Làm gì để kiểm soát huyết áp

Tại Hội nghị Xu hướng mới trong điều trị bệnh tim mạch 2023 vừa được tổ chức tại TP. Cần Thơ, TS BS. Trần Hòa – Phó trưởng khoa Tim mach can thiệp Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM (BV ĐHYD TPHCM) cho biết, có khoảng 20-25% dân số thế giới và Việt Nam mắc tăng huyết áp (một trong hai trị số: huyết áp tâm thu từ 140 mmHg trở lên, huyết áp tâm trương từ 90 mmHg trở lên). Theo đó, cứ 4-5 người thì có 1 người bị tăng huyết áp.

Tăng huyết áp – Vấn đề sức khỏe ngày càng nghiêm trọng trong cộng đồng

Tuy chẩn đoán tăng huyết áp rất đơn giản, mỗi người có thể chủ động phát hiện tăng huyết áp bằng cách tự đo huyết áp tại nhà hoặc đến các cơ sở y tế gần nhất. Tuy nhiên, các số liệu cho thấy có khoảng 50% người bệnh không biết mình bị tăng huyết áp. Người dân còn chủ quan, chưa chú trọng việc đo huyết áp và chủ động tầm soát khiến số người bệnh được chẩn đoán vẫn chiếm tỉ lệ thấp.

Đối với người đã được chẩn đoán tăng huyết áp, phần lớn người bệnh không tuân thủ điều trị vì bệnh hầu như không gây triệu chứng điển hình. Nếu không được phát hiện và điều trị hiệu quả, tăng huyết áp có thể gây nhồi máu cơ tim, xuất huyết não, nhồi máu não và nhiều biến chứng khác lên tim, mắt, thận, mạch máu…

Một vấn đề đáng lo ngại đó là người được chẩn đoán mắc tăng huyết áp nhưng chưa tuân thủ điều trị cũng chiếm đến 50%. Bên cạnh đó, nhiều người dù đã được chẩn đoán, điều trị nhưng huyết áp vẫn không đạt được huyết áp mục tiêu (dưới 140/90 mmHg). Nguyên nhân thường do người bệnh không tuân thủ điều trị bằng thuốc và có lối sống chưa phù hợp (thói quen ăn mặn, thiếu vận động, thừa cân – béo phì…). Đặc biệt trong việc điều trị bằng thuốc, người bệnh thường quên uống thuốc, chưa phối hợp thuốc để kiểm soát các yếu tố nguy cơ hoặc uống thuốc không đủ liều theo chỉ định của bác sĩ.

Xu hướng mới trong điều trị tăng huyết áp

Theo TS BS. Trần Hòa,  hiện nay, nhiều người bệnh có thể chỉ cần dùng thuốc 1 lần mỗi ngày, trong cùng 1 viên thuốc có kết hợp nhiều công dụng giúp kiểm soát huyết áp và giảm các yếu tố nguy cơ gây biến cố tim mạch (gọi là : viên thuốc phối hợp nhiều loại thuốc, liều cố định). Đối với người tăng huyết áp có bệnh đồng mắc, Bác sĩ sẽ phối hợp điều trị bằng cách chỉ định các loại thuốc mới kết hợp kiểm soát các yếu tố nguy cơ và các bệnh đồng mắc. Để kiểm soát huyết áp hiệu quả hơn, người bệnh cần tuân thủ điều trị lâu dài theo đúng chỉ định của Bác sĩ. Cần tái khám ngay nếu huyết áp không ổn định. Người bệnh có huyết áp đã điều trị ổn định chỉ cần tái khám mỗi tháng hoặc thậm chí 3 tháng mới cần gặp Bác sĩ. Tuy nhiên, người bệnh tăng huyết áp có kèm đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, bệnh thận mạn, thừa cân – béo phì… có thể là đối tượng có nguy cơ cao bị biến cố tim mạch. Vì vậy người bệnh cần tái khám định kỳ các chuyên khoa liên quan đến bệnh lý của mình để Bác sĩ điều chỉnh các yếu tố đồng mắc này, giúp các chỉ số sức khỏe luôn ở mức ổn định, góp phần phòng ngừa các biến cố tim mạch một cách hiệu quả. Điều này đặc biệt quan trọng ở người bệnh tăng huyết áp có kèm các bệnh đồng mắc hoặc đã xảy ra các biến chứng.

