Nhớ về đồi cọ miền trung du

Mỗi lá cọ tròn xoe, xanh ngắt như thế này, luôn gần gũi với người dân vùng trung du, Phú Thọ.

Những câu thơ từ thuở ấu thơ ấy cứ theo tôi mỗi chặng đường dài. Dường như luôn nhắc nhở tôi về một vùng quê nghèo khó, xóm làng với những căn nhà lợp lá cọ thấp thoáng trên sườn đồi. Chỉ có những bóng cọ, đồi chè, nương sắn và những người dân thôn quê chân chất, chịu thương chịu khó, 

Mỗi khi mùa hè đến, nỗi nhớ quê hương trong tôi thêm da diết. Hình ảnh bà nội  với chiếc quạt được làm từ  cọ cứ chầm chậm đưa theo vòng tay quạt mát và xua muỗi cho tôi vào mỗi đêm hè oi bức. Càng nhớ hơn khi mỗi sáng tinh mơ, lúc mà tôi đang còn say giấc nồng, đã nghe văng vẳng tiếng chổi cọ quét sân của mẹ…

Những chiếc quạt được cắt ra từ lá cọ, dùng để quạt mát.

Cây chổi quét sân được làm từ lá cọ.

Quê hương, tuổi thơ chưa bao giờ nguôi ngoai, quên sao được những buổi đến trường, rồi những hôm đi chăn trâu, cắt cỏ, dù bất kể trời mưa hay nắng, nhưng thấy yên tâm hơn khi có tấm lá cọ tròn xoe che trên đầu…

Cứ vào khoảng tháng 7, những cây cọ trong rừng bắt đầu ra hoa, kết trái. Đến cuối tháng 10, đầu tháng 11 quả cọ bắt đầu chín, màu vỏ xanh đậm hơi nâu nâu. Những quả cọ ngon là quả được lấy từ cây cọ chưa bao giờ bị chặt lá, vì cọ bị chặt lá một lần thì quả cọ sẽ còi cọc, hạt to và ăn rất chát, mất hết mùi vị đặc trưng của cọ.

Quả cọ khi đã chín.

Mỗi mùa quả cọ chín, lũ trẻ chúng tôi lại bắc thang để leo trèo, hái bằng được những quả cọ căng tròn, mang về cho vào nồi ỏm, ăn no bụng thay cơm. Quả cọ chín, lõi vàng ươm, ăn bùi và rất ngậy. Quả cọ ngoài mang ỏm thì người dân quê tôi còn chọn những quả cùi dày, béo rồi mang cạo sạch vỏ đem làm dưa. Dưa cọ có vị mặn của muối, vị ngậy béo bùi bùi của cọ.

Quả cọ cho vào nồi ỏm chín, ăn ngậy, bùi và rất béo.

Tôi thường về quê bằng tàu, cứ lần tàu đến đất Phú Thọ, như một phản xạ có điều kiện, tôi ngồi dậy hướng ánh nhìn ra phía hai cửa sổ ngắm miền quê yêu dấu, để lại được về với tuổi thơ qua những rừng cọ trải dài, xanh ngút mắt. Ký ức tuổi thơ trở về đầy ắp, bỗng có tiếng rao của người bán hàng rong: “Cọ ỏm đi”, khiến tôi bừng tỉnh,…

Cây cọ được trồng nhiều ở các vùng đồi núi trung du của Phú Thọ - Một nơi có nhiều đất sắn, đất cọ, đi đâu, chỗ nào cũng thấy những đồi cọ mọc lên xanh tốt và trùng điệp. Từ bao đời nay, cây cọ đã trở thành biểu tượng cho sức sống của những người dân quê, cần cù, lam lũ…

Cọ là loại cây rễ chùm như cây dừa, cây cau, cây tre. Rễ cọ bám vào đất đồi lan toả, tự kiếm tìm dinh dưỡng để nuôi cây lớn lên từng ngày. Mỗi năm cây cọ chỉ cho ra đời đúng 12 lá, ứng với 12 tháng của năm. Thân cọ đẹp khắc khổ, nhưng tất cả những thứ trên cây cọ đều phục vụ cho cuộc sống sinh hoạt của con người. Cọ là thứ cây có giá trị sử dụng lớn. Lá cọ lợp nhà, chắn vách, lợp chuồng trâu, bò, chuồng gà, làm chổi, làm quạt. Búp cọ khâu nón, áo tơi, vặn thừng, đan làn xuất khẩu. Thân cọ làm cột nhà, cột điện, thân cầu khỉ, máng nước, máng lợn, chõ đồ xôi. Cuống cọ làm rui mè, lạt buộc, rào dậu hoặc thay tre đan rọ lợn, lồng gà, rồi đến mành cọ - một mặt hàng xuất khẩu được ưa chuộng…

Cọ được dùng để lợp nhà.

Lá cọ làm thành những chiếc mầu để đựng đồ.

Lá cọ lớp mái chuồng gà.

  Cây cọ sống với bao thế hệ người dân trung du quê tôi. Nó trở thành những người bạn, thân thiết và trọn vẹn nghĩa tình. Cuộc sống đổi thay từng ngày, miền quê trung du hôm nay đã vắng dần những mái nhà lá cọ. Nhưng vẫn còn đó, những đồi cọ xanh tốt, rợp tán bên mỗi con đường vào làng…

Những hạt cọ rụng xuống đất, đang mọc mầm.

Những cây cọ con mới mọc lên được 2 lá.

Chiều trung du.

Chuồng trâu được lợp mái bằng lá cọ.