Linh thiêng nơi ấy... Roòng Khoa

Dẫn đường cho chúng tôi là nhà báo Hoài Thanh (Đài PTTH Thái Nguyên), chị là một người yêu nghề, rất trân trọng nghề. Chạm tay vào tấm bia đá khắc ghi nơi thành lập “Hội những người viết báo Việt Nam”, chị bảo: “Tôi có nhiều cơ hội đến với thôn Roòng Khoa. Vậy mà, lần nào trở về, lòng cũng như xốn xang một cảm xúc rất lạ. Mỗi dịp về với Roòng Khoa là dịp mà cánh nhà báo trẻ chúng ta được ôn lại truyền thống, được nghe những câu chuyện về một thời làm báo ở chiến khu, về những nhà báo cách mạng lão thành. Nơi đây, cội nguồn của những người viết báo cách mạng, đã 65 năm trôi qua, cảnh cũ người xưa cũng đã thay đổi nhiều, nhưng nghĩa tình của một thời che chở báo chí kháng chiến thì vẫn như ngày “bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng” vậy...”.

Phó Chủ tịch thường trực Hội nhà báo Việt Nam Hà Minh Huệ (ngoài cùng bên phải) cùng nhà hảo tâm tặng quà cho người dân xã Điềm Mặc.

Nhớ năm xưa, đó là khoảng thời gian cuối thế kỷ XIX, thời đó đã có nhiều tờ báo, nhiều nhà báo, song vẫn chưa có cho mình một tổ chức chính trị, xã hội, nghiệp vụ của riêng mình. Chỉ khi đến thời kỳ vận động dân chủ (1936-1939), báo chí được xuất bản công khai, phong trào đấu tranh đòi thành lập hội của báo giới mới dấy lên mạnh mẽ, và đến ngày 27/3/1937, hội nghị báo giới Trung Kỳ tại Huế chính thức được tổ chức và chỉ gần 1 tháng sau đó, trên 200 nhà báo, thuộc 18 tờ báo ở Bắc Kỳ cũng dự hội nghị lần thứ nhất tại Hà Nội, do nhà báo Phan Tư Nghĩa chủ trì. Chỉ trong ít năm, báo chí phát triển mạnh mẽ, trải rộng khắp cả ba miền Bắc - Trung - Nam. Rồi sau Cách mạng tháng Tám, gần 100 nhà báo ở Hà Nội họp tại trụ sở Hội Văn hoá Cứu quốc (phố Hàng Trống, Hà Nội) lập ra Ðoàn Báo chí Việt Nam, nhà báo Xuân Thuỷ là người trực tiếp chỉ đạo việc thành lập nhưng không trực tiếp công khai lãnh đạo, ông Nguyễn Tường Phượng được cử giữ chức Chủ tịch, ông Nguyễn Tấn Gi Trọng, ông Đỗ Đức Dục, Phó Chủ tịch, ông Nguyễn Huy Tưởng làm Tổng Thư ký. Rồi đến đầu năm 1947, dưới sự chỉ đạo của Đảng, nhà báo Xuân Thuỷ đứng ra thành lập đoàn báo chí kháng chiến bao gồm tất cả các nhà báo trong Mặt trận Việt Minh.

Đoàn cán bộ, hội viên Hội nhà báo Việt Nam hành hương về nguồn.

Tháng 3/1950, giáo sư Trần Văn Giàu - lúc này là Tổng Giám đốc Nha Thông tin của Chính phủ nhận thấy: “Các báo cần lập ngay Hội Ký giả Việt Nam để làm cầu nối giữa Chính phủ với những người viết báo”. Cùng lúc ấy, nhà báo Xuân Thủy, phụ trách Đoàn Báo chí kháng chiến đã đứng ra triệu tập các nhà báo tại trụ sở Báo Cứu Quốc (xóm Roòng Khoa, xã Điềm Mặc) để bàn về việc củng cố và mở rộng tổ chức chính trị nghề nghiệp của giới báo chí. Theo chủ trương đó, đại diện các cơ quan báo chí Bắc Bộ được mời đến dự họp tại Roòng Khoa, trong đó có các báo Cứu Quốc, Độc Lập, Phụ Nữ, Lao động, Hành động, Văn nghệ, Quân Du kích, Vệ Quốc quân, Việt Nam Thông tấn xã, Tiền Phong, Đài Tiếng nói Việt Nam.... Kết quả là, ngày 21/4/1950, “Hội những người viết báo Việt Nam” đã chính thức được thành lập. Từ đây, người làm báo Việt Nam đã có tổ chức Hội của mình để hoạt động, sinh hoạt nghiệp vụ, tương trợ, động viên lẫn nhau và cùng quyết tâm đánh thắng các kẻ thù của dân tộc. Tại Đại hội lần thứ 2, tổ chức vào năm 1959, Hội đã đổi tên thành Hội Nhà báo Việt Nam. Sau ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, ngày 7/7/1976, Hội Nhà báo yêu nước và dân chủ miền Nam hợp nhất với Hội Nhà báo Việt Nam, lấy tên chung là Hội Nhà báo Việt Nam…

