Bửu Sơn Tự - Ngôi chùa bằng đất sét độc nhất vô nhị

Cổng Chùa Đất Sét.

Chùa Đất Sét do ông Ngô Kim Tây lập tu tại gia được trùng tu lần cuối năm 1906 với 24 cột bằng đước lợp lá. Năm 1909 ông Ngô Kim Đính sinh hạ được một người con trai là Ngô Kim Tòng.

Thế nhưng, người con trai này càng lớn càng ốm yếu. Đến năm 20 tuổi thì lâm bệnh nặng tưởng không qua khỏi, gia đình chỉ còn cách đưa ông Tòng về chùa để cầu khấn trời Phật. Và rồi vừa uống thuốc vừa tập ngồi thiền, tĩnh tâm, dần dà ông đã khoẻ lại.

Ông Ngô Kim Tòng đi tu và về chùa trụ trì đời thứ tư, một nghệ nhân không qua trường lớp điêu khắc, hội hoạ, không học ông thầy dạy chính qui mà chỉ qua chiêm nghiệm dân gian đã tạo nên những công trình kỳ vật điêu khắc bằng đất sét có giá trị lịch sử tôn giáo vô cùng quý hiếm. Suốt 42 năm miệt mài ông đã tạo dáng cho đất, thả hồn thiêng vào đất, tạo nhịp đập trái tim cho đất để vài mươi năm sau đất cất lên tiếng nói thay người.

Lục Long Đăng làm bằng đất sét.

Qua cổng chùa, bước vào chánh điện là một công trình kiến trúc độc đáo hiện ra, đó là nhà tam giáo cộng đồng, được xây đắp năm 1942 gồm tượng Adiđà, Quan thế âm, Bổn sư thích ca, Ca diếp, Khổng tử, Lão tử, Diêu trì Kim mẫu…Bộ tượng này đặt trên hai tầng, hai cột đỡ hình tháp đắp nổi hình rồng. Theo ông Ngô Minh Hiệp (70 tuổi) người con cả ông Ngô Kim Giảng – trông coi chùa Đất Sét (cụ ông Ngô Kim Giảng người em út của cụ Tòng mất tháng 02/2011) cho biết:

Để tạo đựơc hình tượng này ông đào gánh đất ngoài đồng đi về hướng Tây cách chùa 1.000 mét về phơi thật khô giã thật mịn, rây loại bỏ các tạp chất và rễ cây, đem nhào với bột nhang, bột ô dước nhào liên tục khi đất dẻo quánh lại là chất liệu hoàn hảo, muốn đắp tượng tạo hình, ông dùng lưới kẽm, cây gỗ dựng sườn, lấy vãi mùng bao lại mới đắp đất lên, rồi dùng kim nhũ, dầu bóng kéo lên, không chỉ đôi tay khéo léo, khối ốc tài hoa mà việc đắp tượng còn đòi hỏi sự toàn tâm toàn ý.

Tháp bảo toà Liên Hoa

Năm 1939 ông mới 30 tuổi đã xây dựng toà Đa bảo 13 tầng, 208 cửa, 208 vị phật, 156 con rồng uốn khúc chầu quanh đỡ mái tháp. Đây là công trình kỹ thuật cao, nghệ thuật tinh tế vì nó thể hiện nhiều chi tiết, hoạ tiết vừa chân phương vừa phức hợp (công trình này sau một năm mới hoàn thành).

Cuối năm Canh thìn 1940 ông xây dựng đắp tháp Bảo Toà trụ thế chuyển pháp luân, trên có đài sen gồm 1.000 cánh hoa sen, 1.000 vị phật ngồi trên đài sen là vầng hào quang ngủ bá thân Như Lai, hào quang ẩn hiện hình 500 vị phật, dưới đài sen có hình bát quái gồm 8 cung, 16 tiên nữ ứng hầu dưới chân tháp bảo toà có long – lân – phụng và 12 con cá hoá long chầu quanh…

Không chỉ có thế, rất nhiều nhà khoa học đến nghiên cứu về chùa Đất Sét đều đánh giá cao cây đèn được gọi là Lục Long Đăng khổng lồ bằng đất sét treo dưới trần nhà ở trung tâm ngôi chùa. Cây đèn này là tác phẩm cuối đời của ông Ngô Kim Tòng. Lục Long Đăng gồm 3 chóp đỉnh với 6 con rồng lớn uốn cong, đuôi chụm vào nhau, đầu trổ ra các phía, đáy đèn là một bông sen nâng đỡ.

Thân rồng được làm hoàn toàn bằng đất sét với ngàn vạn chi tiết tinh vi, lại có trọng lượng khá nặng, vậy mà treo mấy chục năm nay vẫn không hề bị biến đổi gì.

Vào những năm đầu thập niên 1960 để chóng sự mối mọt tàn phá cột đỡ mái chùa, tạo nét trang nghiêm rực rỡ, ông đắp nổi hình rồng quắn quanh 24 cột trong chùa và đắp linh tượng những con vật hầu phật: Bạch tượng, Long Mã, Thanh Sư, Bạch Hổ, Kim Lân, chầu điện Diêu Trì…

Ông Hiệp bên cây đèn cầy cao 2m nặng 200 kg.

Những năm cuối đời ông tạm ngưng đắp tượng, tiến hành đúc đèn cầy dựng tại các toà chánh điện trong chùa. Ông mua sáp bạch lạp loại sáp nguyên chất, không lẫn tạp từ Sài Gòn về nhiều lần cùng các đệ tử thân tín chặt vụn sáp nguyên khối nấu chảy ra rồi mới “đúc” đèn. Do các đôi đèn này có kích thước quá to nên ông Ngô Kim Tòng không tìm được khuôn thích hợp nên ông đã dùng tôn lợp nhà làm khuôn, sáp đổ vào chảo lớn nấu liên tục nhiều ngày đổ liên tục đến khi đầy ống tới chiều cao 2 mét.

Sau một tháng, các đôi đèn mới khô hẵn, khi dỡ bỏ khuôn, các đôi đèn này tự nhiên có hình dợn sóng của các tấm tôn, mấy tháng ròng liên tục làm như vậy ông đúc được sáu cây đèn cầy lớn (3 cặp), mỗi cây nặng 200 kg, ước tính mỗi cặp sẽ cháy liên tục hơn 70 năm và hai cây đèn cầy nhỏ mỗi cây nặng 100 kg cặp đèn cầy được thắp sáng vào ngày rằm tháng bảy năm 1970 kể từ ngày ông Ngô Kim Tòng viên tịch cháy liên tục gần 44 năm nay còn gần 1/5 cây.

 Những tác phẩm được làm từ đất sét do ông Ngô Kim Tòng tạo dựng cách đây hơn 60 năm vẫn còn nguyên vẹn với thời gian. Tuy nhiên, điều mà tất cả du khách đến tham quan, chiêm ngưỡng và các nhà khoa học chưa thể lý giải nổi, tất cả những công trình nổi tiếng và kỳ lạ hàng đầu thế giới này lại được tạo nên bởi một người tu hành mới học hết lớp 3 trường làng và không hiểu biết gì về nghệ thuật hội hoạ.

Bạch tượng & Lân, Long mã đắp bằng đất sét