Lưu giữ bản sắc văn hóa dân tộc Mông ở Hà Giang

Người Mông ở Hà Giang là dân tộc có số dân đông nhất, chiếm trên 31% các dân tộc trong tỉnh, với 2 nhóm chính là Mông trắng và Mông hoa sinh sống chủ yếu ở các huyện phía bắc: Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn, Mèo Vạc và hai huyện phía tây Hoàng Su Phì, Xín Mần. Người Mông cư trú xen kẽ với các dân tộc: Dao, Lô Lô, Pu Péo, Cờ Lao, Tày, Nùng... Người Mông ở đây nổi tiếng với truyền thống canh tác nương đá, trồng lúa, ngô và các loại hoa màu khác. Sản xuất thủ công của đồng bào Mông đạt đến trình độ khá cao như dệt, đan lát, làm đồ gỗ, rèn đúc... Trang phục truyền thống của phụ nữ Mông rất độc đáo. Một bộ nữ phục bao gồm váy, áo cánh, áo xẻ ngực có yếm lửng, thắt lưng, khăn quấn đầu, xà cạp... Váy thường là hình nón cụt, xếp nếp xoè rộng, cũng có khi là váy ống, khi mặc xếp ở hai bên hông. Nhà của người Mông làm bằng đất, có 3 gian, gian giữa đặt bàn thờ tổ tiên. Các cửa chính và cửa phụ đều mở về phía trong. Văn hoá truyền thống người Mông là một kho tàng hết sức phong phú với những phong tục tập quán, lễ nghi, tín ngưỡng. Các dòng họ người Mông có cách thờ cúng tổ tiên không giống nhau. Một số lễ cúng chính như cúng ma cửa (xia mình), ma lớn mụ (đa trung) với số lượng, nội dung các bài cúng, bài trí, sắp xếp nơi cúng, nơi ăn uống đa dạng và phức tạp. Văn học nghệ thuật Mông thể hiện tâm lý, ý thức của cộng đồng, các vấn đề về tự nhiên, xã hội và lịch sử. Nổi bật trong đó là những khúc hát về tình yêu, được thể hiện bằng khèn, sáo, đèn môi, kèn lá. Hoa văn trang trí trên váy là các hình bướm, rắn, hoa, răng bừa, mắt chim, chân lợn... màu sắc hài hoà. Tất cả là những tài sản vô giá của cộng đồng người Mông được lưu giữ từ lâu đời.

Để gìn giữ nét văn hóa đó, ở phố cổ  thuộc thị trấn Đồng Văn hiện có một quán cà phê mang tên Tam Giác mạch khá độc đáo. Nơi đây, vừa tạo không gian văn hóa cho du khách trải nghiệm, vừa góp phần giới thiệu, quảng bá sản phẩm địa phương, đồng thời giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người dân trên địa bàn. 

Nằm tại trung tâm khu vực Phố cổ Đồng Văn, quán Cà phê Tam giác mạch mang hơi thở của người dân vùng cao, tái hiện rõ nét cuộc sống dân tộc Mông, đồng thời là bức tranh thu nhỏ của Cao nguyên đá Đồng Văn. Quán được thiết kế vừa thể hiện sự hiện đại thông qua cách bố trí không gian, lại vừa thể hiện được sự chân chất, mộc mạc, gần gũi thông qua cách xắp sếp các vật dụng. Tại đây, các nguyên liệu được sử dụng 100% từ thiên nhiên, là nguyên liệu gắn với cuộc sống thường ngày của người dân như: Gỗ Sa mộc, đất, đá. Vật dụng trang trí được tận dụng từ những bắp ngô, hạt Tam giác mạch, cây lanh... Quán được thiết kế không gian mang bản sắc riêng, các biểu tượng gắn liền với Cao nguyên đá như: Sông Nho quế, Cột cờ Quốc gia Lũng Cú, nhà trình tường, hàng rào đá... Toàn bộ quá trình thi công, cách bố trí, sắp xếp không gian đều được tư vấn từ các nhà nghiên cứu văn hóa dân tộc Mông và do chính tay các nghệ nhân dân gian thực hiện.

Đặc biệt, nhằm thúc đẩy dịch vụ du lịch, bên cạnh không gian dành cho khách uống cà phê, thưởng thức văn hóa, quán Cà phê Tam giác mạch còn thiết kế khu vực riêng để trưng bày, giới thiệu và bán sản phẩm địa phương. Khu vực này được bài trí ngăn nắp, gọn gàng và bắt mắt. Đây là nơi quảng bá, giới thiệu và cung cấp các loại hàng hóa đặc trưng của huyện như: Cà phê Tam giác mạch, mật ong Bạc hà, thịt treo gác bếp, bánh Tam giác mạch, rượu ngô, Ớt gió... Trong không gian của quán còn trưng bày các loại thổ cẩm, trang phục dân tộc, tạo sự ấm cúng, mang đậm hơi thở vùng cao. Vào các ngày cuối tuần, quán có phục vụ văn nghệ dân gian với những làn điệu dân ca của các dân tộc trên Cao nguyên đá như: Múa khèn, thổi khèn, hát dân ca... để du khách có thể giao lưu văn hóa văn nghệ với các nghệ nhân cũng như tìm hiểu văn hóa truyền thống của đồng bào.