Lạm dụng kháng sinh: Nhiều người đang tự rước họa vào thân

Mua kháng sinh như mua…rau

Quen với việc mua thuốc phải có đơn của bác sĩ nên rất nhiều người nước ngoài sang Việt Nam tỏ ra khá ngạc nhiên khi việc mua thuốc ở Việt Nam lại đơn giản đến vậy. Chẳng cần đến đơn bác sĩ người ta vẫn vô tư ra hiệu mua thuốc, ai cẩn thận hơn thì kể bệnh rồi nhờ luôn người bán thuốc kê đơn. Chẳng thế mà trong hành trang cho con đi du học, rất nhiều gia đình nhét vào túi con đủ các loại thuốc: nào là thuốc bổ, thuốc chữa đau đầu, thuốc đau bụng, thuốc hạ sốt, đặc biệt là thuốc kháng sinh vì “sang đó ốm là có thuốc uống, đỡ phải đi khám bác sĩ”

Thời gian gần đây, các chuyên gia y tế liên tục cảnh báo về sự gia tăng nhanh chóng của tình trạng kháng kháng sinh. “Không quá khi nói rằng, việc mua- bán kháng sinh tại các hiệu thuốc ở nước ta hiện nay dễ như mua rau. Người Việt cũng có thói quen sử dụng kháng sinh như ăn cơm, hễ ốm là tự ra hiệu thuốc mua kháng sinh về uống”- TS Nguyễn Văn Kính, Giám đốc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương chia sẻ.

Theo TS Kính, nước ta có quy định kháng sinh là loại thuốc bán theo đơn nhưng việc thực thi lại là chuyện khác. Có đến 90% kháng sinh được bán không có đơn của bác sĩ, trong khi những người bán thuốc lại thường không có kinh nghiệm. Trong khi đó, hầu hết kháng sinh thế hệ cũ, thậm chí một số loại mới đã không còn hiệu quả.

Tình trạng lạm dụng kháng sinh không chỉ ở người dân mà ngay cả ở ngành y. Hiện nay để điều trị bệnh, nhiều bác sĩ sử dụng kháng sinh không hợp lý, có  bác sĩ không chỉ dùng một mà phối hợp nhiều loại.. Theo khảo sát của BV Chợ Rẫy, khoảng 50% kháng sinh được bác sĩ kê đơn bất hợp lý; 32% bác sĩ chỉ định sử dụng kháng sinh cho các bệnh nhân không nhiễm khuẩn; 33% bác sĩ sử dụng kháng sinh kéo dài và không cần thiết…

Không chỉ trong công tác khám chữa bệnh, tình trạng lạm dụng kháng sinh còn diễn ra trong lĩnh vực sản xuất, chăn nuôi. Còn tại Hội nghị sơ kết giai đoạn I thực hiện Kế hoạch hành động quốc gia về phòng, chống kháng thuốc, TS Nguyễn Anh Tuấn, Cục kiểm soát ô nhiễm, Tổng cục môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết, toàn cầu tiêu thụ 100.000 đến 200.000 tấn kháng sinh/năm; ở Mỹ 17.000 và châu Âu 12.000/năm. Trong khi đó, ở Việt Nam sử dụng trong thú y là 60% và người là 40% và thủy sản 1%.

TS Nguyễn Anh Tuấn nhấn mạnh: “Tình trạng sử dụng kháng sinh ở Việt Nam đang ở mức báo động. 75% lượng thuốc kháng sinh tại Việt Nam được dùng trong nông nghiệp (thế giới 60%). Một ví dụ rất cụ thể là ở Việt Nam sử dụng từ 700g đến 3,3kg kháng sinh/tấn cá, cao hơn thế giới 33 lần. Thuốc kháng sinh ở Việt Nam được sử dụng liên tục, không theo hướng dẫn, sử dụng chất cấm và chất khuyến cáo không nên sử dụng.

