Nỗi niềm kịch "bệt"

Một chương trình kịch bệt.

Kịch cà phê thường ở không gian nhỏ, khoảng 60 khán giả trở xuống. Nhiều khán giả cho biết họ thích sự ấm cúng, gần gũi với diễn viên, không gian thoải mái, trong khi diễn viên cũng thích sự tương tác trực tiếp với khán giả. Những cảm xúc khóc, cười trên sân khấu họ cảm nhận ở khán giả ngồi dưới rất rõ. Diễn viên khóc trên sân khấu mà nhìn xuống dưới thấy khán giả khóc theo thì dù nước mắt rơi nhưng trong bụng... thích lắm. Vì sự gần gũi đó, nói diễn viên kịch cà phê phải diễn bằng trái tim cũng không quá. Bởi nếu diễn viên diễn “giả” một chút, khán giả sẽ nhận ra ngay. Cà phê bệt giờ đây đã có một lượng công chúng riêng. Có khán giả lớn tuổi khi xem xong bỏ phong bì cho các diễn viên, rồi nói: “Nhìn các cháu diễn thấy thương quá!”.

Kịch cà phê thời năm 2010 đến 2012, với dàn kịch mục lên đến hàng trăm vở của trên 20 nhóm kịch, có mặt tại các quán cà phê ở nhiều quận nội - ngoại thành. Mỗi nhóm lận lưng hàng chục vở, diễn luân phiên vào các tối, bất kể đầu, giữa hay cuối tuần, được khán giả, nhất là khán giả trẻ chuộng cái mới lạ nhiệt tình ủng hộ. Tuy vậy, sân khấu kịch bệt đa phần diễn vào các ngày đầu tuần do cuối tuần diễn viên kẹt sô ở các sân khấu lớn. Thời điểm này có khá nhiều vở hay, do các nhóm viết mới hoặc dựng lại, cụ thể như “Ngao Sò Ốc Hến” thu hút hàng trăm khách mỗi lần sáng đèn, nhiều suất có lượng khán giả hơn cả các sân khấu kịch có tiếng của thành phố.

Mỗi nơi, mỗi nhóm đều cố gắng tạo dựng cái độc, lạ, riêng nhằm thu hút khán giả.  Các vở diễn dao động từ 60 đến 120 phút, đủ cả chính kịch, hài kịch với các mảng miếng khiến khán giả khóc, cười. Kịch cà phê  do vậy là đất dụng võ của không chỉ diễn viên trẻ, mới ra trường, mà còn là một kênh chạy sô của nhiều diễn viên hài. Không thể không gọn nhẹ, vì sân khấu cũng chính là một phần không gian quán, thường là nhà phố, nhà hộp, nên việc dàn dựng cảnh trí cũng phải đơn giản, tinh gọn, đạo cụ, phục trang, chi phí đầu tư cần giảm thiểu tối đa.

Đã xác định đi xem kịch cà phê là không có ngôi sao, vì như đã nói, đa số là diễn viên trẻ, hoặc sinh viên các trường sân khấu - điện ảnh, nên thù lao không cao, chỉ khoảng 150.000 - 200.000 đồng/đêm/người, và hầu như rất ít phân chia vai chính, vai phụ, diễn nhiều, diễn ít… Thức uống các loại đồng giá từ 80.000 - 100.000 đồng, kể cả phụ thu. Thu nhập vì thế chỉ đủ tiền ăn cơm, uống nước và đổ xăng. Tuy nhiên, các diễn viên trẻ đã xác định loại hình này chỉ là nơi để mình được diễn, được ứng dụng và trải nghiệm những gì đã học, rồi kiếm sống bằng những việc khác như đóng phim truyền hình, lồng tiếng, tấu hài, kinh doanh...

Đó là thời hoàng kim, chứ hiện tại các quán lần lượt đóng cửa, chỉ một số rất ít còn bám trụ, hầu hết đổi chủ hoặc bỏ hẳn phần kịch do vắng khách. Kịch cà phê bước vào thời kỳ thoái trào, tuột dốc. Một trong những nguyên nhân của tình trạng trên là do chất lượng các vở diễn ngày càng đi xuống, rơi vào lối cũ mòn, nhiều nơi chỉ còn là tấu hài nhạt nhẽo khiến khán giả chán ngán. Chính vì chỉ là lối thoát cho các diễn viên trẻ, một hướng đi tạm thời nên loại hình này dần đi vào ngõ cụt, lụi tàn. Các diễn viên trẻ lần lượt ra trường mỗi năm vẫn đang bức bối tìm đất diễn, đất sống.

Nhiều khán giả thích không khí cà phê kịch gần gũi, thân thiện. Vừa nhâm nhi cà phê, vừa thưởng thức các diễn viên trẻ cháy hết mình với nghề, với các vai diễn. Thế nhưng, thời gian gần đây họ cũng đã chê nhạt, khiến kịch cà phê vốn đã bấp bênh càng chênh chao. Một nguyên nhân nữa là do thành phần nòng cốt của hầu hết các nhóm là những người trẻ sống và làm việc bằng đam mê, nên khi cơm áo gạo tiền, gia đình trở thành mối quan tâm lớn hơn, họ sẽ dần rời bỏ.

Nhiều khán giả từng mê kịch cà phê cho rằng, nguyên nhân khiến mô hình kịch cà phê ngày càng ít hút khách là mở kịch cà phê không dễ, do quy định có bán vé, phụ thu là phải thành lập công ty, hoặc thông qua một công ty tổ chức biểu diễn nào đó mới được phúc khảo. Các vở sẽ không được diễn nếu không có phúc khảo như các sân khấu lớn. Do khán giả đa số là sinh viên, học sinh nên không thể phụ thu giá cao hơn, và nếu thủ tục buộc phải diễn ra đúng y như thế thì kịch cà phê không thể kham nổi. Kịch cà phê, nhất là các quán có không gian chật chội, phải ngồi bệt dưới đất, san sát xem kịch hàng giờ nên rất mỏi mệt. Loại hình này, chính vì thế chỉ thực sự phù hợp với các vở ngắn, hài nhẹ nhàng, khán giả phần lớn tuổi teen, thích mới lạ, dễ dãi trong thưởng thức.

Tương lai của kịch cà phê rất bấp bênh. Có ý kiến cho rằng, mô hình này dễ hợp, dễ tan cũng phần nào đúng, vì thành phần chủ lực là những người trẻ sống với đam mê mà chưa vướng bận nhiều chuyện cơm áo gạo tiền. Hay các chủ quán chỉ quen kinh doanh âm nhạc, còn mô hình kịch chỉ mới thử nghiệm, thăm dò khán giả, liệu đường dài họ có giữ kịch không? Những địa chỉ mà những nhóm kịch hay diễn như Icafe, Ngố, House of Juliet, Alpes, BW, Dạ Thảo... có quán đã đóng cửa, hoặc đổi chủ. Mỗi lần đổi chủ như vậy là vơi đi một lượng khán giả. Một nỗi lo khác là chuyện... phúc khảo. Những nhóm được chủ quán bỏ tiền phúc khảo thì ổn, nhưng quán cũng độc quyền vở kịch đó. Còn những nhóm “du mục” nếu tự bỏ tiền phúc khảo thì kéo theo thù lao tăng cao, như vậy các quán cũng ngại mời.