Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên: Chuyện "lắm mối tối nằm không" đã xảy ra với xăng dầu

Sáng ngày 22/10, Quốc hội thảo luận tại tổ về tình hình kinh tế - xã hội, ngân sách nhà nước. 

Phát biểu tại tổ, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên (đại biểu đoàn TP Hải Phòng) thông tin về tình hình xăng dầu và quản lý, vận hành thị trường xăng dầu thời gian qua. Theo ông Diên, hiện cả thế giới đang điêu đứng vì vấn đề năng lượng, giá cao nhưng cũng không có hàng để mua.

Không lợi nhuận, doanh nghiệp đóng cửa hàng

Thông tin 5 ngày trước ông vừa sang công tác tại Nga về Diễn đàn năng lượng, Bộ trưởng Diên cho biết, giá bán lẻ xăng ở Nga tính ra đô khoảng 1 - 1,2 USD, tương đương 30.000 đồng/lít. Trong khi đó, ở Việt Nam duy trì ở ngưỡng từ 21.000 - 25.000 đồng/lít, cao nhất, ở thời điểm này là 23.000 đồng/lít.

“Giá xăng dầu của chúng ta thấp nhất trong khu vực và có thể nói thấp nhất trên thế giới”, ông Diên khẳng định, do ảnh hưởng của tình hình thế giới, nên biên độ giao động của giá xăng dầu trong nước rất cao, có những thời điểm liên tục giảm, lại liên tục tăng, khiến doanh nghiệp bị thua lỗ, khủng hoảng.

Lý giải về tình trạng nguồn cung xăng dầu được đảm bảo nhưng vẫn xảy ra tình trạng đứt gãy, nhiều cửa hàng đóng cửa, Bộ trưởng Bộ Công Thương nói “nguồn cung xăng dầu Việt Nam chưa bao giờ thiếu". “Đến thời điểm này, dư luận cho rằng thiếu nguồn cung trong nước là hoàn toàn không chính xác”, ông Diên khẳng định có cơ sở, số liệu, kiểm tra, đánh giá rất chi tiết. 

Theo ông, tới ngày 30/9, hàng dự trữ thương mại là hơn 1,25 triệu m3 xăng dầu; hai nhà máy lọc dầu cung ứng tương đương 1,36 triệu m3, cộng thêm sản lượng nhập khẩu khoảng 500.000 m3. Như vậy, tổng chung có khoảng 3 triệu m3 xăng dầu, chưa kể tháng 11 tiếp tục nhập khẩu.

“Nguồn cung không thiếu nhưng bán ra thị trường lại có khó khăn. Doanh nghiệp phải nhập với giá cao kỳ trước nhưng trong kỳ với giá thấp, đương nhiên là lỗ mà đã lỗ thì không dám làm. Hàng loạt chi phí định mức của chúng ta đã lỗi thời, lạc hậu”, Bộ trưởng thông tin.

Giải thích thêm vì sao tình trạng đóng cửa, ngừng bán xăng dầu không xảy ra trên phạm vi cả nước mà chỉ tập trung ở TP HCM và các tỉnh phía Nam, ông Diên cho rằng khu vực này có lượng đáng kể xăng dầu trôi nổi, kể cả xăng dầu lậu, giả.

“Bằng chứng là vừa qua cơ quan chức năng tiếp tục bắt giữ, triệt phá những vụ làm giả xăng dầu mấy trăm triệu lít. Đấy là tảng băng nổi thôi, còn chìm là bao nhiêu thì phải có thời gian mới giải quyết được. Nếu có lượng xăng trôi nổi như vậy, người kinh doanh trong lĩnh vực này sẽ không quan tâm lắm đến chi phí định mức, chiết khấu, và không quan tâm lắm đến việc đăng ký mua của ai một cách ổn định”, ông Diên cho hay.

Bộ trưởng cho biết, thời gian qua, các cơ quan chức năng đã triệt phá hàng loạt các đường dây xăng dầu giả, siết chặt xăng dầu lậu, nên trên thị trường chỉ còn xăng dầu chính thống. Trong khi nguồn xăng dầu chính thống có giá cả biến động liên tục, chiết khấu thấp, khiến cho doanh nghiệp xăng dầu đang “kiếm được nhiều tiền, giờ ít hơn, thậm chí lỗ” thì không ai muốn làm.

Doanh nghiệp xăng dầu tham gia bất động sản, chứng khoán nên nguồn tiền vơi đi

Vẫn theo ông Diên, “cơn lốc” về chứng khoán, bất động sản cũng có những tác động nhất định đến lĩnh vực xăng dầu. Bởi một số ít doanh nghiệp ít nhiều tham gia vào lĩnh vực bất động sản, chứng khoán, nên nguồn tiền với đi, ảnh hưởng đến nhập khẩu, đặc biệt khi giá cả biến động.

Thêm nữa là việc nới room tín dụng cũng ảnh hưởng tới doanh nghiệp. Bộ trưởng Diên cho hay, giá xăng dầu trước đây chỉ 50-60 USD/thùng nhưng hiện tăng ở mức cao, thậm chí có thời điểm tăng gấp 2 lần nhưng room tín dụng cho doanh nghiệp không thay đổi, khiến cho các doanh nghiệp làm ăn đứng đắn cũng không đủ tiền nhập hàng.

Về giải pháp, Bộ trưởng khẳng định, tới đây sẽ đề xuất sửa đổi Nghị định 95 về kinh doanh xăng dầu, song trước mắt vẫn thực hiện theo quy định, nếu doanh nghiệp vi phạm sẽ xử phạt, thậm chí thu hồi giấy phép.

