Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi): Bảo vệ quyền lợi tối đa cho người lao động

Sửa đổi căn bản các vướng mắc, bất cập từ thực tiễn thi hành Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH)

Tại buổi họp báo, Thứ trưởng Nguyễn Bá Hoan cho biết, để hoàn thiện dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) trước khi trình Chính phủ và Quốc hội, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội tổ chức lấy ý kiến các cơ quan, bộ, ngành, địa phương và nhân dân đối với toàn bộ dự thảo Luật. Thời hạn lấy ý kiến bắt đầu từ ngày 28-2-2023 và kết thúc vào ngày 30-4-2023.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Bá Hoan, sửa đổi Luật BHXH nhằm bảo đảm an sinh xã hội của người dân dựa trên quyền con người theo quy định của Hiến pháp và thể chế hóa các nội dung trong Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 23-5-2018 Hội nghị lần thứ 7 của Ban Chấp hành Trung ương Khóa XII về cải cách chính sách BHXH theo hướng đa dạng, linh hoạt, đa tầng hiện đại, hội nhập quốc tế, tiến tới bao phủ BHXH toàn bộ lực lượng lao động.

Đặc biệt, dự thảo lần này sẽ sửa đổi căn bản các vướng mắc, bất cập từ thực tiễn thi hành Luật BHXH năm 2014 và Nghị quyết số 93/2015/QH13; bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính đồng bộ, thống nhất, có tính khả thi, phù hợp tiêu chuẩn quốc tế và bảo đảm yếu tố bình đẳng giới. Đồng thời mở rộng, gia tăng quyền, lợi ích, tạo sự hấp dẫn để thu hút người lao động tham gia BHXH; đồng thời, bảo đảm tốt nhất quyền lợi cho người lao động đang làm việc và người hưởng lương hưu. Hoàn thiện quy định quản lý nhà nước và hệ thống tổ chức thực hiện chuyên nghiệp, hiện đại, hiệu quả, công khai, minh bạch.

5 nhóm chính sách trong dự thảo Luật BHXH (sửa đổi)

Theo ông Nguyễn Duy Cường, Phó Vụ trưởng Vụ BHXH, dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) tập trung vào 5 nhóm chính sách được chi tiết hóa thành 18 nội dung lớn: Một là xây dựng hệ thống BHXH đa tầng, linh hoạt; hai là mở rộng diện bao phủ đối tượng tham gia BHXH; ba là mở rộng diện bao phủ đối tượng thụ hưởng BHXH (lương hưu, BHXH hằng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội); bốn là bổ sung nội dung quy định quản lý thu, đóng BHXH; Năm là đa dạng hóa danh mục, cơ cấu đầu tư Quỹ BHXH theo nguyên tắc an toàn, bền vững, hiệu quả. Tất cả các chính sách đều nhằm mở rộng, gia tăng lợi ích cho người lao động, từ đó bảo đảm quyền lợi tốt nhất cho người lao động trong quá trình làm việc và sau khi nghỉ hưu.

Cũng theo ông Nguyễn Duy Cường, so với Luật BHXH hiện hành, dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) có một số nội dung thay đổi chính như: Bổ sung tầng trợ cấp hưu trí xã hội bên cạnh tầng BHXH cơ bản (BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện), đồng thời bổ sung quy định về liên kết giữa tầng trợ cấp hưu trí xã hội với tầng BHXH cơ bản nhằm mở rộng đối tượng thụ hưởng chế độ BHXH.

Dự thảo còn quy định đối tượng công dân Việt Nam từ đủ 80 tuổi trở lên mà không có lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng khác thì sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội do ngân sách nhà nước bảo đảm; đồng thời giao Chính phủ quyết định điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội phù hợp với khả năng của ngân sách nhà nước từng thời kỳ. Quy định này kỳ vọng sẽ giúp tăng độ bao phủ của BHXH để dần hướng đến mục tiêu BHXH toàn dân...

Một quy định khác là người lao động khi đến tuổi nghỉ hưu mà chưa đủ điều kiện về thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu thì có thể lựa chọn hưởng trợ cấp hằng tháng (thấp nhất bằng với mức trợ cấp hưu trí xã hội) từ quỹ BHXH cho thời gian trước khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội tùy thuộc vào thời gian đóng, tiền lương, thu nhập tháng đóng BHXH của họ; đồng thời, trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng thì được hưởng BHYT do ngân sách nhà nước bảo đảm.

Dự thảo cũng bổ sung đối tượng tham gia và hưởng chế độ BHXH, gồm chủ hộ kinh doanh, người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương và người lao động làm việc theo chế độ linh hoạt (người lao động làm việc không trọn thời gian) tham gia và thụ hưởng 5 chế độ của BHXH bắt buộc. Việc bổ sung các đối tượng trên sẽ bảo đảm phù hợp với những quy định mới của Bộ luật Lao động, bảo đảm gia tăng quyền lợi khi các nhóm đối tượng tham gia và gia tăng diện bao phủ của BHXH...

Tạo cơ hội hưởng lương hưu cho những người tham gia BHXH muộn

Trả lời câu hỏi của các phóng viên về quy định giảm điều kiện số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm, ông Nguyễn Duy Cường cho biết, điều này nhằm tạo cơ hội cho những người tham gia BHXH muộn (ví dụ 45-47 tuổi) hoặc những người tham gia không liên tục dẫn đến khi đến tuổi nghỉ hưu vẫn không tích lũy đủ 20 năm đóng BHXH cũng được hưởng lương hưu.

Như vậy, những trường hợp này trước đây không được hưởng lương hưu, nay sẽ được hưởng lương hưu hàng tháng; định kỳ mức lương hưu sẽ được Nhà nước điều chỉnh và trong thời gian hưởng lương hưu sẽ được quỹ BHXH mua bảo hiểm y tế.

Quy định này cũng góp phần hướng tới mục tiêu mở rộng diện bao phủ đối tượng thụ hưởng BHXH của Nghị quyết số 28-NQ/TW, để ngày càng có thêm nhiều người hơn được hưởng lương hưu; khuyến khích người lao động bảo lưu, tiếp tục tham gia đóng góp BHXH để hưởng lương hưu hằng tháng thay vì nhận BHXH một lần. Quy định này cũng phù hợp với kinh nghiệm quốc tế, xu hướng nhiều quốc gia trước đây cũng quy định thời gian đóng tối thiểu 20 năm để được hưởng lương hưu nhưng hiện đã có điều chỉnh giảm.

Giảm 50% mức hưởng để khuyến khích người lao động không nhận BHXH một lần

Về quy định hưởng BHXH một lần, Ban soạn thảo bổ sung thêm nhiều quy định nhằm khuyến khích người lao động lựa chọn tham gia hoặc bảo lưu thời gian tham gia BHXH để đủ tuổi nghỉ hưu hàng tháng như: Người lao động khi đến tuổi nghỉ hưu mà chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu sẽ có thêm sự lựa chọn hưởng trợ cấp hàng tháng bằng mức trợ cấp xã hội; Người hưởng trợ cấp hàng tháng được hưởng bảo hiểm y tế, kinh phí do ngân sách nhà nước đảm bảo. Đối với quy định về BHXH một lần, Ban soạn thảo dự thảo xin ý kiến với 2 phương án:

Phương án 1 (giữ nguyên quy định hiện hành của Luật BHXH và Nghị quyết 23/2015/QH13): "Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm".

Phương án 2 (quy định thay đổi theo hướng vẫn cho phép người lao động hưởng BHXH một lần để trước mắt đáp ứng nhu cầu của bản thân, gia đình song vẫn bảo lưu phần còn lại để có thể tiếp tục tham gia và hưởng chế độ khi đủ tuổi gia BHXH tự nguyện nghỉ hưu): Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham người lao động có yêu cầu thì một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được các chế độ BHXH để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH.

Theo ông Nguyễn Duy Cường, dù phương án nào thì mục tiêu cuối cùng cũng là khuyến khích người lao động ở lại hệ thống để được thụ hưởng tối đa các quyền lợi dài hạn khi họ đến tuổi nghỉ hưu, tránh những thiệt hại bất lợi khi họ hưởng BHXH một lần.

Cũng tại buổi họp báo, trao đổi với các phóng viên, ông Lê Hùng Sơn, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam bày tỏ hy vọng, với những nội dung được sửa đổi ở dự thảo lần này, tình trạng rút BHXH một lần sẽ được hạn chế, người lao động sẽ có rất nhiều lựa chọn để tham gia BHXH và được hưởng lương hưu, bảo đảm an sinh xã hội.