Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết

Ý nghĩa của mâm ngũ quả

Mâm ngũ quả ngày Tết có nguồn gốc từ đạo Phật, được nhắc đến trong kinh Vu-lan-bồn (Ullambana Sutra) với hình ảnh "trái cây năm màu".

5 màu tượng trưng cho "ngũ thiện căn" theo quan niệm nhà Phật, gồm: Tín căn (lòng tin), tấn căn (ý chí kiên trì), niệm căn (ghi nhớ), định căn (tâm không loạn), huệ căn (sáng suốt).

Theo quan niệm của người Bắc bộ, mâm ngũ quả gồm 5 loại quả có màu sắc khác nhau, tương ứng với 5 màu sắc của các hành Kim - Mộc - Thủy - Hỏa - Thổ, tượng trưng cho mong ước được ngũ phúc: "Giàu có, sang trọng, sống lâu, khỏe mạnh, bình yên". Bởi vậy 5 trái quả đó với ông cha ta xưa kia chính là 5 điều tốt đẹp mà mọi người đều mong đợi trong năm mới đó là Phú – Quý – Thọ – Khang – Ninh.

Mâm ngũ quả ngày tết. Ảnh: Internet

Trong khi đó, mâm ngũ quả miền Trung và miền Nam coi trọng nghĩa của quả, thể hiện khí chất, sự thuận lợi về thiên nhiên. 5 loại quả hay được chọn là mãng cầu, sung, dừa, đu đủ và xoài (khi đọc, phát âm của những loại quả này tương tự câu “cầu sung vừa đủ xài”, hay “cầu vừa đủ xài sung”. Ngoài ra, người miền Nam còn có thêm quả thơm (dứa) với mong muốn con cháu đầy nhà và một cặp dưa hấu xanh vỏ đỏ lòng để cầu may mắn.

Cách bày mâm ngũ quả truyền thống

Trước tiên để bày và trang trí mâm ngũ quả, cần chọn lựa trái cây phù hợp.

Việc lựa chọn 5 loại quả bày lên mâm ngũ quả tùy thuộc vào quan niệm văn hóa cũng như đặc trưng về sản vật của các vùng miền. Mỗi loại quả có những ý nghĩa riêng, thể hiện qua hình dáng, hương vị, màu sắc hay thậm chí là cả cách đọc tên.

Ngũ quả trong miền Nam thường bày theo cách đọc tên hoặc ý nghĩa của các trái quả. Theo đó, quả xoài (âm đọc như “xài”, cầu mong không thiếu thốn)…, quả dưa hấu, quả bưởi căng tròn (hứa hẹn sự ngọt ngào, may mắn), quả lựu thể hiện mong muốn đông con, nhiều cháu, quả đu đủ (đầy đủ thịnh vượng), quả đào (thăng tiến), quả táo to, đỏ (phú quý), quả thanh long (rồng mây gặp hội), quả hồng, quả quýt, quả cam canh chín đỏ (mạnh mẽ, thành đạt), quả trứng gà (lekima – lộc trời), quả sung (sung mãn về sức khỏe, hay tiền bạc)…

Trong khi đó nếu bày ngũ quả truyền thống miền Bắc thì sẽ theo ngũ hành Kim - Mộc - Thủy - Hỏa -Thổ.

Tượng trưng cho hành Kim là các loại quả mang màu sáng như đào, lê…

Tượng trưng cho hành Mộc là các loại quả màu như chuối xanh, đu đủ xanh, mãng cầu, quả na, sung, dừa, dưa hấu...

Tượng trưng cho hành Thủy là quả đậm màu như nho đen hoặc các quả có màu tối, sậm như nho tím, hồng xiêm, mận...

Tượng trưng cho hành Thổ là các quả màu vàng như xoài chín, bưởi, phật thủ chín, quýt vàng, cam vàng...

Tượng trưng cho hành Hỏa là các loại quả màu đỏ như hồng, táo tây, thanh long, ớt…

Lưu ý chọn trái cây tươi, già quả nhưng không chín để đảm bảo trong quá trình bày cũng không bị thối hỏng. Thông thường người miền Bắc sẽ chọn số lẻ các quả hơn người miền Nam. Tuy nhiên, chẵn hay lẻ, đủ 5 màu quả hay không cũng không quá quan trọng bằng việc chọn được trái cây tươi đẹp có cành lá.

Trái cây mua về cần rửa thật sạch và để khô ráo mới tiến hành bày lên đĩa. Nếu không có thời gian chờ, có thể dùng khăn ẩm lau sạch. Với những quả bưởi mà vỏ bị ố vàng hay mốc xanh, dùng khăn thấm nước vôi sạch sẽ sạch và giữ bưởi tươi lâu.

Đối với mâm ngũ quả miền Nam, khi bày cần lưu ý xếp các quả có độ cứng phía dưới, các quả mềm và dạng chùm xếp phía trên.

Khi bày mâm ngũ quả truyền thống, đặt chuối vào đĩa trước, tiếp đến bày bưởi vào giữa. Cuống nải chuối sẽ có tác dụng cân giữa trái bưởi, vì thế cần được cắt gọt khéo léo.

Tiếp đến là bày các loại quả khác như xoài, cam, quýt, táo, quất… theo thứ tự các trái lớn trước, trái nhỏ sau, điểm xuyết sao cho hài hòa. Nếu muốn có một mâm ngũ quả tròn, có thể bày 2-3 nải chuối để tạo thành vòng.