COVID-19 có nguy cơ khiến bất bình đẳng kinh tế gia tăng

1.000 người giàu nhất hành tinh đã khôi phục những thiệt hại do COVID-19 gây ra đối với khối tài sản của họ chỉ trong vòng 9 tháng trong khi những người nghèo nhất thế giới có thể sẽ mất hơn một thập kỷ. Báo cáo chỉ ra rằng, đại dịch COVID-19 có nguy cơ khiến bất bình đẳng kinh tế đồng loạt gia tăng ở hầu hết các quốc gia, điều chưa từng xảy ra trong hơn một thế kỷ gần đây.

Bất bình đẳng gia tăng đồng nghĩa với việc phải rất lâu để người nghèo trên thế giới có thể trở lại cuộc sống như trước đại dịch, lâu gấp 14 lần so với khoảng thời gian để 1.000 tỷ phú giàu nhất, chủ yếu là nam giới da trắng, khôi phục tài sản của mình. Một khảo sát toàn cầu mới của Oxfam với 295 nhà kinh tế học đến từ 79 quốc gia cho thấy, 87% người được hỏi, bao gồm Jeffrey Sachs, Jayati Ghosh và Gabriel Zucman, dự đoán rằng bất bình đẳng thu nhập ở nước họ sẽ "tăng" hoặc "tăng mạnh" do hậu quả của đại dịch.

Báo cáo của Oxfam chỉ ra rằng hệ thống kinh tế bị thao túng đang cho phép tầng lớp thượng lưu siêu giàu tích lũy tài sản giữa tâm điểm của cuộc suy thoái tồi tệ nhất sau Đại Suy thoái, trong khi hàng tỷ người đang phải vật lộn để kiếm sống. Đại dịch đang làm trầm trọng thêm tình trạng chia rẽ về kinh tế, chủng tộc và giới vốn đã tồn tại từ lâu. Những người giàu nhất đã vượt qua giai đoạn suy thoái. Tổng giá trị tài sản của 10 người đàn ông giàu nhất thế giới đã tăng thêm 500 tỷ đô-la Mỹ kể từ khi bắt đầu đại dịch - thừa khả năng trả tiền vắc-xin COVID-19 cho tất cả mọi người và đảm bảo không ai bị đẩy vào cảnh nghèo đói vì đại dịch. Đồng thời, đại dịch cũng châm ngòi cho cuộc khủng hoảng việc làm tồi tệ nhất trong hơn 90 năm qua, với hàng trăm triệu người hiện đang thiếu hoặc không có việc làm.

Phụ nữ tiếp tục là đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Trên toàn cầu, phụ nữ chiếm tỷ lệ lớn trong các ngành nghề trả lương thấp và bấp bênh, vốn chịu ảnh hưởng nhiều nhất bởi đại dịch COVID-19. Nếu tỷ lệ nam và nữ lao động trong những ngành này là tương đương nhau, 112 triệu phụ nữ sẽ không phải chịu nguy cơ cao bị mất việc làm hoặc thu nhập. Phụ nữ cũng chiếm khoảng 70% lực lượng lao động trong lĩnh vực chăm sóc xã hội và y tế toàn cầu - những công việc thiết yếu nhưng thường bị trả lương thấp, đồng thời khiến họ có nguy cơ mắc COVID-19 cao hơn.

Bất bình đẳng đang cướp đi mạng sống của nhiều người. Người gốc Phi ở Brazil có nguy cơ tử vong vì COVID-19 cao hơn 40% so với người da trắng. Gần 22.000 người da đen và người Latinh ở Hoa Kỳ sẽ vẫn còn sống nếu tỷ lệ tử vong do COVID-19 của họ bằng với người da trắng. Tỷ lệ nhiễm bệnh lẫn tỷ lệ tử vong đều cao hơn ở những khu vực nghèo của các nước như Pháp, Ấn Độ, và Tây Ban Nha. Những vùng nghèo nhất của Anh có tỷ lệ tử vong do COVID-19 cao gấp đôi những vùng giàu nhất.

