Việt Nam chuẩn bị cho việc đảm nhận tốt vai trò Chủ tịch ASEAN vào năm 2020

- Thưa Thứ trưởng, năm 2017 kỷ niệm 50 năm thành lập ASEAN đã khép lại. Là một hình mẫu hợp tác khu vực được đánh giá là thành công nhất hiện nay, Thứ trưởng cho biết giá trị nổi bật của ASEAN được thể hiện ở đâu?

Thật thú vị khi ta đang ở thời điểm này để nhìn lại 50 năm về trước - năm 1967 khi Ngoại trưởng 5 nước thành viên ASEAN ban đầu họp lại với nhau và “khai sinh” ra ASEAN với mong muốn xây dựng một nền tảng vững chắc cho hành động chung nhằm thúc đẩy hợp tác khu vực Đông Nam Á trên tinh thần bình đẳng và đối tác, đóng góp cho hòa bình, tiến bộ ở khu vực.

Với tầm nhìn xa rộng, các bậc sáng lập ra ASEAN hẳn đã có những mơ ước to lớn và đẹp đẽ về tương lai của khu vực, nhưng có lẽ ít ai lúc đó có thể hình dung được những thành tựu mà ASEAN đã đạt được trong 50 năm qua.

Tôi chỉ xin chia sẻ cảm nhận của riêng mình về giá trị nổi bật của ASEAN sau 50 năm hình thành và nỗ lực phấn đấu, đó chính là tinh thần cộng đồng. Nửa thế kỷ  đồng hành đã thực sự đưa các nước thành viên ASEAN xích lại gần nhau hơn; những khác biệt, nghi kỵ ban đầu đã dần nhường chỗ cho đối thoại, hợp tác, thấu hiểu và sẻ chia với nhau nhiều hơn.

Trong bối cảnh thế giới đa cực, đa trung tâm, nơi các cường quốc luôn có xu hướng cạnh tranh và kiềm chế nhau, thì sự tồn tại của một cơ chế hợp tác thân thiện, gần gũi, chân thành như ASEAN là một điểm sáng trong bức tranh chung. Và với việc thành lập Cộng đồng ASEAN (31/12/2015), 10 quốc gia thành viên đã xác định sẽ cùng nhau bước tiếp hướng tới những mục tiêu xa hơn, cùng nhau vun đắp cho ngôi nhà chung ASEAN như đã xác định trong Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025: Cùng vững vàng tiến bước.

ASEAN ngày nay đã trở thành một thực thể có tiềm lực cả về chính trị, kinh tế, đã và đang góp phần định hình các cấu trúc và cuộc chơi trong khu vực, các nước lớn đều quan tâm và đặt ASEAN ở vị trí quan trọng trong những tính toán chiến lược của mình. Sự đoàn kết, thống nhất, tinh thần tương trợ đã giúp các nước thành viên đồng lòng nhất trí cùng nhau, đã tạo nên những thành tựu chung, và chính những thành tựu này lại như một sự đóng dấu chất lượng, giúp các thành viên tin tưởng hơn vào giá trị của ASEAN, để tiếp tục gắn bó và phấn đấu vì những mục tiêu chung.

- Như Thứ trưởng vừa chia sẻ, những giá trị mà ASEAN mang lại là vô cùng quan trọng đối với cả khu vực và với từng quốc gia thành viên. Thứ trưởng đánh giá thế nào về những lợi ích ASEAN mang lại cho Việt Nam và những đóng góp của Việt Nam cho ASEAN trong 22 năm qua?

Chúng ta có thể khẳng định việc gia nhập và tham gia ASEAN là một quyết định sáng suốt và đúng đắn. Những lợi ích mà ASEAN mang lại cho Việt Nam, như đã được nhắc đến rất nhiều, là môi trường hòa bình, ổn định để xây dựng và phát triển đất nước, là một thị trường rộng lớn 630 triệu dân và những cơ hội lớn hơn về thương mại, đầu tư, là vai trò và vị thế cao hơn, chiến lược hơn trong quan hệ quốc tế…Nhưng tôi cho rằng một trong những lợi ích lớn nhất mà Việt Nam thu được, đó chính là sự trưởng thành.   

Việt Nam là một thành viên đến sau, với xuất phát điểm thấp hơn nhiều nước trong khu vực. Tham gia ASEAN giúp ta rèn luyện, tự tin hơn, qua cọ xát nắm được “luật chơi”, học hỏi được nhiều kinh nghiệm, từ đó hiểu và mở rộng thêm khả năng, giới hạn của mình. ASEAN cũng giống như một ngôi nhà với nhiều cánh cửa, có cánh cửa để ta bước vào hợp tác với các nước trong khu vực,và từ đó có cánh cửa mở ra để ta hội nhập với thế giới rộng lớn hơn.

