Xem xét cơ chế, chính sách đặc thù cho Hải Phòng, Nghệ An, Thanh Hóa, Thừa Thiên Huế

Tạo cơ chế huy động nguồn lực, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội cho các địa phương

Trình bày báo cáo tóm tắt về dự thảo Nghị quyết, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, việc xây dựng các cơ chế, chính sách đặc thù phát triển các tỉnh, thành phố nhằm đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất trong việc thể chế hóa chủ trương của Bộ Chính trị tại Nghị quyết số 26, Thông báo số 55 về phương hướng, nhiệm vụ phát triển tỉnh Nghệ An; Nghị quyết số 45 về xây dựng và phát triển thành phố Hải Phòng; Nghị quyết số 54 về xây dựng và phát triển tỉnh Thừa Thiên Huế và Nghị quyết số 58 về xây dựng và phát triển tỉnh Thanh Hoá.

Chính phủ trình Quốc hội dự thảo Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Hải Phòng với 6 cơ chế chính sách, tỉnh Thừa Thiên Huế 6 cơ chế chính sách, tỉnh Nghệ An 6 cơ chế chính sách và tỉnh Thanh Hóa 8 cơ chế chính sách.

Cụ thể, các tỉnh Thừa Thiên Huế, Nghệ An được vay với tổng mức dư nợ vay không vượt quá 40% số thu ngân sách tỉnh được hưởng theo phân cấp; thành phố Hải Phòng, tỉnh Thanh Hóa được vay với tổng mức dư nợ vay không vượt quá 60% số thu ngân sách được hưởng theo phân cấp.

Đối với thành phố Hải Phòng, hằng năm, ngân sách trung ương bổ sung có mục tiêu cho ngân sách thành phố không quá 70% số tăng thu ngân sách trung ương so với dự toán Thủ tướng Chính phủ giao; Đối với các tỉnh Thừa Thiên Huế, tỉnh Nghệ An, ngân sách Trung ương bổ sung có mục tiêu cho các tỉnh không quá 70% số tăng thu từ hoạt động xuất, nhập khẩu của hàng hóa xuất, nhập khẩu so với dự toán Thủ tướng Chính phủ giao.

Còn với tỉnh Thanh Hóa, ngân sách trung ương bổ sung có mục tiêu cho tỉnh không quá 70% số tăng thu từ hoạt động xuất, nhập khẩu qua Cảng biển Nghi Sơn so với dự toán Thủ tướng Chính phủ giao nhưng không vượt quá số tăng thu từ hoạt động xuất, nhập khẩu qua Cảng biển Nghi Sơn so với thực hiện năm trước và ngân sách trung ương không hụt thu.

Đối với định mức chi thường xuyên, các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An và Thừa Thiên Huế được phân bổ thêm 45% theo tỷ lệ phần trăm số chi tính theo định mức dân số khi xây dựng định mức chi thường xuyên ngân sách nhà nước năm 2022 và trong thời gian thực hiện Nghị quyết này.

Ngoài ra, dự thảo cũng đề xuất cho phép thành lập Quỹ bảo tồn di sản Huế để bổ sung nguồn lực phục vụ công tác trùng tu, bảo tồn di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. Quỹ được tiếp nhận từ nguồn ngân sách nhà nước của các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương hỗ trợ, nguồn tài trợ của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước và các nguồn thu hợp pháp khác; không sử dụng ngân sách của tỉnh Thừa Thiên Huế để hỗ trợ Quỹ.

Bên cạnh đó, dự thảo Nghị quyết còn quy định một số cơ chế đặc thù về thí điểm thực hiện chính sách phí, lệ phí trên địa bàn; quản lý đất đai và quản lý sử dụng rừng; quản lý quy hoạch; thu từ xử lý nhà, đất…

Hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2022 và được thực hiện trong 5 năm.

Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Phú Cường cho biết, Ủy ban nhất trí ban hành Nghị quyết nhằm tạo cơ chế huy động nguồn lực, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội cho các địa phương này.

Ủy ban TCNS cơ bản nhất trí với quy định về hiệu lực thi hành áp dụng từ ngày 01/01/2022 và có thời hạn 5 năm. Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị quy định thời hạn thực hiện thí điểm các cơ chế đặc thù này chỉ đến hết năm 2025 để bảo đảm phù hợp với kế hoạch 5 năm 2021-2025.

Đa số các ý kiến trong cơ quan thẩm tra cơ bản nhất trí với nội dung quy định trong dự thảo. Bên cạnh đó, cũng có ý kiến đề nghị cân nhắc thêm một số vấn đề như việc nâng mức trần tổng dư nợ vay, vì thực tế hiện nay, các địa phương trên chưa vay được hết mức trần theo quy định hiện hành và trong giai đoạn 2021-2025 tổng mức bội chi ngân sách của các địa phương chỉ là 0,3% GDP

Hay việc điều chỉnh, ban hành mới các khoản phí, lệ phí phải có lộ trình phù hợp với thực tế và yêu cầu phát triển của Thành phố; tạo môi trường sản xuất, kinh doanh thuận lợi, nhất là đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, ngành, nghề ưu đãi đầu tư; bảo đảm sự thống nhất của thị trường, không cản trở lưu thông hàng hóa, dịch vụ; công khai, minh bạch; không ảnh hưởng đến các địa phương khác...

Thí điểm vì mục tiêu chung cho sự phát triển của quốc gia.

