Ký ức một thời hào hùng

Dấu ấn chặng đường lịch sử

 Những năm 1939, thực dân Pháp đàn áp dã man cách mạng, bắt bớ cầm tù nhiều người yêu nước. Sự đàn áp của thực dân Pháp đã thức tỉnh lòng yêu nước của các tầng lớp trí thức. Trong hàng ngũ cách mạng chẳng những có công nhân, nông dân mà còn có đại địa chủ, nhiều quan lớn của triều đình đương chức hoặc đã về hưu, nhiều chức sắc tôn giáo và trong đó có học sinh trường Bưởi (nay là trường Chu Văn An) khóa 1939 - 1943.

Tháng 8/1940, Đội Ngô Quyền - tổ chức học sinh yêu nước cách mạng, có khuynh hướng mác xít ra đời tại trường Bưởi. Từ Đội Ngô Quyền nhỏ bé với vài chục thanh niên, học sinh có tinh thần yêu nước của học sinh trường Bưởi khóa 1939 - 1943, được sự dẫn dắt ban đầu của đồng chí Vũ Quý (tức An), Ban cán sự Đảng thành phố và đồng chí Lê Quang Đạo, cán bộ Xứ ủy và sau đó là sự chỉ đạo trực tiếp của đồng chí Vũ Oanh (Chủ nhiệm Mặt trận Việt Minh thành Hoàng Diệu) và đồng chí Nguyễn Quyết, Bí thư Thành ủy năm 1945, Đội Ngô Quyền đã nhanh chóng phát triển và trở thành nòng cốt của Đoàn Thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu.

Được sự lãnh đạo của Đảng, trực tiếp là Thành ủy Hà Nội, đoàn viên Đoàn Thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu đã tham gia và đi đầu trong hầu hết các cuộc đấu tranh cách mạng, thực hiện mọi hình thức đấu tranh cách mạng táo bạo nhưng cũng rất khôn khéo, sáng tạo, hiệu quả cao. Để hoạt động được triển khai rộng khắp trên tất cả các mặt trận, cũng như phát huy, khai thác thế mạnh của từng đoàn viên, Ban Chấp hành Đoàn Thanh niên cứu quốc Hoàng Diệu đã thành lập các đội, tổ bán chuyên trách tách ra từ Đoàn Thanh niên cứu quốc hoạt động chuyên nghiệp, riêng biệt, gắn với từng nhiệm vụ cụ thể.

 Đáng chú ý, trong 260 ngày hoạt động, Đoàn Thanh niên tuyên truyền xung phong thành Hoàng Diệu thuộc Ban Chấp hành Đoàn Thanh niên cứu quốc Hoàng Diệu đã thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ như: Tổ chức và bảo vệ cuộc mít tinh tại chợ Canh, huyện Hoài Đức (Hà Tây cũ); đột nhập tổ chức mít tinh tại trường E.P.I.V; tổ chức mít tinh tuần hành vũ trang tại làng Mễ Trì; phối hợp với thanh niên cứu quốc xã Nhân Chính, Từ Liêm phá kho thóc Nhật tại đình làng Mọc, Quan Nhân chia cho dân nghèo; đột nhập, diễn thuyết phá cuộc triển lãm độc lập giả hiệu do chính quyền bù nhìn tổ chức ngay sau ngày khai mạc…

 Trưa ngày 17/8/1945, Đoàn Thanh niên tuyên truyền xung phong thành Hoàng Diệu đã phá tan cuộc mít tinh của Tổng hội viên chức, giành thế chủ động, biến cuộc mít tinh của Tổng hội viên chức thành cuộc mít tinh biểu dương tinh thần và quyết tâm của quần chúng cách mạng Hà Nội trong phong trào chống Nhật và tay sai, tiến hành thành công cuộc biểu tình tuần hành thị uy xuất phát từ Nhà hát Lớn, theo dọc đường Tràng Tiền tỏa đi các hướng kéo dài đến 22 giờ đêm cùng ngày.

 Thắng lợi của cuộc đấu tranh ngày 17/8/1945 là yếu tố quyết định cho thành công của ngày 19/8 lịch sử. Đỉnh cao là ngày Chủ nhật 19/8/1945, Đoàn Thanh niên tuyên truyền xung phong thành Hoàng Diệu đã tổ chức thành công cuộc mít tinh, hiệu triệu khởi nghĩa, biểu tình tuần hành đi chiếm phủ Khâm sai, tòa Thị chính, Kho bạc, bưu điện Bờ Hồ và Sở Cảnh sát Hàng Trống, chiếm trại Bảo an binh…

Bên cạnh đó, lực lượng thanh niên thành Hoàng Diệu còn là đội ngũ quan trọng trong vận hành tờ báo Hồn nước - tờ báo riêng của thanh niên được thành lập năm 1943, do đồng chí Lê Đức Vân trực tiếp chỉ đạo. Đảm bảo công tác biên tập, in, phát hành báo, in truyền đơn, các tập sách nhỏ như chương trình Việt Minh, cách đánh du kích Đảm phục vụ cách mạng…

