Tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm gia tăng và phức tạp

Sáng ngày 4/8, tại TP. Huế đã diễn ra Hội nghị Sơ kết 5 năm thực hiện quy chế phối hợp giữa Tổng cục Cảnh sát, Bộ Công an và Bảo hiểm xã hội Việt Nam (giai đoạn 2012 – 2017). Tham dự Hội nghị có Trung tướng Trần Văn Vệ, Quyền Tổng cục trưởng, Tổng cục Cảnh sát; bà Nguyễn Thị Minh, Thứ trưởng, Tổng GĐ Bảo hiểm xã hội Việt Nam; ông Bùi Thanh Hà, Phó Bí thư thường trực tỉnh Thừa Thiên Huế; ông Nguyễn Văn Cao, Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên Huế.

Trung tướng Trần Văn Vệ, Quyền Tổng cục trưởng Tổng cục Cảnh sát trao bằng khen cho các cá nhân, đơn vị có thành tích xuất sắc trong 5 năm vừa qua (2012 - 2017)

Chính sách BHXH, BHYT là những chính sách lớn, trụ cột của hệ thống An sinh xã hội, có tác động tới mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Vì vậy, Đảng, Nhà nước luôn không ngừng quan tâm, hoạch định những chính sách về BHXH, BHYT ở mỗi thời kỳ, mỗi giai đoạn để phù hợp với điều kiện thực tế và tình hình phát triển của đất nước.

Báo cáo Hội nghị, ông Phạm Lương Sơn, Phó TGĐ BHXH Việt Nam cho biết, sau quá trình BHXH Việt Nam hoàn thiện tổ chức, số đối tượng tham gia Bảo hiểm xã hội (BHXH), Bảo hiểm y tế (BHYT) ngày càng tăng. Từ việc chỉ tham gia BHXH đối với đối tượng là công chức, viên chức, lực lượng vũ trang, đến nay đối tượng đã mở rộng đến tất cả lao động của các thành phần kinh tế (từ quy định đơn vị có 10 lao động trở lên mới phải tham gia thì nay có từ 1 lao động trở lên tham gia). Số đối tượng tham gia BHYT đến nay đã bao phủ 81,8% so với dân số cả nước.

Năm 2012, số người tham gia BHXH, BHYT là 60,6 triệu người, trong đó: tham gia BHXH, Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), BHYT bắt buộc là 10,4 triệu người, tham gia BHXH tự nguyện là 139.643 người, chỉ tham gia BHYT là 50 triệu người. Đến năm 2016, số người tham gia BHXH, BHYT là 76 triệu người, trong đó: BHXH bắt buộc là 12,9 triệu người, BHTN là 11,1 triệu người, BHXH tự nguyện 203 triệu người, BHYT là 75,8 triệu người; tổng số thu toàn ngành đạt 257.297 tỷ đồng.

Tuy nhiên, trong quá trình tổ chức thực hiện, giải quyết và chi trả các chế độ BHXH, BHTN, BHYT cho thấy, tình trạng lạm dụng, trục lợi với nhiều hình thức, nhiều mức độ khác nhau; việc lạm dụng, trục lợi diễn ra cả từ phía người lao động, người thụ hưởng và người sử dụng lao động với chiều hướng ngày càng gia tăng và diễn biến ngày càng phức tạp.

Hiện nay, tình trạng nợ đọng, chậm đóng BHXH, BHTN, BHYT có giảm nhưng vẫn diễn ra ở nhiều doanh nghiệp, nhiều địa phương tỷ lệ nợ vẫn còn cao. Theo số liệu thống kê, năm 2012 tổng số nợ BHXH, BHTN, BHYT là 8.002 tỷ đồng, chiếm 5,45% số phải thu; năm 2013 số tiền nợ các khoản này tăng lên 9.570 tỷ đồng, chiếm 5,32% số phải thu; năm 2016 tổng số nợ BHXH, BHTN, BHYT là 9.337 tỷ đồng, chiếm 3,22% kế hoạch thu. Đến hết tháng 4/2017, tổng số tiền nợ là 17.551 tỷ đồng, chiếm 6,6% kế hoạch thu.

Tháng 2/2017, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam đã tổ chức khảo sát tại 16 doanh nghiệp (gồm cả doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, doanh nghiệp cổ phần, tư nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn) với 7.891 lao động tại 6 tỉnh. Kết quả cho thấy số liệu đáng báo động là chỉ có 13% người lao động trong các doanh nghiệp được tham gia BHXH.

Trước tình trạng lạm dụng chế độ, chính sách để trục lợi ngày càng phức tạp và số tiền nợ BHXH, BHTN, BHYT tăng, khả năng thu hồi khó, BHXH Việt Nam đã tăng cường phới hợp với các Bộ, ngành nhằm thực hiện tốt công tác quản lý về BHXH, BHTN, BHYT, trong đó có phối hợp với Bộ Công an. Ngày 16/5/2012, BHXH Việt Nam và Tổng cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm (nay là Tổng cục Cảnh sát, Bộ Công an) đã thống nhất ban hành quy chế phối hợp trong phòng, chống tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật , góp phần bảo vệ trật tự quản lý kinh tế và bảo đảm trật tự, an toàn xã hội tại các đơn vị thuộc hệ thống BHXH Việt Nam.

