New York Times: Việt Nam là "phép màu châu Á" thế hệ mới, sau Nhật Bản, Hàn Quốc

Chỉ trong vài ngày sau khi Trung Quốc thông báo ca nhiễm đầu tiên của Covid-19, Việt Nam đã huy động mọi nguồn lực để ngăn chặn sự lây lan của virus. Chính phủ Việt Nam cũng đã sử dụng các công cụ như truyền thông đại chúng, tin nhắn điện thoại, quảng cáo... để liên tục cảnh báo người dân về sự nguy hiểm của dịch bệnh. Việc cô lập các ổ dịch nhanh chóng đã giúp Việt Nam nằm trong số 4 quốc gia có tỷ lệ tử vong do Covid-19 thấp nhất thế giới.

Trưởng nhóm chiến lược toàn cầu tại Morgan Stanley Investment Management, ông Ruchir Sharma nhận định, việc kiểm soát dịch bệnh nhanh chóng đã giúp Việt Nam có thể mở cửa nền kinh tế trở lại. Hiện các chuyên gia dự báo rằng nền kinh tế Việt Nam sẽ phát triển nhanh nhất thế giới trong năm nay. 

Trong khi nhiều quốc gia đang phải đối mặt với những đợt suy giảm kinh tế mạnh và phải nhờ các gói hỗ trợ từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế, Việt Nam lại ghi nhận mức tăng trưởng dương. Ấn tượng hơn nữa, tăng trưởng của Việt Nam giai đoạn vừa qua được thúc đẩy bởi thặng dư thương mại tăng kỷ lục, bất chấp sự sụp đổ của thương mại toàn cầu.

Theo ông Ruchir Sharma, đã lâu lắm rồi mới có được một sự kiện mang tính "đột phá" như thế này. Khái niệm "phép màu châu Á" lần đầu tiên xuất hiện là ở Nhật Bản, sau đó đến Đài Loan và Hàn Quốc. Gần đây nhất là Trung Quốc với việc vươn lên thoát nghèo bằng cách mở cửa cho thương mại, đầu tư và trở thành cường quốc sản xuất xuất khẩu.

Đến nay, Việt Nam đang đi theo con đường tương tự nhưng trong thời đại hoàn toàn mới. Những điều kiện để tạo nên "phép màu" ban đầu có thể không còn nữa. Bùng nổ trẻ em thời hậu chiến đã kết thúc. Thời đại toàn cầu hoá nhanh chóng, với dòng chảy thương mại và đầu tư ngày càng tăng cũng đã qua. Tăng trưởng kinh tế đang dần chậm lại trên toàn thế giới.

Trong giai đoạn bùng nổ ở quá khứ, hầu hết các quốc gia được coi là "phép màu châu Á" đều ghi nhận mức tăng trưởng xuất khẩu hàng năm đạt gần 20% - gấp đôi mức trung bình của nhiều quốc gia có thu nhập thấp hoặc trung bình vào thời điểm đó. Trong 3 thập kỷ vừa qua, Việt Nam đã duy trì tốc độ tương tự. Ngay cả trong những năm 2010, khi thương mại toàn cầu sụt giảm, xuất khẩu của Việt Nam vẫn tăng 16%/năm. Đây là tốc độ tăng nhanh nhất trên thế giới tính đến hiện nay.

Trong khi các quốc gia mới nổi tập trung chi mạnh cho phúc lợi xã hội nhằm xoa dịu cử tri, Việt Nam đã dành nguồn lực cho xuất khẩu, xây dựng đường sá, bến cảng để đưa hàng hoá ra nước ngoài, xây dựng trường học để đào tạo người lao động. Chính phủ Việt Nam cũng đã đầu tư khoảng 8% GDP mỗi năm vào các dự án xây dựng mới. Hiện nay, chất lượng cơ sở hạ tầng của Việt Nam được đánh giá cao hơn so với nhiều quốc gia ở giai đoạn phát triển tương tự.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng tập trung thu hút đầu tư nước ngoài. Trong 5 năm qua, trung bình vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của Việt Nam đạt hơn 6% GDP, tỷ lệ cao nhất so với các quốc gia mới nổi khác. Hầu hết trong số đó nhằm xây dựng các nhà máy sản xuất và cơ sở hạ tầng liên quan, phần lớn đến từ các quốc gia châu Á khác, bao gồm Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Quốc. Những "phép màu cũ" đang xây dựng nhiều điều mới.

Việt Nam cũng là điểm đến nổi bật của các nhà đầu tư nước ngoài. Mặc dù thu nhập bình quân đầu người hàng năm của Việt Nam đã tăng 5 lần so với giai đoạn cuối những năm 1980, đạt gần 3.000 USD/người, nhưng chi phí lao động vẫn chỉ bằng một nửa so với Trung Quốc. 

Ngoài ra, lao động Việt Nam cũng được đánh giá là có tay nghề cao. Năm 2015, sản phẩm công nghệ đã vượt qua hàng dệt may, trở thành mặt hàng xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam, đồng thời chiếm phần lớn thặng dư thương mại kỷ lục trong năm 2020.

Khi nhiều quốc gia có xu hướng tăng cường bảo hộ thương mại, Việt Nam lại ký kết thêm hàng loạt các hiệp định thương mại tự do, trong đó phải kể đến EVFTA - Hiệp định thương mại tự do Liên minh châu Âu - Việt Nam.

Liệu Việt Nam có thể duy trì sự thành công này, bất chấp những thách thức tiềm tàng như dân số, thương mại toàn cầu...? Câu trả lời là có thể. Trong 5 năm qua, không một quốc gia lớn nào có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu nhanh hơn Việt Nam.

Các khoản nợ tăng nhanh là nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng tài chính, kết thúc của sự tăng trưởng bền vững của các "phép màu châu Á" như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Trung Quốc. Do vậy, Việt Nam vẫn cần thận trọng với những thách thức tiềm tàng. Tuy nhiên, đến nay, quốc gia này vẫn là một "phép màu châu Á".