Nhà hát Epidaurus và những bí ẩn về âm thanh sân khấu

Theo sử liệu truyền lại, nhà hát này được xây dựng vào thế kỷ thứ 4 trước công nguyên theo thiết kế của kiến trúc sư Polyklcito. Nhà hát có 55 hàng ghế xếp thành hình bán nguyệt dựa vào một triền đồi tự nhiên, với đường kính 119 mét và sức chứa 14.000 khán giả. 

Trung tâm nhà hát là sân khấu hình tròn với đường kính 19,5 mét.

Với sức chứa như vậy, nhà hát Epidaurus có quy mô lớn hơn nhiều lần so với các nhà hát thời hiện đại. 

Điều đáng ngạc nhiên là dù to lớn như vậy nhưng người ngồi ở hàng ghế cuối cùng của nhà hát vẫn có thể nghe âm thanh từ sân khấu (cách 60m) mà không cần hệ thống khuếch đại âm thanh. 

Bên cạnh đó, chất lượng âm thanh tuyệt hảo cũng làm nên danh tiếng cho nhà hát Epidaurus.

Cho đến ngày nay, chất lượng âm thanh của nhà hát vẫn là chủ đề gây tranh cãi trong giới kiến trúc sư và các chuyên gia. Chưa thể khẳng định, những viên đá chọn lọc làm chất liệu xây dựng nhà hát hay kỹ thuật xây dựng là bí quyết truyền âm của nhà hát này. 

Theo lý giải gần đây của một số nhà nghiên cứu, sự xắp xếp các hàng ghế ngồi theo bậc thang với các vòng tròn đồng tâm cách đều sân khấu là chìa khóa của vấn đề. 

Đây là cấu trúc hoàn hảo cho việc lọc âm, khử nhiễu các âm thanh tần số thấp là thành phần chính của tiếng ồn nền trong nhà hát, đồng thời khuếch đại giọng có tần số cao của diễn viên. 

Không rõ điều này được tạo ra cố ý hay vô tình trong quá trình thiết kế. Nhưng dù thế nào, người Hy Lạp và La Mã cổ đại đã đánh giá đúng khả năng truyền âm của nhà hát Epidaurus và áp dụng chúng cho những nơi khác.

Các kiến trúc sư và khảo cổ gia từ lâu đã phỏng đoán về bí quyết làm nên sự truyền âm lạ lùng này. 

Mới đây, một nghiên cứu tiết lộ nó có được là nhờ việc nhờ khai thác đặc tính vật lý phức tạp của âm học. Âm thanh ở đây được truyền cực tốt. Tiếng hát không micro của một diễn viên trên sân khấu thoáng có thể được thính giả ở những hàng ghế sau cách đó 60 mét nghe thấy.

Nhà hát Epidaurus là nhà hát cổ đại nổi tiếng nhất và được bảo tồn tốt nhất trên thế giới. Epidaurus được xem là trung tâm tôn giáo và chính trị của Epidaurus - một thành phố nhỏ bé, núp dưới bóng lớn của những trung tâm mạnh mẽ hơn như Corinth, Sparta, và Athens. 

Các cuộc khai quật, bắt đầu vào năm 1880 và được hoàn thành cùng với việc phục hồi trong thế kỷ XX, đã hé lộ kiến trúc hoàn hảo nhất của nhà hát Hy Lạp cổ đại.

Khi người Hy Lạp cổ đặt những viên đá cuối cùng lên nhà hát nguy nga ở Epidaurus, người ta vẫn chưa biết liệu các kỹ thuật âm thanh tuyệt vời như thế là kết quả của một sự ngẫu nhiên hay là sản phẩm của một phương pháp kiến trúc tiến bộ. 

Một điều đặc biệt là sân khấu cho dàn nhạc giao hưởng hoặc ca múa có dạng hình tròn cực kỳ hoàn hảo, với đường kính là 19,5m, một nền hình tròn cũng còn nguyên vẹn ở chính tâm có lẽ là bệ thờ Thần Rượu nho của Hy Lạp.

Thời cổ đại, cả Hy Lạp và La Mã đều xây dựng khá nhiều nhà hát, thế nhưng theo đánh giá của giới chuyên môn, nhà hát lộ thiên Epidaurus gây kinh ngạc hơn cả.

Vào năm 1880, người ta bắt đầu khai quật khu di chỉ khảo cổ mang tên Epidaurus nằm trên bán đảo Pelo-Ponnese của Hy Lạp. 

Một năm sau, các nhà khảo cổ phát hiện một nhà hát lộ thiên mà ngày nay được gọi là Nhà hát Epidaurus. 

Nhà hát này được xây dựng vào thế kỷ 4 trước Công nguyên, do kiến trúc sư Polyklcitos thiết kế, tính đến nay đã được 2.400 năm. Ở khu di chỉ này còn có một số công trình cổ đại khác, trong đó có một bệnh viện. 

Theo thuyết minh của cô hướng dẫn viên du lịch người Hy Lạp, khán giả chính của nhà hát này là... bệnh nhân đang được điều trị tại bệnh viện gần đó. 

Nói cách khác, Nhà hát Epidaurus được xây dựng nhằm mục đích giúp bệnh nhân có điều kiện giải trí và giảm stress.

Nhà hát Epidaurus có hình bán nguyệt, thoạt tiên chỉ có 34 hàng ghế đá từ thấp lên cao. Khi người La Mã xâm chiếm Hy Lạp, họ đã “cơi nới” thêm 21 hàng ghế đá nữa, nâng tổng số lên 55, có sức chứa 14.000 khán giả. 

Hiện trạng của Nhà hát Epidaurus ngày nay gần như nguyên vẹn giống ngày xưa. Kỹ thuật xây dựng sân khấu Nhà hát Epidaurus nhằm tạo hiệu ứng âm thanh tuyệt hảo như vậy ngay từ thời cổ đại đã khiến cho các chuyên gia phải lúng túng tìm câu trả lời. 

Cho đến nay vẫn chưa có lời giải thích thỏa đáng nào để lý giải về hiệu ứng âm thanh gây kinh ngạc ấy. 

Có một điều cần lưu ý, khi đến tham quan nhà hát này, bạn nên cẩn thận khi biểu lộ cảm xúc bằng lời nói, ví dụ như nói xấu ai đó, vì người ta sẽ nghe rõ những gì bạn nói mặc dù họ ngồi khá xa trên khán đài.