Công khai ngân sách có tiến bộ nhưng mức độ vẫn thấp

Liên quan đến Dự toán NSNN năm 2019, vấn đề mất cân bằng thu chi ngân sách, ngày 29/10, tại Hà Nội đã diễn ra Toạ đàm "Góc nhìn chuyên gia về dự thảo dự toán ngân sách nhà nước năm 2019”.

Tại Tọa đàm, Chuyên gia kinh tế, TS Lê Đăng Doanh – Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương  cho rằng, mức độ công khai minh bạch ngân sách Việt Nam tuy có tiến bộ nhưng còn thấp. So với các tiêu chuẩn công khai minh bạch của quốc tế, Việt Nam còn thua xa và và xếp hạng rất thấp về công khai ngân sách.

“Công bố quyết toán ngân sách, chi tiêu ngân sách của  Bộ Tài chính Việt Nam so với của Bộ Tài chính Pháp hay Thụy Điển, Hàn Quốc vẫn khoảng cách xa.  Ví dụ, của Bộ Tài chính Pháp 1.600 trang, của Thụy Điển 2.200 trang còn của Việt Nam khoảng 7-8 trang. Với các con số đó  những chuyên gia muốn truy tìm cũng chẳng tìm được cái gì cả và không biết ai chi cái gì hiệu quả ra sao. Vì vậy cần phải có bước tiến xa hơn nữa phải thực sự công khai thì mới  minh bạch” – Ts Lê Đặng Doanh chia sẻ.

Theo TS Doanh, bộ máy quản lý hiện nay quá cồng kềnh, trùng lắp khiến chi thường xuyên rất cao, nhiều khoản chi không cần thiết. "Chi thường xuyên hiện quá sức chịu đựng của ngân sách nhà nước (NSNN)" - TS Lê Đăng Doanh bày tỏ lo ngại.

TS Lê Đăng Doanh cho biết, nhiều nước hoặc các tổ chức trên thế giới có những quy định rất chặt chẽ dành cho cán bộ đi công tác bằng máy bay. Theo đó, nếu các chặng bay có số giờ bay từ 5 giờ đến 7 - 8 giờ thì mới được ngồi hạng thương gia để đảm bảo khi đến nơi có đủ sức khỏe để làm việc. "Còn những chặng bay ngắn thì đi hạng phổ thông, như bay Hà Nội vào TP HCM chỉ mất 1 giờ 45 phút bay" - TS Lê Đăng Doanh cho biết.

PGS -TS Vũ Sỹ Cường – chuyên gia Tài chính Ngân sách công cho rằng gánh nặng thuế phí của người dân Việt Nam chưa cao. Ông lo ngại trong dự toán ngân sách 3 năm gần đây, số thu từ thuế phí có xu hướng giảm xuống, trong khi chiến lược của ngành thuế là tăng lên.

Theo số liệu ông Cường tính toán, số thu từ thuế và lệ phí trong GDP năm 2017 là 22,7%, năm 2018 là 19%, năm 2019 giảm xuống 18,7%. Thuế phí là nguồn thu quan trọng nhất nhưng xu hướng đang giảm rõ rệt. Đây là một rủi ro rất lớn về dài hạn cho ngân sách. Trong khi đó, ngân sách lại đang được bù đắp bằng những nguồn thu không bền vững như đất đai, tài nguyên, bán tài sản doanh nghiệp...

"Về dài hạn, tỷ lệ thu thuế, phí vào ngân sách mà giảm thì ngân sách đó sẽ không bền vững, tôi chắc chắn là như vậy. Trong khi chúng ta luôn trì hoãn việc xây dựng các loại thuế phù hợp. Tại Thụy Điển mức thu thuế phí ở đất nước họ rất là cao nhưng tại sao người dân không phản đối, trong khi người dân Việt Nam lại phản ứng mạnh việc tăng thuế phí như vậy? Phải chăng lòng tin của họ vào việc tiêu dùng ngân sách chưa cao", ông Cường nói.

Chuyên gia kinh tế - TS Lê Đăng Doanh chỉ ra một thực tế là Việt Nam đang hội nhập, tham gia các FTA rất sâu rộng. Điều này đồng nghĩa với việc nguồn thu thuế nhập khẩu đang giảm mạnh. Nguồn thu lại đang dựa quá nhiều vào đầu tư nước ngoài (khoảng 72%), trong khi giá trị gia tăng thu về lại rất hạn chế. Có thể sản lượng xuất khẩu cao làm tăng GDP nhưng chưa chắc ngân sách đã tăng được tương ứng.

Trong khi đó, thu từ dầu thô lại không bền vững, sản lượng dầu thô đang có xu hướng giảm do tìm mỏ mới rất khó khăn nên vẫn phải khai thác các mỏ cũ. Do đó, tình hình thu ngân sách từ nguồn này cũng đang có biến động, cần phải thích nghi.

Ông Doanh đề xuất thêm cần xem xét lại khoản thu thuế từ các hộ kinh tế gia đình, vì khoản thu này hiện chưa bình đẳng, tương xứng, trong khi đó tỷ lệ chiếm khá lớn trong GDP. Bên cạnh những biện pháp tăng thu, cần phải giảm chi để không tạo áp lực quá lớn đến ngân sách, trong đó phải giảm chi thường xuyên.