Đảm bảo nguồn vắc-xin trong Chương trình tiêm chủng mở rộng

Tuy nhiên, tình trạng này sẽ được khắc phục khi từ cuối tháng 12/2018, 55.000 liều vắc-xin ComBE Five thay thế vắc-xin Quivaxem sẽ được cung ứng cho các địa phương để triển khai trong Chương trình tiêm chủng mở rộng. Đồng thời, đảm bảo nguồn vắc-xin an toàn để tiêm cho trẻ. 

Vì sao chậm cung ứng vắc-xin?

Tháng 9/2018, chị Lê Thúy Hà ngụ phường 9, thành phố Vĩnh Long, tỉnh Vĩnh Long đưa con gái 2 tháng tuổi đến trạm y tế phường để chích ngừa vắc-xin 5 trong 1 theo Chương trình tiêm chủng mở rộng. Tại đây chị Hà được thông báo vắc-xin Quinvaxem đã hết sạch trên toàn tỉnh, phải chờ vắc-xin mới về. Đúng 1 tháng sau, chị Hà lại đưa con đi chích ngừa và cũng được thông báo tương tự, kèm lời khuyên chuyển sang tiêm chủng dịch vụ bởi vắc-xin mới chưa biết bao giờ mới có. Quá sốt ruột, chị Hà đành đưa con đến Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh tiêm vắc-xin Pentaxim (5 trong 1 dịch vụ).

Khác với chị Hà, chị Trần Thị Thúy Anh, công nhân Công ty Pouyen Việt Nam (quận Bình Tân, Thành phố Hồ Chí Minh) lại quyết định chờ đến khi có vắc-xin mới phân phối trong Chương trình tiêm chủng mở rộng bởi chị không đủ khả năng chích vắc-xin dịch vụ cho con mình. “Mỗi mũi vắc-xin dịch vụ gần 1 triệu bạc, vợ chồng tôi là công nhân nên không kham nổi”, chị Thúy Anh chia sẻ.

Cũng như trường hợp chị Thúy Anh, hàng triệu phụ huynh trên cả nước đành để con mình “lỡ” 3 mũi tiêm vắc-xin 5 trong 1 phòng bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B và viêm màng não mủ do Hib vì thiếu vắc-xin. Bác sỹ Nguyễn Hữu Phúc, Giám đốc Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Lâm Đồng cho biết, từ tháng 8, toàn tỉnh Lâm Đồng không còn bất cứ liều vắc-xin 5 trong 1 nào, thậm chí nhiều huyện đã hết từ trước đó. Sau 4 tháng hết vắc-xin cũ, đến nay vắc-xin mới vẫn chưa về. “Chúng tôi rất khát vắc-xin và cần được cung cấp ngay từ bây giờ bởi đã có quá nhiều trẻ bị chậm lịch tiêm chủng”, ông Phúc bức xúc nói. Theo tính toán của tỉnh Lâm Đồng, mỗi tháng tỉnh có khoảng 7.000 trẻ em phải tiêm chủng vắc-xin 5 trong 1, như vậy đã có hơn 3.000 trẻ em của địa phương này bị lỡ mũi tiêm vắc-xin 5 trong 1 theo lịch.

Cùng chung cảnh “khát” vắc-xin, Thành phố Hồ Chí Minh cũng là địa phương đã cạn kiệt vắc-xin Quivaxem từ tháng 9/2018. Bác sỹ Lê Hồng Nga, Trung tâm Y tế Dự phòng Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, trung bình mỗi tháng đơn vị này cần 17.000 liều vắc-xin 5 trong 1 tiêm chủng mở rộng. Mặc dù từ khi hết vắc-xin Quivaxem, các cơ sở y tế đã tư vấn cho người dân sử dụng vắc-xin dịch vụ nhưng số lượng trẻ bị lỡ mũi tiêm này tương đối lớn.

Phó Giáo sư Phan Trọng Lân, Viện trưởng Viện Pasteur Thành phố Hồ Chí Minh nhìn nhận, việc lỡ các mũi tiêm chủng vắc-xin 5 trong 1 sẽ làm giảm bớt đi cơ hội phòng bệnh cho trẻ. Ví dụ, với riêng bệnh ho gà có đến 84% trẻ tử vong do ho gà dưới 6 tháng tuổi, nếu được chích ngừa mũi 1 thì khả năng bảo vệ khỏi bệnh ho gà khoảng 50%, mũi thứ 2 khả năng bảo vệ lên đến 80% và nếu chích ngừa đủ 3 mũi thì đảm bảo có đủ khả năng phòng bệnh. Do đó chích ngừa càng trễ, nguy cơ trẻ bị phơi nhiễm bệnh càng lớn.

Chia sẻ với các địa phương về tình hình khan hiếm vắc-xin, Giáo sư Đặng Đức Anh, Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tế Trung ương cho biết, từ năm 2017 sau khi đơn vị sản xuất vắc-xin Quinvaxem là Tập đoàn Janssen (Hàn Quốc) thông báo ngừng sản xuất loại vắc-xin này, Bộ Y tế đã quyết định chuyển đổi sang vắc-xin ComBE Five. Tháng 6/2018, Dự án Tiêm chủng mở rộng quốc gia đã nhập ba lô vắc-xin ComBE Five do Liên minh vắc-xin và tiêm chủng toàn cầu (GAVI) viện trợ cho Việt Nam thông qua Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) để tiến hành kiểm định trước khi đưa vào sử dụng. Tuy nhiên, kết quả kiểm định chất lượng 3 lô vắc-xin này chưa đạt kết quả như mong muốn. Do đó, Bộ Y tế tiếp tục yêu cầu nhà sản xuất cung cấp lô vắc-xin mới để kiểm định. Ngày 10/9/2018, kết quả kiểm định lô vắc-xin mới này đạt yêu cầu. Đây chính là lý do vì sao vắc-xin ComBE Five chậm cung ứng cho người dân.

