Khám phá môn võ Tân Khánh - Bà Trà

Một buổi luyện tập của các võ sinh chi phái Tân Khánh - Bà Trà 

Độc đáo võ Tân Khánh – Bà Trà

Chuyện kể rằng, hai anh em  Võ Văn Ất (Hai Ất) và Võ Văn Giá (Ba Giá) đánh nhau với cọp và giết cọp bằng các thế võ độc đáo nên người ta đã gọi Tân Khánh - Bà Trà là “Xứ đả hổ” và hai anh em ông Ất, ông Giá được người đời tặng cho biệt danh là “Võ Tòng Tân Khánh”! Môn võ cổ truyền Tân Khánh - Bà Trà được các võ sư trau chuốt qua nhiều thế hệ tại làng Tân Khánh (nay là thị trấn Tân Phước Khánh, thị xã Tân Uyên), và làng Bình Chuẩn (nay thuộc thị  xã Thuận An).

Theo Hội Khoa học lịch sử Bình Dương, nguồn gốc của võ Tân Khánh – Bà Trà bắt nguồn hệ phái võ Tây Sơn nổi tiếng ở Bình Định. Cuối thế kỷ 18, đầu thế kỷ 19 nhiều người dân vùng đất này đã buộc phải di cư vào Nam trốn tránh sự thảm sát trả thù của nhà Nguyễn và lập ra làng Tân Khánh. Họ mang theo mình truyền thống thượng võ và những kỹ pháp võ thuật của quê hương Tây Sơn-Bình Định tới vùng đất mới, tiếp tục phát triển nó trong sự hòa trộn với những hệ thống kỹ thuật tại quê hương mới.

Từ đó, phái võ Tân Khánh - Bà Trà vẫn duy trì gần như tất cả những miếng võ cơ bản của phái Tây Sơn. Tuy nhiên các võ sư đã điều chỉnh và cải tiến các kỹ thuật đòn thế để phù hợp với vùng đất mới, đồng thời gia tăng hiệu quả tính, nhanh hơn và mạnh mẽ hơn. Những bài thiệu dùng để dạy các võ sinh trong võ Tây Sơn cũng được trau chuốt, một số bài có cả những câu mới được bổ sung.

Đặc trưng kỹ thuật của võ phái Tân Khánh - Bà Trà là lối tấn công phối hợp, liên hoàn những kỹ thuật đòn chân và đòn tay nhằm làm rối loạn sự phòng thủ của đối phương cũng như giúp cho sự tấn công đạt hiệu quả cao.

Những đòn tay và đòn chân tung ra theo đường thẳng, có sức án ngự mọi sự tấn công đối phương được võ phái này chú trọng ngang với những đòn tay và đòn chân, cận chiến bằng kỹ thuật đầu gối, cùi chỏ, nắm đấm, cạnh bàn tay, ngón tay, ức bàn tay... Chính đặc điểm này đã giúp cho môn sinh của võ phái Tân Khánh-Bà Trà có khả năng chiến đấu trong mọi tình huống.

Binh khí của võ phái Tân Khánh - Bà Trà có đủ thập bát ban võ nghệ nhưng nổi tiếng nhất với roi và côn, là thứ binh khí làm từ nguyên liệu có sẵn tại địa phương như: Tre, tầm vông, gỗ căm xe, gỗ mật cật...

Nhiều bậc tiền bối của võ phái Tân Khánh - Bà Trà từng nổi danh với những đường roi, đường côn kỳ tuyệt đả bại nhiều cao thủ khắp lục tỉnh Nam Kỳ.

Các thế hệ võ sư nổi tiếng

Theo Hội Khoa học lịch sử Bình Dương, võ phái Tân Khánh-Bà Trà có nhiều thế hệ anh tài nối tiếp nhau vang danh khắp Nam bộ. Bà Võ Thị Trà, thường gọi tắt là bà Trà, lẫy lừng một thời ở Tân Khánh chống lại bọn quan tham ô lại, để rồi tên đất được gắn thêm tên người kể từ giữa sau thế kỷ 19. Hai anh em Hai Ất, Ba Giá và bà Võ Thị Vuông (Năm Vuông) từng làm rạng danh võ phái Tân Khánh – Bà Trà với những lần đánh hổ.

Khai giảng lớp võ Tân Khánh - Bà Trà tại thị trấn Tân Phước Khánh.

Những võ sư nổi tiếng khác có thể kể tên: Hai Đước, Sáu Trực, Năm Nhị, Bảy Phiên và Năm Quy, mỗi người đều có những phong cách riêng với nhiều thành tích. Quyền sư Võ Văn Đước (Hai Đước) phá tan thế trận Mai Hoa Thung bảo vệ thanh danh xứ sở. Sáu Trực, một học trò của Hai Ất, tiếp nối truyền thống rực rỡ của thầy, đã truyền thụ võ công cho nhiều môn sinh trong số này có hai nhà chí sĩ yêu nước Nguyễn An Ninh và Phan Văn Hùm. Đệ nhất côn Đỗ Văn Mạnh (Năm Nhị) làm cho võ phái Tân Khánh - Bà Trà nổi tiếng khắp Nam kỳ với cây trường côn khiến nhiều võ sĩ kinh hồn táng đởm.