Thảo luận về nội dung này, đại biểu Nguyễn Danh Tú (đoàn Kiên Giang) cho rằng, việc ban hành Nghị quyết thí điểm một số cơ chế chính sách đặc thù, sẽ tạo cơ chế chính sách cũng như nguồn lực để các địa phương phát triển, thúc đẩy góp phần phát triển kinh tế xã hội của đất nước.

Giải thích vì sao có cơ chế, chính sách đặc thù phát triển cho một số địa phương. Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, dù thể chế nước ta có nguyên tắc thống nhất chung cho toàn quốc nhưng vẫn thí điểm một số khuôn khổ chính sách mới. Trên cơ sở kết quả thí điểm này chúng ta sẽ tổng kết, đánh giá và nhân rộng trên toàn quốc. Việc thí điểm vì mục tiêu chung cho sự phát triển của quốc gia.

Theo Chủ tịch Quốc hội, chủ trương của Đảng ta đều nhất quán quan điểm “nâng trên, đỡ dưới”. Nếu địa phương nào có điều kiện phát triển, đầu tàu, động lực thì có những cơ chế chính sách đột phá mạnh hơn để tạo điều kiện cho phát triển. Việc này sẽ tạo sự lan toả cho những địa phương khác, cho cả vùng, thậm chí cho cả nước. Còn với những địa phương, địa bàn khó khăn nước ta sẽ có những cơ chế chính sách đặc thù giúp họ vươn lên, rút ngắn khoảng cách phát triển với địa phương khác.Trong đó, Hải Phòng, tỉnh Nghệ An, tỉnh Thanh Hóa và tỉnh Thừa Thiên Huế là những địa phương đều có nghị quyết riêng của Bộ Chính trị về phát triển. 

Riêng Hải Phòng là một trong những tam giác phát triển của phía bắc (Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh), cực tăng trưởng mạnh. Trong thời gian gần đây, Hải Phòng có những bứt phát mạnh mẽ cả về GDP, thu ngân sách, kết cấu hạ tầng, xây dựng nông thôn mới, đầu tư nhiều cho các xã. Chủ tịch Quốc hội cũng nêu rõ, 9 tháng đầu năm nay dù cả nước tăng trưởng thấp nhưng Hải Phòng vẫn tăng trưởng hơn 12%. Cả nước phấn đấu đến năm 2030 đạt mức 8.000 USD thu bình quân đầu người nhưng riêng Hải Phòng lại đặt mục tiêu 16.000 USD GDP bình quân đầu người. Do đó, nhu cầu phát triển của Hải Phòng là rất lớn.

Hải Phòng xác định tầm nhìn không chỉ là một cực tăng trưởng mà còn là động lực tăng trưởng của khu vực và cả nước. Đồng thời đây cũng là địa phương xác định hoàn thành sớm nhất mục tiêu công nghiệp hoá, hiện đại hoá, có vị trí mang tầm cỡ trong khu vực. Do đó đã có nghị quyết riêng của Bộ Chính trị được chuẩn bị công phu do Ban Kinh tế Trung ương chủ trì ban hành năm 2019. 

Với Thừa Thiên Huế, Chủ tịch Quốc hội cho biết, trước đây, Bộ Chính trị đã có nghị quyết phấn đấu đưa địa phương này trở thành thành phố trực thuộc Trung ương. Quá trình tổ chức thực hiện, Huế đã có tốc độ phát triển tốt. Tuy nhiên, phần đặc thù nông thôn của Huế có xuất phát điểm khó khăn, khó đạt được tiêu chí thành phố trực thuộc Trung ương. 

Do đó, trên cơ sở tổng kết đánh giá 10 năm thực hiện Nghị quyết Bộ Chính trị đã có đề xuất, có quyết sách xây dựng Thừa Thiên Huế trở thành thành phố di sản trực thuộc Trung ương với cốt lõi là Cố đô Huế. Vì vậy, các tiêu chí về dân số, thu nhập không nhất thiết như các thành phố trực thuộc khác. Đây là cơ chế chính sách đặc thù cho thành phố di sản.

Với tỉnh Thanh Hoá, Chủ tịch Quốc hội nhắc lại khi Bác Hồ vào thăm từng nói Thanh Hóa đất rộng, người đông, của cải nhiều, chỉ thiếu sự sắp đặt, thu xếp. “Sắp đặt ở đây là quản lý, thu xếp là cơ chế chính sách. Do đó, Thanh Hóa phấn dấu trở thành một trong tứ giác phát triển của Tây Bắc. Bên cạnh đó họ có khu động lực kinh tế Nghi Sơn nhưng miền Tây Thanh Hóa như Mường Lát lại rất khó khăn.  Nghệ An cũng tương tự như vậy. Diện tích lớn nhất, dân số đứng thứ tư cả nước, có nhiều tiềm năng phát triển nhưng cũng còn nhiều khó khăn, nhất là các huyện miền tây Nghệ An. Cả Thanh Hóa, Nghệ An có mô hình xây dựng nông thôn mới cấp thôn bản, đây là sáng kiến rất đặc thù của hai địa phương này ”, Chủ tịch Quốc hội giải thích  và nhấn mạnh, về nguyên tắc phân cấp trong dự thảo Nghị quyết là có tăng quyền phân cấp nhưng chỉ tăng một cấp, và có điều kiện. Trình tự, thủ tục, điều kiện rất chặt chẽ, đảm bảo công khai, minh bạch.