“Chúng tôi mất khá nhiều thời gian để làm thủ tục mua vắc-xin, mua số lượng lớn phải thông qua UNICEF nên thời gian chờ đợi cũng lâu. Sau đó, phải tiến hành kiểm định và chờ kết quả đến 2 lần. Do đó, mới có sự chậm trễ cung ứng vắc-xin và đây hoàn toàn là do yếu tố khách quan”, Giáo sư Đặng Đức Anh phân trần.

Chấm dứt "cơn khát" vắc-xin từ tháng 1/2019

Vắc-xin ComBE Five được lựa chọn để thay thế vắc-xin Quinvaxem trong Chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia do Ấn Độ sản xuất và được lưu hành tại quốc gia này từ năm 2010. Vắc-xin này cũng được Tổ chức Y tế thế giới tiền thẩm định và đã được sử dụng ở 43 quốc gia trên toàn thế giới với hơn 400 triệu liều. Năm 2017, vắc-xin ComBE Five được đăng ký lưu hành tại Việt Nam với thành phần và lịch tiêm chủng tương tự với vắc-xin Quinvaxem. 

Trước khi mở rộng triển khai trên toàn quốc, từ tháng 10/2018, Dự án tiêm chủng quốc gia đã triển khai tiêm ngừa vắc-xin ComBE Five quy mô nhỏ tại 889 xã, phường ở 7 tỉnh, gồm: Hà Nam, Bắc Giang, Yên Bái, Kon Tum, Bình Định, Đồng Tháp, Bà Rịa - Vũng Tàu với 17.356 trẻ được tiêm, đạt tỷ lệ tiêm chủng 75,6%. Trong số hơn 17.000 trẻ được tiêm chủng bằng vắc-xin ComBE Five có 964 trường hợp có phản ứng thông thường sau tiêm như sốt, sưng đau vết tiêm, chiếm 5,5%. Giáo sư Đặng Đức Anh khẳng định, do vắc-xin ComBE Five có thành phần ho gà toàn tế bào tương tự như vắc-xin Quinvaxem nên việc trẻ có những phản ứng sau tiêm cũng tương tự vắc-xin này.

Đặc biệt, khi tiêm chủng bằng vắc xin ComBE Five đã ghi nhận 3 trẻ có phản ứng nặng sau tiêm như: sốt cao, co giật, có cơn ngừng thở, tím tái… tại tỉnh Bình Định và Bắc Giang. Trong đó, có một bé trai 3,5 tháng tuổi ở huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định xuất hiện các phản ứng: sốt cao 39,5 độ sau tiêm, co giật, suy hô hấp, có cơn ngừng thở, phải đặt nội khí quản, điều trị tích cực bằng kháng sinh… Sau 1 tuần nằm viện, trẻ đã phục hồi. Hội đồng chuyên môn các tỉnh Bình Định, Bắc Giang đều kết luận các phản ứng này là phản ứng phản vệ sau tiêm vắc xin.

Trước ý kiến lo ngại về tỷ lệ phản ứng sau tiêm của vắc xin ComBE Five quá cao so với vắc xin Quinvaxem, Phó Giáo sư Phan Trọng Lân cho rằng, một vắc xin có an toàn hay không phải được đánh giá trên diện rộng, trong thời gian dài, không thể lấy tỷ lệ tai biến của một vài địa phương để đánh giá tính an toàn của một vắc xin. Độ an toàn của vắc-xin ComBE Five đã được Tổ chức Y tế thế giới thẩm định, sử dụng tại 43 quốc gia với 400 triệu liều là minh chứng rõ nhất.

Trước đó, 3 lô vắc-xin ComBE Five đầu tiên được Bộ Y tế nhập về không đạt chất lượng khi kiểm định cũng đã khiến dư luận lo lắng về chất lượng của vắc xin. Nhìn nhận vấn đề này, bác sỹ Trương Hữu Khanh, Bệnh viện Nhi đồng 1 cho rằng, việc kiểm định một hay vài lô vắc-xin không đạt chất lượng là hoàn toàn bình thường. Và vấn đề gặp phải ở một số lô vắc xin hoàn toàn không ảnh hưởng đến chất lượng chung của loại vắc xin đó.

Theo Giáo sư Đặng Đức Anh, việc kiểm định kỹ các lô vắc xin khi mới nhập về là điều hoàn toàn cần thiết và chứng tỏ sự thận trọng của Bộ Y tế trước khi đưa vắc xin ComBE Five vào Chương trình tiêm chủng mở rộng. “Đến thời điểm này, chúng tôi khẳng định vắc xin ComBE Five an toàn và đạt tiêu chuẩn chất lượng, có thể yên tâm triển khai đại trà trên toàn quốc”, Giáo sư Đặng Đức Anh khẳng định.

Dự kiến, tháng 1/2019, vắc xin ComBE Five sẽ tiếp tục được nhập về Việt Nam và chấm dứt “cơn khát” trên toàn quốc.