Trong khi đó Bảy Phiên và Năm Quy lại đóng góp cho sự phát triển của môn phái bằng cách đào tạo những môn sinh cho các cuộc đấu võ đài mà người Pháp tổ chức những năm 1930-1940, đồng thời rèn luyện kỹ pháp chiến đấu, giáo dục tinh thần yêu nước cho những người tham gia các phong trào khởi nghĩa chống Pháp nổ ra trong vùng.Những năm 1950, phái Tân Khánh - Bà Trà bước sang một giai đoạn mới.

Nối tiếp truyền thống hào hùng của võ phái, lão võ sư Hồ Văn Lành (biệt danh Từ Thiện, môn đệ xuất sắc của Bảy Phiên và là cha của võ sư Hồ Trường sau này) đã rời quê hương lên Sài Gòn tham gia Tổng cuộc Quyền thuật Việt Nam, một tổ chức quần chúng được chính quyền Sài Gòn cho phép hoạt động dưới quyền Tổng nha Thanh niên của Bộ Văn hóa - Giáo dục và Thanh niên.

Tại đây, với tư cách Ủy viên Ban Chấp hành Tổng cuộc Quyền thuật Việt Nam vài nhiệm kỳ (từ những năm 1950 đến 1975), võ sư Hồ Văn Lành đã nỗ lực giúp hòa nhập và phổ biến võ phái Tân Khánh - Bà Trà vào cộng đồng võ thuật miền Nam. Cho đến năm 1984, khi đã 70 tuổi, lão võ sư Hồ Văn Lành đã truyền bá võ phái Tân Khánh - Bà Trà tới hàng vạn môn sinh (các môn sinh nam mang họ Từ và các môn sinh nữ mang họ Hồ) và trang bị kỹ thuật đặc thù của môn phái cho họ. Hơn 400 võ sĩ chuyên nghiệp đã được đào tạo trong đó có tới 100 phụ nữ.

Nhiều môn sinh đã trưởng thành, tiếp bước con đường truyền bá võ phái Tân Khánh - Bà Trà cho các thế hệ nối tiếp ngay tại các quận, huyện của thành phố Hồ Chí Minh, một số tỉnh, thành Nam bộ và cả ở nước ngoài.Phái võ Tân Khánh - Bà Trà đã đóng góp vào kho tàng võ học truyền thống của dân tộc nhiều kỹ thuật mới như các bài quyền Đồng nhi quyền (còn gọi là Bát Tiên), Tấn nhứt côn và đặc biệt là bài Tứ linh đao.

Một số môn sinh xuất sắc của võ phái Tân Khánh-Bà Trà đã từng tham gia thi đấu võ đài, đạt được nhiều huy chương vàng, bạc, đồng. Họ còn tham gia đóng góp công sức, tính mạng cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc như như các võ sư, sinh môn Hai  Sở, Ba Nghi, Năm Rúc, Nguyễn An Ninh, Từ Văn Phước...

Từng bước phục hồi môn võ

Không để môn võ nổi tiếng thất truyền, mới đây UBND tỉnh Bình Dương đã quyết định khôi phục, bảo tồn và phát huy võ thuật Tân Khánh-Bà Trà (Takhado). Tiến sĩ Hồ Sơn Diệp, Khoa Sử, Trường đại học KHXH & NV TP. Hồ Chí Minh, người chấp bút đề án “Khôi phục võ lâm Tân Khánh –Bà Trà” cho biết: “Tương lai võ lâm Tân Khánh –Bà Trà không còn là tài sản của người Bình Dương mà sẽ trở thành di sản văn hóa quốc gia. Bởi trong quá khứ, võ lâm Tân Khánh –Bà Trà không chỉ đánh cọp mà từng mang lại vinh quang cho nền võ thuật nước nhà”.

Tại Bình Dương, trung tuần tháng 10/2014, lớp võ Tân Khánh đã khai giảng tại Trung tâm Văn hóa - Thể thao phường Tân Phước Khánh do võ sư Hồ Tường và các huấn luyện viên: Trần Văn Minh, Nguyễn Văn Thắng, Nguyễn Hữu Tuyền đảm trách công tác huấn luyện...Tại TP. Hồ Chí Minh, chi phái võ lâm Tân Khánh -Bà Trà - quận Bình Thạnh được thành lập nhiều năm nay, đã mở nhiều lớp huấn luyện võ sinh và hàng năm đều tồ chức ngày Giỗ Tổ.