Bên cạnh đó, Khuyến cáo mới nhất của phân hội Tăng huyết áp - Hội tim mạch quốc gia Việt Nam về chẩn đoán và điều trị tăng huyết áp cho biết, người bệnh cần chủ động đo huyết áp đúng cách tại nhà. Đây một phương pháp đơn giản và thuận tiện để theo dõi sức khỏe, góp phần kiểm soát huyết áp tốt hơn. Trước khi đo, cần kiểm tra máy để đảm bảo máy luôn hoạt động tốt, đọc kỹ hướng dẫn sử dụng của loại máy đang dùng, nhất là phần hướng dẫn về vị trí đặt, mức độ đóng chặt của dải quấn.

Cần chọn băng quấn thích hợp và bao quanh cánh tay, băng quấn đặt ở vị trí ngang tim. Máy đo huyết áp phải được hiệu chỉnh mỗi 6 – 12 tháng một lần để duy trì độ chính xác. Cần giữ cơ thể cố định, ngồi xuống và thở đều đặn, bàn chân chạm hoàn toàn xuống đất và hai chân không bắt chéo nhau. Nên nghỉ ngơi ít nhất 15 phút, không uống cà phê, rượu bia, chất kích thích, hút thuốc lá trước đo.

Điển hình, TS BS. Trần Hòa tiếp nhận điều trị cho anh N.N.S. (45 tuổi ngụ tại Tiền Giang). Cách đây 2 năm, anh S. phát hiện tăng huyết áp kèm đái tháo đường khi khám sức khỏe định kỳ, đang theo dõi điều trị tại bệnh viện địa phương. Khoảng 6 tháng nay, anh thường xuyên nhức đầu, chóng mặt và khó kiểm soát huyết áp. Vì công việc bận rộn, anh thường quên uống thuốc, nhất là các cữ thuốc buổi chiều, đồng thời anh lên cân khá nhiều trong 6 tháng qua. Để điều chỉnh huyết áp cho người bệnh, Bác sĩ chỉ định người bệnh uống thuốc vào buổi sáng, kết hợp thuốc mới trong điều trị, phối hợp nhiều tác dụng trong một viên thuốc cho người bệnh. Việc này góp phần đơn giản hóa liều thuốc uống mỗi ngày, giúp người bệnh dễ dàng trong việc ghi nhớ cữ thuốc.

Bên cạnh việc dùng thuốc để hạ huyết áp, TS BS. Trần Hòa lưu ý người bệnh phải tuân thủ các nguyên tắc điều trị không dùng thuốc nhưng rất quan trọng, gồm : ăn nhạt và hạn chế tối đa lượng muối trong khẩu phần ăn, ăn trái cây hoa quả bổ sung lượng kali, giảm cân nếu thừa cân, tập luyện thể dục thường xuyên và mỗi ngày, tránh stress, giảm sử dụng đồ uống có cồn. Bên cạnh đó, Bác sĩ cũng hướng dẫn cách đo huyết áp đúng cách tại nhà và các phương pháp xử trí khi bị tăng huyết áp. Nhờ tuân thủ điều trị theo phương pháp tối giản, chủ động theo dõi huyết áp, thay đổi tích cực lối sống, anh S. đã duy trì được huyết áp mục tiêu, giảm được cân nặng, đường huyết cũng ổn định, có thể sinh hoạt, làm việc bình thường và tiếp tục tái khám định kỳ.

TS BS. Trần Hòa nhấn mạnh thêm, để phát hiện sớm tăng huyết áp trong cộng đồng, mỗi chúng ta nên nhớ đến việc đo huyết áp như nhớ tuổi của mình. Người bình thường trên 18 tuổi cần đo huyết áp mỗi năm một lần. Đối với người đã được chẩn đoán tăng huyết áp, cần tuân thủ điều trị lâu dài theo chỉ định của Bác sĩ và chủ động đo huyết áp đúng cách. Bên cạnh đó, cần duy trì chế độ ăn phù hợp, tập luyện đều đặn để tăng cường lưu thông máu, hỗ trợ điều trị tăng huyết áp.