn thu từ xuất khẩu nông sản tới những quốc gia đang đối mặt với nguy cơ mất an ninh lương thực, mở rộng thị trường xuất khẩu và tìm kiếm khách hàng mới.

Nội lực thứ hai được các định chế tài chính quốc tế ghi nhận là chính sách tài khóa đã giúp chính phủ Việt Nam có dư địa tài khóa đủ để triển khai một gói kích thích ấn tượng. Theo khuyến cáo của các chuyên gia WB, "công cụ này phải được sử dụng cẩn trọng, để đảm bảo bền vững nợ và tài khóa trong tương lai", do đó, cần lựa chọn những dự án đem lại nhiều việc làm nhất cũng như tác động tích cực nhất tới toàn bộ nền kinh tế.

Thị trường và doanh nghiệp trong nước cũng là một nội lực để Việt Nam vượt qua "bẫy kinh tế Covid-19" khi gần 100 triệu dân sẵn lòng tiêu thụ hàng hóa sản xuất trong nước. Theo đánh giá của WB, với 1/6 dân số Việt Nam gia nhập tầng lớp trung lưu toàn cầu với mức chi tiêu bình quân đầu người hơn 15 USD/ngày và mỗi năm sẽ có thêm 1 triệu người nữa tham gia vào nhóm này, thị trường nội địa Việt Nam đang phát triển có thể bổ sung một phần hoặc thậm chí đối trọng với thị trường nước ngoài. Đồng thời, đội ngũ doanh nghiệp, doanh nhân Việt Nam luôn có tâm thế vượt khó. Trong bối cảnh "khó khăn trăm bề" do dịch bệnh, doanh nghiệp có thể tái cơ cấu theo hướng giảm đầu mối, tăng hiệu quả, cập nhật công nghệ, cơ cấu và đào tạo lại nhân lực. Để tránh bị ảnh hưởng bởi những tác động từ bên ngoài, các doanh nghiệp có thể hướng tới phát triển các nguồn nguyên vật liệu trong nước, tìm và thay thế các nguồn nhập khẩu, phát triển các nguồn nguyên liệu, nâng cao chất lượng sản phẩm nội địa và liên kết sâu với các nhà cung ứng nội địa để thay thế hàng nhập khẩu.

Điều quan trọng là các cơ quan quản lý nhà nước từ trung ương đến địa phương đồng hành với doanh nghiệp như thế nào, gỡ bỏ rào cản ra sao? Nếu nhà nước tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp phát triển, khuyến khích các hình thức giao dịch không trực tuyến, đẩy mạnh triển khai hệ thống thanh toán điện tử thì không chỉ tiếp tục duy trì được hiệu quả thị trường nội địa mà còn góp phần cải thiện năng lực cạnh tranh quốc gia nhờ giảm thời gian và chi phí giao dịch.

Bà Stefanie Stallmeister, quyền Giám đốc quốc gia WB tại Việt Nam cho rằng: "Khủng hoảng lần này khác với những lần trước đó và quản lý tốt có thể giúp Việt Nam tiến nhanh tới ước vọng thịnh vượng và trở thành nền kinh tế thu nhập cao vào năm 2045". WB cũng dự báo tăng trưởng GDP của Việt Nam sẽ đạt 2,8% trong năm 2020 và sẽ phục hồi lại mức 6,7% vào năm 2021. Kết quả dự báo trên cho thấy, Việt Nam sẽ là quốc gia có tăng trưởng đứng thứ 5 trên thế giới trong năm 2020.