Hiệu quả từ chính sách an cư cho người dân vùng lũ

Ngày 28/8/2014, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình hỗ trợ hộ nghèo xây dựng nhà ở phòng, tránh bão lụt khu vực miền Trung (tại Quyết định số 48/2014/QĐ-TTg). Theo đó, các hộ nghèo trên địa bàn 14 tỉnh, thành phố, gồm Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận được hỗ trợ là 14 triệu đ/hộ (đối với những hộ đang cư trú tại các đơn vị hành chính thuộc vùng khó khăn); 16 triệu đ/hộ (đối với những hộ đang cư trú tại các thôn đặc biệt khó khăn); 12 triệu đ/hộ (đối với những hộ đối tượng còn lại).

Bên cạnh đó, các hộ thuộc đối tượng trên được cho vay ưu đãi tối đa 15 triệu đ/hộ, lãi suất vay là 3%/năm, thời hạn vay là 10 năm, trong đó thời gian ân hạn là 5 năm. Thời gian trả nợ tối đa là 5 năm bắt đầu từ năm thứ 6, mức trả nợ mỗi năm tối thiểu là 20% tổng số vốn đã vay.

Về giải pháp kỹ thuật, nhà ở phòng, tránh bão, lụt hoặc cải tạo, nâng tầng làm sàn phòng, tránh bão, lụt phải đảm bảo có sàn vượt lũ cao hơn mức ngập lụt cao nhất tại vị trí xây dựng. Diện tích sàn sử dụng tối thiểu 10 m2. Các kết cấu chính như móng, khung, sàn, mái tương đương kết cấu của nhà ở xây dựng kiên cố. Nhà trong vùng ngập lụt đồng thời bị ảnh hưởng của bão thì mái làm bằng bê tông cốt thép hoặc vật liệu lợp có chất lượng tốt đảm bảo khả năng phòng, tránh bão.

Hộ gia đình thuộc diện được hỗ trợ là hộ chưa có nhà ở kiên cố có sàn sử dụng cao hơn mức ngập lụt từ 1,5 m trở lên tính từ nền nhà; hoặc có nhà ở kiên cố nhưng chưa có sàn sử dụng cao hơn mức ngập lụt từ 1,5 m trở lên tính từ nền nhà; hoặc có nhà ở được hỗ trợ theo các chương trình, chính sách hỗ trợ nhà ở khác của Nhà nước, địa phương và các tổ chức, đoàn thể nhưng chưa có sàn sử dụng cao hơn mức ngập lụt từ 1,5 m trở lên tính từ nền nhà.

Mức ngập lụt quy định tối thiểu là 1,5m và được xác định tính từ nền nhà đến mực nước ngập lụt cao nhất tại vị trí xây dựng. Khu vực có mực nước ngập lụt thường xuyên là khu vực có tần suất ngập lụt tối thiểu là 2 năm liên tiếp hoặc 3 năm ngập lụt không liên tiếp trong vòng 5 năm trở lại đây. Mức ngập lụt và khu vực có mực nước ngập lụt thường xuyên do cơ quan chuyên môn được UBND cấp tỉnh giao theo dõi xác định.

Theo thống kê của Bộ Xây dựng, tính đến tháng 9/2020, các địa phương đã thực hiện hỗ trợ được khoảng 19.244/21.600 hộ nghèo xây dựng, sửa chữa nhà ở phòng tránh bão, lụt (đạt 89,1%). Tổng số vốn đã giải ngân là 661,6 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách Nhà nước là 249,6 tỷ đồng, vốn vay từ Ngân hàng Chính sách xã hội là 192 tỷ đồng và các nguồn vốn khác ước tính khoảng 220 tỷ đồng.

Hiện nay, có 6/13 địa phương đã hoàn thành việc hỗ trợ theo Quyết định số 48/2014/QĐ-TTg, gồm Hà Tĩnh, Nghệ An, Khánh Hòa, Phú Yên, Ninh Thuận và TP Đà Nẵng. 7 tỉnh còn lại gồm Thanh Hóa, Quảng Bình, Quảng Trị, Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định đều có tỷ lệ hoàn thành đạt trên 70%.