Họ đồng thời là lực lượng quan trọng trong Đội Thanh niên cứu quốc và tự vệ xung phong ngoại thành Hà Nội, có nhiệm vụ chủ yếu là: Thành lập các nhóm thanh niên tự vệ khu vực ngoại thành; vận động cách mạng, mở rộng phong trào, kết hợp chặt chẽ cuộc đấu tranh ở nội thành và ngoại thành; tuyên truyền, rải truyền đơn tại cổng đình, cổng chùa (chùa Láng, đình Quan Nhân, đình Hạ Yên Quyết, làng Giáp Nhất…), trường học, dán áp phích lên thành xe điện; trấn áp các phần tử phản động, tay sai, viết thư răn đe; tổ chức mít tinh tại các làng Giáp Nhất, Sái; hỗ trợ nhân dân Hà Đông đè bẹp sự phản ứng của Nhật, phá kho thóc Nhật ở làng Quan Nhân; chủ động chuẩn bị vũ khí để tự vệ, đánh giặc; tổ chức các lớp học để khởi nghĩa…

Tấm gương mẫu mực

Cách mạng tháng Tám thành công, các đoàn viên thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu tham gia bảo vệ chính quyền cách mạng ở Thủ đô, tham gia cuộc kháng chiến chống Pháp, Mỹ. Trải qua thực tế đấu tranh đã rèn luyện cho đội ngũ thanh niên yêu nước Hà Nội trưởng thành, bản lĩnh chính trị vững vàng, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Sau giải phóng năm 1975, Ban liên lạc các chiến sĩ Việt Minh thành Hoàng Diệu trước Cách mạng tháng Tám (nay gọi là Ban liên lạc Đoàn Thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu) được thành lập.

Ông Lê Đức Vân, đại diện Ban liên lạc Đoàn Thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu nhớ lại: Vào những ngày mùa thu lịch sử cách đây hơn 77 năm, khi đó, chúng tôi là những chàng trai, cô gái tuổi 18 đôi mươi, mang trong mình ngọn lửa nhiệt huyết cách mạng, niềm tin theo Đảng, theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhưng ai nấy đều dũng cảm, mưu trí, cùng với nhân dân Thủ đô sáng tạo trên nhiều mặt trận cách mạng.

Thanh niên thành Hoàng Diệu là lực lượng quan trọng tham gia thực hiện hiệu quả nhiệm vụ trong Đội Danh dự trừ gian. Dù ít người (chỉ có 6 đồng chí hoạt động độc lập) nhưng đây là đội vũ trang công tác đặc biệt hoạt động với mục tiêu tiêu trừ một số tên Việt gian đầu sỏ nguy hiểm nhất ở Hà Nội, cảnh cáo bọn Việt gian khác nhằm góp phần bảo vệ cơ sở cách mạng và thúc đẩy cao trào chuẩn bị khởi nghĩa ở Hà Nội, vũ trang tuyên truyền khi cần thiết trong những trường hợp đặc biệt thời kỳ Cách mạng tháng Tám năm 1945. Trong quá trình hoạt động, Đội đã tiêu trừ các tên: Nguyễn Duy Mỹ, Phán Sinh, Nga Thiên Hương, Trương Anh Thư, diệt một số tên mật thám Sở mật thám thành phố Nam Định… Việc diệt trừ trùm mật thám Bắc kỳ đã làm rung chuyển hàng ngũ Việt gian mật thám, tham gia trực tiếp vào việc cướp chính quyền tại Hà Nội và Nam Định.

Qua thực tế đấu tranh gian khổ trường kỳ, những đoàn viên thanh niên cứu quốc năm xưa đều đã ở tuổi “xưa nay hiếm” nhưng những người con ưu tú của Thủ đô ngày ấy vẫn giữ nguyên bầu nhiệt huyết cách mạng, khí thế hừng hực, bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định đường lối đổi mới của Đảng, mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; trung thành với chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh; sẵn sàng đấu tranh để bảo vệ lẽ phải, bảo vệ người tốt; gương mẫu thực hiện đồng thời tuyên truyền, vận động gia đình và quần chúng nhân dân thực hiện tốt và đúng quan điểm, đường lối, nghị quyết của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước; nhiệt tình, trách nhiệm trong các hoạt động của Chi hội Cựu chiến binh, Chi hội Người cao tuổi, Mặt trận Tổ quốc khu dân cư, luôn xứng đáng là tấm gương mẫu mực để thế hệ trẻ hôm nay và mai sau học tập, lao động, xung kích đi đầu trong các lĩnh vực của đời sống, góp phần vào quá trình đổi mới đất nước.

 Những đóng góp, thành tích hết sức đặc biệt xuất sắc của Đoàn Thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu đã góp phần quan trọng vào thắng lợi cuộc cách mạng tháng Tám, kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ cứu nước; có sức sống mãnh liệt và để lại nhiều bài học quý báu cho tuổi trẻ và công tác đoàn, phong trào thanh thiếu nhi Thủ đô; xứng đáng với danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân thời kỳ kháng chiến chống Pháp.

Với những thành tích đó, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đã ký Quyết định số 634/QĐ-CTN ngày 29/4/2021 phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân cho Đoàn Thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu vì đã có thành tích đặc biệt xuất sắc trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược.