Dự án Luật Giáo dục đại học: Gỡ “nút thắt” để các trường bứt phá

Đại biểu Hồ Thanh Bình (An Giang) cho rằng, tự chủ đại học là xu thế tất yếu mà các trường đại học trên thế giới đã áp dụng nhiều năm nay. Do vậy các trường đại học trong nước cũng cần thực hiện theo xu hướng này góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của cơ sở đào tạo.

"Nhà nước cần quan tâm chung trên tinh thần tạo ra được động lực để phát triển. Dần dần tập cho các trường, tạo cho các trường năng lực tự chủ. Về mặt nguyên lý để phát triển thì sự cạnh tranh là một trong những động lực cơ bản nhất cho tất cả các phát triển. Đây là một xu hướng, dù khó khăn ngay từ đầu, các trường cũng rất e dè, nhưng tôi nghĩ các trường sẽ ủng hộ và đây là hướng tạo ra năng lực thực sự cho các trường đại học, cho quá trình đào tạo và nghiên cứu khoa học" - đại biểu Hồ Thanh Bình cho biết.

Theo đại biểu Vũ Trọng Kim ( Hải Dương), cần có quy định rõ trong luật để đảm bảo tự chủ không có nghĩa là Nhà nước không cấp kinh phí cho các trường đại học. Theo đó, làm rõ việc cấp kinh phí cho nhiệm vụ gì và theo lộ trình nào? Các trường Đại học tự chủ như thế nào để hướng tới mục tiêu cuối cùng là đào tạo ra lực lượng lao động tri thức đáp ứng yêu cầu thực tế của nền kinh tế - xã hội.

"Nhà nước tham gia một phần ngân sách, còn một phần nữa anh phải tự hoạt động để tạo ra thêm và cộng lại giữa Nhà nước và xã hội hóa này sẽ tạo ra nguồn kinh phí dồi dào để có thể giải quyết được những vấn đề yêu cầu đơn vị đó đặt ra. Giữa các trường sẽ có sự cạnh tranh lẫn nhau để trở thành trường có đông học sinh, sinh viên ra trường được, thị trường lao động tiếp nhận" - đại biểu Vũ Trọng Kim nêu ý kiến.

Đại biểu Vũ Trọng Kim: mục tiêu cuối cùng là đào tạo ra lực lượng lao động tri thức đáp ứng yêu cầu thực tế của nền kinh tế - xã hội

Đại biểu Triệu Thế Hùng (Lâm Đồng) cũng cho rằng, dự thảo luật đã tháo được cơ bản những nút thắt hiện tại của hệ thống giáo dục Việt Nam, để Hội đồng trường là cơ quan có thực quyền, để hướng tới đổi mới cơ chế tài chính, cho phép sự linh hoạt chuyển đổi mô hình từng loại hình trường, khắc phục được những hạn chế trong đầu tư công, buộc các trường phải tự nâng chất lượng để đáp ứng yêu cầu vận chuyển dòng lao động hiện nay.

Dẫn chứng cụ thể với mô hình trường đại học tư thục, ông Hùng nhận định, các quy định để ra giúp khắc phục tình trạng những lùm xùm xảy ra thời gian gần đây, đảm bảo mở rộng quyền tự chủ của các cơ sở giáo dục đại học.

Về mô hình tổ chức, đại biểu lập luận, trên thế giới, ở mỗi nước, tên gọi, mô hình các trường đại học đều rất phong phú và đa dạng, không phân biệt rạch ròi. Vậy nên hướng quy định hệ thống các cơ sở giáo dục đại học bao gồm đại học và trường đại học như đề xuất vừa đảm bảo được yêu cầu giữ ổn định hệ thống nhưng cũng mở ra khả năng cho các trường phát triển.

Theo đó, các trường đại học (gồm các trường đại học độc lập hoặc trường thành viên trong một đại học) được xác định là hạt nhân cơ bản của hệ thống giáo dục đại học. Ông Hùng đánh giá, quy định 2 cấp độ tổ chức trong hệ thống đại học là bước đột phá trong việc chuyển một hệ thống giáo dục đại học đóng, khép kín, tĩnh sang một mô hình động, linh hoạt hơn, đảm bảo cho việc phát triển đại học thành những trường đa lĩnh vực, quy mô lớn, mạnh…

Tuy nhiên, theo đại biểu Nguyễn Tuấn Anh (Long An), chính sách xuyên suốt của luật trong lần sửa đổi này là nhằm tháo gỡ vướng mắc cho việc tự chủ đại học nhưng nhìn vào những điều khoản quy định thì vẫn thấy nhiều mâu thuẫn đang tồn tại trong bộ máy đại học vẫn chưa giải quyết, chưa gỡ được so với Luật 2012.

Cụ thể, theo ông Tuấn Anh, vướng mắc, bất cập hiện tại trong tổ chức bộ máy đại học không nằm ở sự tồn tại của đại học quốc gia hay đại học vùng mà nằm ở chính trong bộ máy tổ chức của các trường đó. Yêu cầu đề ra suốt 24 năm vừa qua là giảm đầu mối quản lý và biên chế trong các tổ chức đó thì đã không làm được.

Đại biểu đề nghị sửa quy định về tổ chức bộ máy trường đại học theo hướng tái cơ cấu các đơn vị sự nghiệp trong khối đại học. Làm được như vậy, mỗi đơn vị sẽ tiết kiệm được 120 tỷ đồng/năm. Theo đó, việc cần thiết là cải tiến tổ chức các trường theo mô hình đại học đa lĩnh vực chứ không phải tổ chức thêm cấp quản lý với các trường.

Đại biểu cho rằng,  với dự luật hiện tại, các đại học thành viên trong đại học sẽ vẫn cần 2 bộ máy quản lý và sẽ không gỡ được chân khỏi những vướng mắc hiện hữu cho các đại học thành viên mà còn bị ràng buộc, làm khó hơn. Đại biểu đề xuất UB Thường vụ Quốc hội tổ chức lấy phiếu xin ý kiến về 2 phương án: tổ chức lại bộ máy đại học theo mô hình một cấp hoặc giữ mô hình tổ chức như hiện hành.