Thời gian tới, việc mua bán thuốc sẽ được kiểm soát chặt chẽ hơn

Sẽ triển khai đề án mua bán thuốc theo đơn

Tình trạng vi khuẩn kháng thuốc ở Việt Nam đang ở mức báo động, không chỉ ghi nhận một mà vài loại siêu vi khuẩn kháng lại mọi loại thuốc kháng sinh... Qua nghiên cứu cho thấy tình trạng kháng thuốc, đặc biệt là kháng sinh ở Việt Nam đang ở mức báo động và ngày càng gia tăng. Trong đó tỷ lệ kháng với kháng sinh carbapenem, nhóm kháng sinh mạnh nhất hiện nay lên đến 50%, đặc biệt là các vi khuẩn gram âm. Đáng lo ngại hơn, ở nước ta đã xuất hiện một vài loại siêu vi khuẩn kháng lại tất cả các loại kháng sinh. Phổ biến nhất là nhóm vi khuẩn gram âm đường ruột.

GS Nguyễn Gia Bình, Chủ tịch Hội Hồi sức cấp cứu và chống độc bày tỏ lo ngại về tình trạng kháng kháng sinh tại nước ta. Theo ông, hầu hết các cơ sở khám chữa bệnh đang phải đối mặt với tốc độ lan rộng của các vi khuẩn kháng nhiều nhóm kháng sinh. Trong đó tình hình kháng thuốc tại các tỉnh phía Nam nghiêm trọng hơn.Tại các khoa hồi sức tích cực, vấn đề này còn nan giải hơn, do nơi đây tập trung những bệnh nhân nặng nhất, qua nhiều khoa điều trị.

PGS.TS. Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng Cục Quản lý khám chữa bệnh (Bộ Y tế) cho biết, trong khi nhiều quốc gia phát triển đang còn sử dụng kháng sinh thế hệ 1 có hiệu quả thì Việt Nam đã phải sử dụng tới kháng sinh thế hệ 3 và 4.

Tổ chức Y tế thế giới xếp Việt Nam vào nhóm các nước có tỉ lệ kháng kháng sinh cao nhất thế giới. Từ năm 2009 đến nay, số lượng thuốc kháng sinh ở Việt Nam bán ra ngoài cộng đồng đã tăng gấp 2 lần. Nguyên do, có tới 88% kháng sinh tại thành thị được bán ra mà không cần kê đơn, ở nông thôn tỉ lệ lên đến 91%. Cơ quan này cũng đã cảnh báo về một cuộc khủng hoảng kháng sinh, có nghĩa là các kháng sinh sẽ ngày càng trở nên vô dụng do vi khuẩn kháng lại thuốc. Chúng ta có thể sẽ sớm cạn kiệt mọi kháng sinh mới và sẽ bắt đầu chết vì những nhiễm trùng mà chúng ta đã học được cách điều trị từ 100 năm trước.

Với việc lạm dụng thuốc kháng sinh bừa bãi, Việt Nam là một trong những nước đang đứng trước tình trạng đề kháng thuốc nghiêm trọng. Nhiều loại vi khuẩn, thậm chí cả virus đang lưu hành rộng rãi trên nhiều loại bệnh ở Việt Nam như viêm phổi, lao, sốt rét và cả HIV đều đã kháng thuốc, thuốc cũng không còn tác dụng.

Trước thực trạng này, Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến cho biết, sắp tới giao Cục Quản lý Dược triển khai đề án mua và bán thuốc theo đơn. Cụ thể, áp tiêu chí bán thuốc theo đơn để đánh giá Nhà thuốc đạt tiêu chuẩn GMP, lắp hệ thống camera tại các nhà thuốc để giám sát.

“Trước mắt chúng tôi sẽ chỉ đạo thí điểm một số nơi, đặc biệt tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM. Mục tiêu đến năm 2020, Việt Nam sẽ không còn tình trạng bán kháng sinh không cần đơn, đồng nghĩa người dân không thể tự ý ra hiệu thuốc mua kháng sinh.”- Bộ trưởng Nguyễn Thị Kim Tiến cho biết.