“Thời gian tới chúng tôi đề xuất hình thức nếu lần 1 kiểm tra phát hiện vi phạm sẽ phạt tiền, lần 2 vẫn vi phạm thì phạt tiền cao hơn và nếu vi phạm lần 3 thì thu hồi vĩnh viễn”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

7 bộ ngành địa phương có trách nhiệm quản lý xăng dầu

Ông Diên cũng thông tin, với việc quản lý mặt hàng xăng dầu, dư luận đặt vấn đề trách nhiệm thuộc ngành công thương, song thực tế trách nhiệm không chỉ của Bộ Công Thương.

 “7 bộ, ngành cùng địa phương cùng chịu trách nhiệm quản lý và bảo đảm nguồn cung xăng dầu. Bộ Công Thương chỉ được giao làm sao đảm bảo nguồn cung xăng dầu ra thị trường, quản lý hệ thống phân phối từ doanh nghiệp đầu mối cho tới thương nhân phân phối”, ông Diên nhấn mạnh.

Liên quan đến vấn đề này, đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé (Kiên Giang) cho rằng, quản lý nhà nước ở một số ngành lĩnh vực còn hạn chế, đặc biệt là sự phối hợp của các bộ, ngành khi có thực tế là bộ này đổ cho bộ kia. 

Dẫn chứng vấn đề xăng dầu, bà Bé đề nghị, Chính phủ phân tích rõ nguyên nhân, làm rõ trách nhiệm quản lý nhà nước, cũng như chỉ đạo, điều hành giữa các bộ, ban, ngành. “Người dân và doanh nghiệp nói buôn bán phải có lời, nhưng thời gian qua mua vào, bán ra lỗ, chiết khấu bằng không, làm sao mà bán được, tiếp tục kinh doanh được, nên cần nghiên cứu điều tiết thế nào cho phù hợp”, đại biểu Bé đề nghị.

Ông Trần Anh Tuấn (đại biểu đoàn TP HCM) nêu thực tế, tại một số tỉnh, có thời điểm người dân đi đổ xăng rất khó khăn. “Vấn đề này, có nguyên nhân thời gian qua, Bộ Tài chính, Bộ Công Thương điều hành chưa sát với thực tế thị trường”, ông Tuấn nói. 

Theo ông Tuấn, khung chiết khấu thấp so với chi phí doanh nghiệp bỏ ra như vận chuyển, quản lý, thuê mặt bằng, nên họ càng bán càng lỗ, nên ngại bán.

Đại biểu Trần Hoàng Ngân (TP HCM) đề nghị, rút ngắn thời gian điều chỉnh giá xăng dầu, nhằm tránh tình trạng thiếu xăng dầu cục bộ mỗi lần điều chỉnh giá. Cạnh đó, các cơ quan cần xem xét, tính toán sao cho hiệu quả, đảm bảo cung cầu, giá cả, chi phí. “Đây là bài toán mà Chính phủ cần tập trung nhiều hơn để tháo gỡ, vì người dân rất bức xúc”, ông Ngân nêu ý kiến.

Về nguyên nhân vì sao một số cửa hàng bán lẻ xăng dầu khu vực phía Nam đóng cửa, ông Diên cho biết, do doanh nghiệp nhập vào thì giá cao, lúc bán thì giá thấp, đồng thời phải gánh các chi phí khác như bảo quản, dự trữ xăng dầu (800 đồng), hao hụt, mức chiết khấu có biến động tăng giảm liên tục, có những giai đoạn chiết khấu 0 đồng/lít...

“Thời gian qua, chúng ta đã siết chặt quản lý, xử lý xăng dầu lậu, xăng dầu giả đã hạn chế một phần nguồn cung. Trong bối cảnh giá nhập vào thì cao, giá bán liên tục giảm nên doanh nghiệp không mặn mà nhập khẩu xăng dầu hoặc có nhập nhưng lấy lý do hết hàng, không bán cho các doanh nghiệp đầu mối”, ông Diên nói.

Cùng với đó là các khoản vay cho doanh nghiệp hạn chế, khó tiếp cận nên doanh nghiệp xăng dầu không có tiền nhập xăng dầu. Ngoài ra, do trước đây có nhiều nguồn cung, các doanh nghiệp bán lẻ ký hợp đồng mua bán với nhiều doanh nghiệp đầu mối nhập khẩu.

Nhưng vì có nhiều nguồn lấy hàng với giá cạnh tranh, thậm chí khu vực TP.HCM có một số lượng đáng kể xăng dầu trôi nổi, kể cả xăng dầu giả, xăng dầu lậu nên có doanh nghiệp bán lẻ suốt thời gian dài ký hợp đồng mua hàng mà không lấy.

“Hồi tháng 8 chúng ta tiếp tục bắt được những vụ làm giả mấy trăm triệu lít xăng dầu, đấy là tảng băng nổi chứ còn chìm nó là bao nhiêu thì cần thời gian để làm rõ. Bây giờ chúng ta đánh mạnh vào xăng dầu giả, siết chặt xử lý xăng dầu lậu và chỉ còn xăng dầu chính thống. Nay do nguồn cung khan hiếm, một số doanh nghiệp quay trở lại lấy hàng và bị doanh nghiệp đầu mối từ chối bán hàng. Cho nên câu chuyện lắm mối tối nằm không đã xảy ra với xăng dầu”, ông Diên dẫn chứng.