Cùng với Chương trình hỗ trợ hộ nghèo xây dựng nhà ở phòng, tránh bão lụt khu vực miền Trung, các địa phương đồng thời triển khai các Chương trình hỗ trợ người có công với cách mạng về nhà ở theo Quyết định 22/2013/QĐ-TTg (hơn 122 nghìn ngôi nhà); Chương trình hỗ trợ nhà ở đối với hộ nghèo theo Quyết định 33/2015/QĐ-TTg gồm 28.000 ngôi nhà. Như vậy, toàn miền Trung đã có hơn 170.000 hộ gia đình được hỗ trợ xây dựng nhà ở, giúp người dân có nơi tránh trú khi mùa mưa bão đến, bảo đảm an toàn về tính mạng và tài sản, giảm thiểu được thiệt hại do thiên tai gây ra.

Số liệu thống kê cho thấy kể từ năm 2016, số nhà ở bị thiệt hại nặng (từ 30% trở lên) giảm mạnh: Năm 2016 khoảng 2.000 căn. Cơn bão số 10 năm 2017 (là cơn bão mạnh nhất trong giai đoạn 10 năm trước đó) làm thiệt hại khoảng 117.000 căn. Năm 2018, 2019 mỗi năm khoảng 3.500 căn.

Riêng năm 2020, trong tháng 10 có 03 cơn bão (số 5, 6, 7) và 2 áp thấp nhiệt đới gây 02 đợt mưa lớn kéo dài cộng với lũ lớn, lũ đặc biệt lớn, đã khiến đây là một trong những đợt thiên tai nghiêm trọng và khốc liệt (bão chồng bão, mưa chồng mưa, lũ chồng lũ). Mức ngập lụt vượt đỉnh lũ lịch sử năm 1999, thậm chí có nơi vượt mốc lịch sử 40 năm qua.

Thống kê chưa đầy đủ hiện đã có 37.524 ngôi nhà bị hư hỏng. Tuy cao hơn những năm vừa qua nhưng thấp hơn nhiều so với giai đoạn trước khi có các Chương trình hỗ trợ nhà ở nêu trên.

Ghi nhận ban đầu của các địa phương cho thấy, hiện chưa có căn nhà nào thuộc Chương trình hỗ trợ nhà ở phòng, tránh bão, lụt theo Quyết định số 48/2014/QĐ-TTg bị sập đổ, hư hỏng nặng trong đợt mưa lũ vừa qua tại miền Trung. Các chương trình hỗ trợ nhà ở nhận được sự đồng tình, ủng hộ và đánh giá cao của các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là hộ nghèo cũng như các cấp ủy đảng, chính quyền, đoàn thể từ Trung ương đến địa phương.

Việc thực hiện các Chương trình hỗ trợ nhà ở ngoài việc đảm bảo an toàn về tính mạng, tài sản, đời sống sinh hoạt và sản xuất của người dân còn có ý nghĩa lớn về đảm bảo chính sách an sinh xã hội, phát triển kinh tế tại các địa bàn, khu vực khó khăn theo chủ trương của Đảng và Nhà nước.

Hiện nay, khu vực miền Trung liên tiếp xảy ra các trận mưa, lũ lớn gây thiệt hại nghiêm trọng đến tính mạng và tài sản, trong đó có nhà ở của người dân. Để nắm bắt tình hình thiệt hại về nhà ở, trong đó có nhà ở được hỗ trợ theo các Quyết định số 22/2013/QĐ-TTg; Quyết định số 33/2015/QĐ-TTg và Quyết định số 48/2014/QĐ-TTg, từ đó đánh giá được hiệu quả của các Chương trình hỗ trợ nhà ở theo các Quyết định nêu trên của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Xây dựng sẽ phối hợp với địa phương tổ chức đoàn công tác khảo sát thực tế tình hình thực hiện các Chương trình hỗ trợ nhà ở tại một số địa phương sau khi mưa, bão chấm dứt tại khu vực miền Trung.