Kháng thuốc kháng sinh: Hiểm họa khôn lường

90% nhà thuốc bán thuốc kháng sinh không kê đơn

Theo thông tin từ Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế), mỗi năm trên thế giới có khoảng 700.000 người tử vong do kháng thuốc kháng sinh. Dự báo đến năm 2050 sẽ có khoảng 10 triệu người tử vong do bệnh nhiễm trùng kháng thuốc kháng sinh.

Việt Nam hiện nay được xếp vào trong nhóm các nước kháng thuốc kháng sinh cao nhất, do việc sử dụng thuốc kháng sinh rộng rãi và kéo dài không đúng chỉ định.

Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng Trần Đắc Phu cho hay, vấn đề kháng thuốc kháng sinh hiện nay là vấn đề nan giải nhất. Nhiều người bệnh kháng thuốc kháng sinh dẫn tới kéo dài thời gian điều trị, bệnh nặng dẫn tới tử vong. Nếu không có những giải pháp kịp thời ngăn chặn tình trạng kháng thuốc thì tương lai sẽ phải đối mặt với việc loài người không còn vũ khí quan trọng để chống lại các bệnh nhiễm trùng, bệnh do vi khuẩn, nguy cơ này đang hiện hữu trước mắt.

Ông Trần Đắc Phu dẫn chứng, các báo cáo, thông tin phản ánh từ Bệnh viện Nhi Trung ương và một số các bệnh viện khác cho thấy có bệnh nhân bệnh viện không điều trị được do không biết dung kháng sinh nào để sử dụng, do bệnh nhân đã kháng thuốc kháng sinh.

Về mặt dịch tễ, nhìn lại vụ dịch sởi bùng phát vào năm 2014-2015, lúc đầu bên điều trị cho rằng dịch sởi bùng phát là do virus sởi biến đổi với độc lực cao, biến đổi virus, tuy nhiên, khi nghiên cứu sâu các kết quả cho thấy do nhiễm khuẩn bệnh viện chéo ở các bệnh nhân. Một số bệnh nhân đã kháng kháng sinh khiến cho công tác điều trị không còn tác dụng và rất khó khăn.

Vì vậy, việc sử dụng thuốc kháng sinh không được kiểm soát chặt chẽ đang làm gia tăng nhanh tình trạng kháng thuốc kháng sinh trong cộng đồng, dẫn đến các hậu quả về sức khỏe người dân và cần có những nỗ lực để ngăn chặn, phòng chống hậu quả của tình trạng này.

TS Momoe Takeuchi, Trưởng Nhóm Phát triển Hệ thống y tế của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biêt, mặc dù từ năm 2013 Việt Nam đã bắt đầu xây dựng hệ thống quản lý kháng sinh tuy nhiên đến nay vẫn chưa có con số thống kê các chỉ số kháng kháng sinh tại Việt Nam. Thực tế tình trạng mua-bán, sử dụng kháng sinh một cách bừa bãi đã và đang diễn ra. Đặc biệt là việc mua-bán thuốc kháng sinh không qua kê đơn khá phổ biến. Trong khi thực tế hiện nay, có đến 90% nhà thuốc tại Việt Nam bán thuốc kháng sinh không kê đơn, 87% người dân có thể đến nhà thuốc mua kháng sinh, điều này khiến cho vấn đề kháng kháng sinh tại Việt Nam ngày càng gia tăng.

Nhiều nhà thuốc vẫn bán thuốc kháng sinh một cách tràn lan (Ảnh minh hoạ)

 
Cần có chương trình kiểm soát việc sử dụng kháng sinh chặt chẽ và có trách nhiệm hơn

Theo PGS-TS Nguyễn Trường Sơn, Thứ trưởng Bộ Y tế, kháng thuốc là hiểm họa ngày càng lớn đối với con người và nền kinh tế Việt Nam do việc sử dụng kháng sinh ngày càng gia tăng và thiếu kiểm soát trong y tế cũng như trong chăn nuôi, đặc biệt báo động hơn khi nó đang xâm nhập vào chuỗi thức ăn và môi trường sinh thái.

Nhận thức được mối nguy hiểm này, từ năm 2013 Bộ Y tế đã cùng Bộ NN&PTNT, Bộ Công Thương, Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng các đối tác phát triển đã ký kết văn bản thỏa thuận cam kết đa ngành về phòng, chống kháng thuốc. Đồng thời thành lập chín tiểu ban giám sát kháng thuốc; thiết lập mạng lưới giám sát vi khuẩn kháng thuốc trong các cơ sở khám, chữa bệnh; xây dựng kế hoạch hành động quốc gia về kiểm soát nhiễm khuẩn giai đoạn 2016-2020; hướng dẫn sử dụng, quản lý kháng sinh trong các cơ sở khám, chữa bệnh và triển khai thực hiện đề án kê đơn và kiểm soát kê đơn giảm tối đa việc bán thuốc kháng sinh không đơn... nhằm hưởng ứng lời kêu gọi của Tổ chức Y tế thế giới “Không hành động hôm nay, ngày mai không thuốc chữa.”

Tuy nhiên, Thứ trưởng Nguyễn Trường Sơn thừa nhận dù nhiều bệnh viện đã thiết lập hệ thống quản lý kháng sinh và đã giảm đáng kể tình trạng sử dụng kháng sinh không đúng, nhưng các nhà thuốc và phòng khám tư nhân là hai nơi ngành Y tế vẫn chưa thể kiểm soát được việc bán, chỉ định điều trị kháng sinh bừa bãi.

Tiến sỹ Momoe Takeuchi khuyến cáo Việt Nam cần có chương trình kiểm soát việc sử dụng kháng sinh chặt chẽ và có trách nhiệm hơn, không chỉ trong ngành y tế mà còn trong cả lĩnh vực nông nghiệp.

Trong thời gian tới, Tổ chức Y tế thế giới sẽ ưu tiên hỗ trợ Việt Nam xây dựng hệ thống kiểm soát kháng sinh nhằm thay đổi được thói quen sử dụng kháng sinh, không chỉ ở nhân viên y tế, người dân mà còn cả những sinh viên y khoa, những người chăm sóc sức khỏe, người nông dân, dược sỹ...