Đến nay có 58 BHXH tỉnh, thành phố đã phối hợp với Công an địa phương trong thực hiện ký kết các chương trình, kế hoạch; còn 5 tỉnh, thành, gồm: TP. HCM, Hải Dương, Khánh Hòa, Thanh Hóa, Thái Bình chưa thực hiện ký kết chương trình phối hợp.

Sự phối hợp giữa BHXH Việt Nam và Tổng cục Cảnh sát đã phát huy kết quả tốt

Trong 5 năm thực hiện quy chế phối hợp (2012 – 2017), BHXH các tỉnh, thành phố thường xuyên chủ động thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra theo kế hoạch; kịp thời trao đổi thông tin; phối hợp với công an và các cơ quan có liên quan ở địa phương để thực hiện 835 cuộc thanh tra, kiểm tra, xác minh liên ngành tại 2.308 đơn vị.

Qua đó, đã phát hiện nhiều trường hợp lạm dụng, vi phạm theo quy mô từ nhỏ đến lớn. BHXH Việt Nam đã yêu cầu chủ sử dụng lao động làm thủ tục tham gia BHXH bắt buộc cho 4.812 lao động; thực hiện khắc phục tiền nợ và truy thu số tiền 576.073 triệu đồng; yêu cầu truy thu 17.043 triệu đồng tiền đóng BHXH, BHTN, BHYT và tiền chi sai do lạm dụng các chế độ BHXH; yêu cầu thu hồi, xuất toán 48.861 triệu đồng do lạm dụng các chi phí khám chữa bệnh BHYT.

Theo Trung tướng Trần Văn Vệ, Quyền Tổng cục trưởng, Tổng cục Cảnh sát, Bộ Công an, công tác đấu tranh phòng chống tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm đã bước đầu đạt được kết quả nhất định. Cụ thể, lực lượng Cảnh sát kinh tế các địa phương đã phát hiện, điều tra, xử lý 70 vụ việc, trong đó đã khổi tố điều tra 46 vụ, với gần 130 bị can, tổng thiệt hại khoảng 70 tỷ đồng; đã xử lý hành chính 18 vụ.

Tuy nhiên, cũng theo Trung tướng Vệ, loại tội phạm về bảo hiểm ngày càng có dấu hiệu gia tăng và diễn biến hết sức phức tạp. Ngoài các hành vi né tránh nghĩa vụ trích nộp BHXH, BHTN, BHYT, nợ quỹ BHXH tái diễn, còn phát sinh nhiều hiện tượng vi phạm pháp luật khác, như: các doanh nghiệp di chuyển khỏi nơi trú đóng hoặc doanh nghiệp có giấy phép kinh doanh nhưng không tồn tại đúng với địa chỉ trên giấy phép, tình trạng doanh nghiệp cho người lao động tăng lương đột biến, sau đó lợi dụng các kẽ hở chính sách về BHXH để lạm dụng, trục lợi quỹ BHXH, BHYT; các đối tượng còn lợi dụng chính sách khám chữa bệnh BHYT để lập khống hồ sơ khám, chữa bệnh,… để tuồn thuốc trong diện BHYT ra ngoài bán thu lợi bất chính; lập khống hồ sơ BHTN, bảo hiểm thai sản,… để chiếm đoạt tiền của cơ quan BHXH, dẫn đến tình trạng bội chi, mất cân đối quỹ BHXH, BHYT ở nhiều địa phương.

Nguyên nhân cơ bản dẫn đến những tình trạng nói trên được Trung tướng Trần Văn Vệ chỉ rõ. Đó là do quy định của pháp luật, chuyên môn liên quan đến lĩnh vực bảo hiểm còn nhiều sơ hở, thiếu sót, không đầy đủ, không khoa học nên rất khó xử lý, quy trách nhiệm; các chế tài xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH, BHYT còn thấp, tính răn đe chưa cao; công tác giám định còn thiếu và rất yếu; một số BHXH tỉnh, thành phố chưa thực sự quan tâm, chú trọng trong chỉ đạo phối hợp thanh tra, kiểm tra về BHXH, BHYT.

Hai đơn vị sẽ tiếp tục phối hợp trong thời gia tới

Tại Hội nghị sáng 4/8, lãnh đạo BHXH Việt Nam và Tổng cục Cảnh sát đã trao bằng khen, kỷ niệm chương cho các cá nhân, đơn vị có thành tích xuất sắc trong công tác phòng ngừa, đấu tranh phòng chống các hành vi, tội phạm trong lĩnh vực BHXH, BHYT. Hai bên cũng đã ký kết quy chế phối hợp trong giai đoạn tiếp theo.