Gìn giữ vẻ đẹp độc đáo của trang phục người Dao đỏ
- Văn hóa - Giải trí
- 08:51 - 26/10/2021
Tạo nên sự phong phú, đa dạng trong sắc màu văn hóa Dao
Người dân tộc Dao Đỏ có 2 loại quần áo, kể cả nữ và nam. Một loại trang phục để mặc khi lao động sản xuất, với màu chủ đạo là màu chàm, không thêu nhiều họa tiết hoa văn. Còn một loại sặc sỡ nhiều màu sắc, nhiều hoa văn hơn để mặc trong dịp lễ hội, hoặc lễ cưới, những khi có công việc lớn, lễ trọng như cấp sắc, cấp sắc cho các con dâu, con trai thì phải mặc đúng những bộ đó mới thể hiện đúng nghĩa đúng tâm của người Dao đỏ.
Hiện nay, tại các bản làng nơi đồng bào Dao đỏ sinh sống, nhiều phụ nữ vẫn tự tay dệt, thêu thùa, may vá trang phục cho mình và cho người thân trong gia đình. Với người phụ nữ Dao đỏ, chuyện ăn mặc rất được coi trọng, bộ trang phục của người phụ nữ còn là sản phẩm của nghệ thuật, kỹ thuật thêu thùa. Các hoa văn chủ yếu là thêu tay, đòi hỏi sự tỉ mỉ, khéo léo nên phần lớn do nữ giới đảm nhận.
Trang phục người Dao đỏ ở mỗi địa phương cơ bản đều giống nhau, tuy nhiên cũng có những điểm khác biệt tạo nên sự phong phú, đa dạng trong sắc màu văn hóa Dao. Trong đó, có sự khác biệt trong cách mặc, vấn khăn, xà cạp và thêm bớt các chi tiết...
Điển hình như trang phục người Dao đỏ ở một số nơi thường có chuỗi quả bông len hình tròn màu đỏ treo trước ngực. Số lượng và kích cỡ tùy quan niệm mỗi vùng. Nếu ở Hùng Mỹ, Phúc Sơn (Chiêm Hóa) có 9 quả bông, kích cỡ lớn thì ở Sơn Phú (huyện Na Hang) có 11 quả bông, kích cỡ bé hơn. Trang phục người Dao ở Bạch Xa, Tân Thành, Minh Khương (Hàm Yên) chỉ có những tua rua màu đỏ quanh viền áo trước ngực.
Trang phục của nam người Dao đỏ đơn giản hơn, chỉ có khăn đội đầu, áo ngắn và quần.
Trước đây, một bộ trang phục truyền thống của người Dao đỏ phải trải qua rất nhiều công đoạn. Từ việc nuôi tằm, dệt vải, nhuộm màu, thêu hoa văn, chạm bạc họa tiết yếm, vòng cổ... nhưng ngày nay, người Dao đỏ đã lược đi những công đoạn như nuôi tằm dệt, nhuộm vải bởi mọi thứ đều có thể mua. Chính vì thế, tinh hoa văn hóa trang phục người Dao đỏ giờ chỉ tập trung vào những họa tiết thêu trên các bộ phận. Những họa tiết, hoa văn được thêu trên trang phục từ các màu cơ bản: Đỏ, xanh, trắng, vàng… Trong đó chủ yếu là màu đỏ. Bởi theo quan niệm của người Dao đỏ, màu đỏ mang lại hạnh phúc, may mắn, đầy đủ trong cuộc sống.
Với phụ nữ người Dao Đỏ, trang phục quan trọng nhất là chiếc áo dài. Áo tứ thân màu chàm hoặc đen dài ngang ống chân. Áo không khoét nách mà tay đấu thẳng vào thân với hoa văn trang trí tập trung ở viền nẹp ngực, tà áo và đầu ống tay áo bằng các họa tiết trang trí hình dấu chân hổ, hình răng cưa, quả trám, thập ngoặc và hình hoa cúc... Những họa tiết này không chỉ giúp làm đẹp cho chiếc áo mà còn thể hiện mong ước một cuộc sống phú quý, hạnh phúc, gia đình khỏe mạnh của dân tộc Dao. Quần luôn cùng màu với áo gồm những hoa văn và họa tiết được thêu tỉ mỉ ở nửa dưới của hai ống quần là: Hình vuông, hình chữ nhật màu đỏ - vàng - trắng, hình cây thông, hình chữ vạn... Khăn đội đầu (hay còn gọi là Goòng phà) được thêu kín các họa tiết trang trí hình tam giác, hình quả trám mô phỏng chiếc cối giã gạo bằng sức nước của người Dao. Qua đó, mong muốn mùa màng bội thu, cơm gạo đủ đầy.
Điểm nhấn tạo nên sự độc đáo trong bộ trang phục của người Dao đỏ chính là chiếc yếm trước và sau. Sau khi thêu các họa tiết hoa văn thì những người phụ nữ Dao đỏ sẽ nhờ những nghệ nhân chạm bạc có tay nghề ở làng tạo ra những vòng bạc. Khi kết hợp với một bộ quần áo hoàn chỉnh, những chiếc vòng bạc tạo nên điểm nhấn cho trang phục và ẩn chứa nhiều câu chuyện văn hóa riêng biệt của người Dao đỏ.
Phụ nữ Dao đỏ tích cực truyền dạy cách may trang phục truyền thống cho thế hệ trẻ
Để bảo tồn những nét đẹp văn hóa truyền thống không bị mai một cùng thời gian, người phụ nữ Dao đỏ vẫn luôn tích cực truyền dạy lại cách may, thêu thùa trang phục truyền thống cho thế hệ trẻ.
Đồng thời việc bảo tồn giá trị văn hóa dân tộc luôn được được cấp ủy, chính quyền các địa phương trong tỉnh Tuyên Quang đặc biệt quan tâm. Hằng năm, các địa phương thường tổ chức các cuộc liên hoan, trình diễn trang phục của các dân tộc nhằm khôi phục và giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống của các dân tộc. Tỉnh Tuyên Quang đang phát triển du lịch theo hướng khai thác điểm đến du lịch gắn liền với bảo vệ và phát huy đặc trưng của cộng đồng địa phương. Do vậy, việc gìn giữ bảo tồn trang phục truyền thống của dân tộc Dao Đỏ là việc làm hết sức có ý nghĩa.
Nhằm tôn vinh, bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của người Dao Đỏ, năm 2019, Bộ Văn hóa -Thể thao và Du lịch đã chứng nhận “Nghệ thuật trang trí trên trang phục truyền thống của người Dao Đỏ các huyện Sơn Dương, Chiêm Hóa, Hàm Yên, Na Hang, Lâm Bình, tỉnh Tuyên Quang” là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây không chỉ là niềm vinh dự, tự hào mà còn là động lực để đồng bào Dao đỏ bảo tồn, giữ gìn trang phục truyền thống của dân tộc mình.