Kinh tế công bằng là mấu chốt cho phục hồi kinh tế nhanh sau Covid-19. Nếu đánh thuế tạm thời lên phần siêu lợi nhuận của 32 tập đoàn toàn cầu thu lợi nhiều nhất trong đại dịch, thì có thể đã huy động được 104 tỷ đô-la Mỹ trong năm 2020. Số tiền này đủ để chi trả trợ cấp thất nghiệp cho tất cả người lao động và hỗ trợ tài chính cho toàn bộ trẻ nhỏ, người già ở những quốc gia thu nhập thấp và trung bình. Bà Gabriela Bucher, Giám đốc Điều hành của Oxfam International, cho biết: "Chúng ta đang chứng kiến sự gia tăng bất bình đẳng chưa từng thấy trong lịch sử. Tình trạng phân hóa giàu nghèo sâu sắc cũng nguy hiểm chết người không kém gì virus. Các nền kinh tế bị thao túng đang mang lại của cải cho tầng lớp thượng lưu siêu giàu, những người đang vượt qua đại dịch trong sự xa hoa, trong khi những người ở tuyến đầu - nhân viên bán hàng, nhân viên y tế và tiểu thương - đang phải vật lộn để kiếm ăn và trang trải các khoản chi phí".

Phụ nữ cùng những nhóm bị phân biệt chủng tộc và dân tộc thiểu số bị lề hóa đang chịu ảnh hưởng nặng nề từ cuộc khủng hoảng - họ đối mặt với nguy cơ cao bị đẩy vào cảnh nghèo đói, túng thiếu, và không được hưởng lợi từ dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Khối tài sản của các tỷ phú đã tăng trở lại khi thị trường chứng khoán phục hồi, bất chấp nền kinh tế thực đang tiếp tục suy thoái. Tháng 12 năm 2020, tổng giá trị tài sản của họ đạt 11,95 nghìn tỷ USD, tương đương với số tiền chính phủ các nước G20 đã bỏ ra để khắc phục hậu quả của COVID-19. Trong khi đó, chặng đường phục hồi sẽ dài hơn nhiều đối với những người vốn đã chật vật từ trước COVID-19. Khi đại dịch ập đến, hơn một nửa số người lao động ở các nước nghèo phải sống trong cảnh nghèo đói, và 3/4 số người lao động trên toàn cầu không được tiếp cận với các chương trình an sinh xã hội như nghỉ ốm có lương hay trợ cấp thất nghiệp.

Bà Bucher nói thêm, bất bình đẳng cực đoan không phải là không thể tránh khỏi, mà phụ thuộc vào lựa chọn của các chính phủ. Họ phải nắm lấy cơ hội này để xây dựng những nền kinh tế hậu COVID-19 bình đẳng hơn, bao trùm hơn, bảo vệ hành tinh và chấm dứt đói nghèo. Cuộc chiến chống bất bình đẳng phải là trọng tâm của các nỗ lực giải cứu và phục hồi kinh tế. Chính phủ các nước phải đảm bảo mọi người dân đều được tiêm vắc xin COVID-19 và được hỗ trợ tài chính nếu bị mất việc làm. Chính phủ phải đầu tư vào các dịch vụ công và các ngành nghề ít phát thải carbon, tạo ra hàng triệu việc làm mới và đảm bảo tất cả mọi người đều được tiếp cận với một nền giáo dục, y tế và chăm sóc xã hội tốt. Các chính phủ phải đảm bảo các cá nhân và tập đoàn giàu nhất đóng góp phần thuế cao tương xứng để chi trả cho các khoản đầu tư đó.

"Đây không phải là những giải pháp cứu trợ tạm thời trong thời điểm tuyệt vọng, mà phải là các chính sách bền vững để những nền kinh tế 'bình thường mới' thực sự mang lại lợi ích cho tất cả mọi người, chứ không chỉ một nhóm nhỏ đặc quyền", bà Bucher nhấn mạnh.