Với địa thế “tiến có thể đánh, lui có thể giữ”, Thái Nguyên được lựa chọn xây dựng ATK tuyệt mật với trung tâm Thủ đô kháng chiến là huyện Định Hóa. ATK Thái Nguyên là nơi ra đời hàng loạt chủ trương, quyết định lịch sử quan trọng, đưa cuộc kháng chiến của nhân dân ta đi tới thắng lợi. Thủ đô gió ngàn cũng tự hào với những dấu ấn quan trọng trong lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam. Không chỉ là trụ sở của Trung ương Đảng, Chính phủ và các cơ quan Trung ương, mảnh đất này còn là nơi đặt trụ sở của các cơ quan báo chí, văn hóa, văn nghệ Trung ương. Nhưng rồi, chiến tranh cũng làm cho Roòng Khoa tan hoang đi nhiều. Địa điểm thành lập Hội những người viết báo Việt Nam cũng theo đó mà đi vào lãng quên…

Cho đến những năm 2000, cái tên Roòng Khoa cũng như cội nguồn của Hội Nhà báo Việt Nam lại được biết đến một cách rộng rãi. Và những người góp phần đánh thức ký ức về cội nguồn của Hội Nhà báo Việt Nam là nhà báo Phan Hữu Minh,  Chủ tịch Hội Nhà báo tỉnh Thái Nguyên, nhà báo Phan Sơn, Uỷ viên thường trực Hội Nhà báo tỉnh Thái Nguyên.

Nhà báo Phan Hữu Minh nhớ lại: Đó là năm 1999, Hội Nhà báo Việt Nam có văn bản đề nghị Hội Nhà báo tỉnh Thái Nguyên xem xét, tìm hiểu về nơi Đại hội đầu tiên đồng thời là nơi tuyên bố thành lập Hội. Khi đó tôi đã cử nhà báo Phan Sơn chịu trách nhiệm khảo sát, xác định trên thực tế.

Lãnh đạo Hội nhà báo, lãnh đạo tỉnh Thái Nguyên và những người làm báo dâng hương tại đền thờ Bác Hồ (ATK Định Hóa, Thái Nguyên).

Những ngày dầm mưa đội nắng lăn lộn với ký ức với tài liệu ghi chép về Roòng Khoa, cuối cùng nhà báo Phan Sơn cũng đã sưu tầm được khá nhiều tài liệu, đủ để làm căn cứ xác định địa điểm quan trọng này. Sau đó, lãnh đạo Hội Nhà báo Việt Nam đã cử đoàn cán bộ lên Điềm Mặc khảo sát, đồng thời đề xuất với các cơ quan chức năng tỉnh Thái Nguyên, hoàn chỉnh về mặt thủ tục để xem xét, công nhận, làm cơ sở pháp lý cho việc xây dựng khu di tích, cội nguồn của Hội Nhà báo Việt Nam. Công trình Nhà trưng bày di tích nơi thành lập Hội Nhà báo Việt Nam được xây dựng trên phần đất hiến tặng của ông Triệu Đình Lệ, gia đình ông từng nuôi dưỡng đồng chí Hoàng Quốc Việt trong thời kỳ 1947 -1950.

Đặt chân đến đất Roòng Khoa, được ôn lại những trang sử hào hùng của dân tộc mới thấy hết sự những quả cảm của người viết báo. Trong thời chiến, họ là những chiến sĩ, họ sẵn sàng cầm bút cầm súng xông pha ra mặt trận, khi nhân dân cần tin tức họ cầm bút, khi đối diện ngoại xâm họ cầm súng, trong khi làm nhiệm vụ, đã có hơn 400 nhà báo - chiến sĩ đã anh dũng hy sinh trên chiến trường, góp phần tô thắm trang sử vẻ vang của báo chí cách mạng Việt Nam và dân tộc Việt Nam. Bên cạnh đó là những nhà báo tiên phong trong công cuộc xây dựng vùng kinh tế mới, và trở thành những người mang nhiệm vụ quan trọng trong sự nghiệp khôi phục đất nước. Bước vào thời kỳ đổi mới, báo chí nước ta tiếp tục có những đóng góp quan trọng trong việc tuyên truyền, tổ chức và vận động thực hiện công cuộc đổi mới đất nước, tạo bầu không khí dân chủ, cởi mở trên tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, đối ngoại... Các nhà báo đã bám sát thực tế, thông tin kịp thời và phân tích sâu sắc những sự kiện mới, phát hiện và phản ánh trung thực những điển hình tiên tiến, cổ vũ nhân tố mới, dũng cảm đấu tranh chống những biểu hiện trì trệ, tiêu cực; đề xuất phương hướng giải quyết những vấn đề thiết thực mà xã hội quan tâm, đóng góp xứng đáng vào những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử của công cuộc đổi mới.

Những người viết báo toả đi muôn phương, nhưng những ngày tháng 6 hàng năm, khi có điều kiện họ lại khăn gói về với Roòng Khoa – về mái nhà chung ân sâu tình nặng của những người viết báo.