Nhà ở cho công nhân: Vì sao doanh nghiệp không mặn mà?

Chưa bao giờ hết “khát”

TP.HCM hiện có 17 khu chế xuất và khu công nghiệp, 1 khu công nghệ cao và 16 cụm công nghiệp, thu hút khoảng 370.000 công nhân. Theo khảo sát gần đây của các ngành chức năng, khoảng 70% trong tổng số công nhân đang có nhu cầu về nhà ở, nhà lưu trú nhưng số lượng nhà lưu trú được đầu tư xây dựng đến nay chỉ mới đáp ứng khoảng gần 40.000 chỗ ở (đạt 15% nhu cầu).

Tương tự, theo khảo sát của công đoàn các KCN - KCX Hà Nội, trên địa bàn thành phố hiện có 8 KCN đang hoạt động với hơn 144.000 lao động. Trong đó gần 70% lao động nhập cư, phải thuê nhà ở với số tiền từ 500.000 đồng đến 1,2 triệu đồng/tháng. Nhà ở vẫn là vấn đề bức xúc của CN tại các KCN - KCX với khoảng 90% số công nhân phải thuê.

Theo số liệu thống kê, cả nước hiện có khoảng 2,8 triệu công nhân tại các KCN, KCX, trong đó có 1,7 triệu người có nhu cầu về nhà ở, nhưng mới bố trí được 8 - 10%, khoảng 1,5 triệu người còn lại đang phải đi thuê nhà để ở với điều kiện sống rất thấp, ảnh hưởng đến sức khỏe, đời sống và làm giảm chất lượng lao động.

Thiếu nhà ở cho công nhân, nhiều công nhân phải ở trong các khu nhà trọ chật chội, ẩm thấp.

Mục tiêu phát triển nhà ở xã hội (NƠXH) đã được đặt ra trong Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia, cụ thể đến năm 2020, phấn đấu thực hiện đầu tư xây dựng tối thiểu khoảng 12,5 triệu mét vuông NƠXH tại khu vực đô thị; đáp ứng khoảng 80% số sinh viên, học sinh các trường đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp, dạy nghề và khoảng 70% công nhân lao động tại các KCN có nhu cầu được giải quyết chỗ ở; hỗ trợ cho khoảng 500 nghìn gia đình (theo chuẩn nghèo mới) tại khu vực nông thôn cải thiện nhà ở.

Theo số liệu chính thức từ Bộ Xây dựng, từ nay đến năm 2020, các khu vực đô thị cả nước có hơn 1,7 triệu người khó khăn về nhà ở (diện tích bình quân dưới 5m2/người) và 1,7 triệu công nhân có nhu cầu ổn định chỗ ở, để đáp ứng nhu cầu nhà ở cần phải xây dựng khoảng 700.000 căn hộ. Tuy nhiên, đến nay chương trình phát triển NƠXH cho người có thu nhập thấp tại khu vực đô thị mới chỉ hoàn thành việc đầu tư xây dựng 84 dự án, quy mô xây dựng khoảng 33.400 căn hộ. Hiện đang tiếp tục triển khai 135 dự án, quy mô xây dựng khoảng 81.000 căn hộ (bao gồm cả một số dự án chuyển đổi từ nhà ở thương mại sang NƠXH đã được UBND các tỉnh, thành phố chấp thuận).

Cần những giải pháp căn cơ, đột phá

Nguyên Cục trưởng Cục Quản lý Nhà và Thị trường Bất động sản (Bộ Xây dựng), Nguyễn Mạnh Hà, chỉ rõ nguyên nhân khiến việc phát triển nhà ở cho công nhân KCN chưa được như kỳ vọng là do thiếu quỹ đất để đầu tư xây dựng tại vị trí thuận lợi. Nhiều KCN hình thành nhưng chưa bố trí quỹ đất để xây dựng nhà ở cho công nhân. Mặt khác, đầu tư nhà ở cho công nhân thuê đòi hỏi chi phí đầu tư lớn và dài hạn, trong khi lãi suất vay để đầu tư cao, thời gian thu hồi vốn dài nên các doanh nghiệp không mặn mà đầu tư.

Trên thực tế, một số cơ chế ưu đãi như hỗ trợ đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật trong và ngoài hàng rào dự án và hỗ trợ từ nguồn ngân sách địa phương... chưa được quan tâm đúng mức. Mức độ ưu đãi phụ thuộc vào điều kiện của từng địa phương nên chưa thu hút được doanh nghiệp tham gia đầu tư xây dựng nhà ở cho công nhân KCN.

Mặc dù đã có các quy định liên quan đến việc đơn giản hóa và rút gọn trình tự, thủ tục lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch xây dựng và dự án đầu tư cũng như thủ tục chấp thuận đầu tư, cho phép chuyển đổi cơ cấu dự án… nhưng việc tổ chức triển khai thực hiện ở một số địa phương còn chậm, chưa tạo điều kiện thuận lợi cho các chủ đầu tư triển khai dự án mới cũng như thực hiện việc chuyển đổi, cơ cấu lại dự án.

Mong muốn có được những căn nhà khang trang, vững chãi là ước mơ của nhiều công nhân.

Theo Bộ trưởng Phạm Hồng Hà, trong xây dựng NƠXH đang tồn tại một số vấn đề cần được giải quyết. Thứ nhất, nguồn cung NƠXH đang rất thiếu so với nhu cầu thực tế. Thứ hai, một số doanh nghiệp chưa quan tâm nhiều đến xây dựng NƠXH do lợi nhuận thấp. Nhà nước cũng có một số chính sách ưu đãi về vốn, đất đai… nhưng lại quy định chỉ được lợi nhuận tối đa là 10%. Số lợi nhuận này khá thấp, không hấp dẫn nhà đầu tư. Trong quy hoạch các khu đô thị cũng dành ra 20% quỹ đất để NƠXH. Tuy nhiên, trên thực tế đất xây dựng NƠXH vẫn còn rất hạn chế do nhiều địa phương chưa quan tâm đến đất xây dựng NƠXH, xây dựng nhà ở cho công nhân tại các KCN, KCX. Thứ ba, là thiếu nguồn lực và cơ chế xây dựng NƠXH.

Về các giải pháp, người đứng đầu Bộ Xây dựng cho biết, cần có sự thay đổi căn bản để giải quyết vấn đề xây dựng NƠXH. “Ở các nước không phân biệt đối tượng và cho vay mua nhà. Như ở Mỹ họ cho vay với lãi suất rất thấp. Họ điều tiết các khoản thu khác để có nguồn lực để xây dựng. Chúng tôi đang nghiên cứu các giải pháp căn cơ lâu dài hơn để tạo đột phát xây dựng NƠXH”, Bộ trưởng Hà nói.