Đến lượt mình, Việt Nam cũng đã nỗ lực không ngừng để  đóng góp vào sự lớn mạnh và thành công chung của ASEAN. Việt Nam cũng là chỗ dựa tinh thần quan trọng của nhiều nước thành viên trong ASEAN. Tiếng nói và lập trường của Việt Nam trong nhiều vấn đề được các nước ủng hộ và coi trọng. Việt Nam đã góp một phần không nhỏ nâng cao vị thế và củng cố vai trò trung tâm của ASEAN trong khu vực.

Cùng với thành công của Tuần lễ Cấp cao APEC tại Việt Nam, trong đó lần đầu tiên tổ chức Cấp cao ASEAN-APEC, những đóng góp của ta trong ASEAN năm vừa qua là minh chứng rõ ràng về tinh thần trách nhiệm và cam kết mạnh mẽ của Việt Nam, đóng góp vào thành tựu chung của năm 2017 – “một trong những năm thành công nhất trong thực hiện công tác đối ngoại” như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định.

Về cơ bản chúng ta có thể hài lòng với những gì đã cho đi và nhận lại trong quá trình tham gia hợp tác ASEAN. Tuy nhiên, trong thời gian tới, với thế và lực của
Việt Nam đang có, với những yêu cầu ở cấp độ hội nhập cao hơn, để tận dụng tốt hơn những cơ hội do ASEAN mang lại, Việt Nam cần phải chủ động hơn nữa để phát huy vai trò của mình, dẫn dắt được nhiều lĩnh vực hơn nữa, cả về kinh tế và văn hóa-xã hội, đi đều trong cả ba trụ cột xây dựng Cộng đồng ASEAN.

- Sau 50 năm sẽ bắt đầu một giai đoạn mới. Chúng ta kỳ vọng gì ở năm 2018, và phương hướng tham gia ASEAN của Việt Nam trong năm nay như thế nào?

Năm 2017 đã khép lại với thành công của Chủ tịch Philippines, tuy nhiên vẫn còn nhiều vấn đề cần tiếp tục được giải quyết. Năm 2018, nhiều kỳ vọng dành cho ASEAN khi vai trò Chủ tịch được chuyển giao cho Singapore, một trong những nước phát triển hàng đầu ở khu vực. Với nhiều thế mạnh trong các lĩnh vực dịch vụ tiên tiến của thế kỷ 21 và kinh nghiệm của một thành viên sáng lập ASEAN, Singapore được tin tưởng sẽ đủ khả năng dẫn dắt ASEAN đi đúng hướng và có thể tạo nên những đột phá.

Chủ đề của Singapore năm 2018 là Tự cường (Resilient) và Sáng tạo (Innovative). Việt Nam hoàn toàn ủng hộ và sẽ tích cực phối hợp với Singapore cùng các nước ASEAN khác thúc đẩy các ưu tiên, sáng kiến của ASEAN 2018, để đạt được những kết quả tốt hơn, những bước tiến xa hơn trong tiến trình xây dựng cộng đồng chung. Việt Nam cũng sẽ tích cực học hỏi kinh nghiệm của Singapore để chuẩn bị cho việc đảm nhận tốt vai trò Chủ tịch ASEAN vào năm 2020.

- Thứ trưởng vừa nhắc đến vai trò Chủ tịch ASEAN của Việt Nam vào năm 2020. Vậy Thứ trưởng đánh giá thế nào về năm Chủ tịch này và Việt Nam sẽ làm gì để chuẩn bị đảm nhận trọng trách này?

Việt Nam đảm nhận vai trò này sau Singapore 2018 và Thái Lan 2019, là những nước rất có kinh nghiệm làm Chủ tịch ASEAN. Đây là một thuận lợi cho chúng ta vì có thể tận dụng tốt được đà phát triển của hai nhiệm kỳ này tạo nên.

Nhưng đồng thời chúng ta cũng sẽ có sức ép nhất định từ sự kỳ vọng, trông đợi nhiều hơn, vì năm 2020 là năm giữa kỳ ASEAN thực hiện các Kế hoạch tổng thể triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2015- 2025. Bên cạnh đó, năm 2020 cũng là năm Việt Nam có nhiều sự kiện trọng đại, như kỷ niệm 90 năm thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam,75 năm Quốc khánh 2/9, 55 năm Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước và là năm cuối chuẩn bị cho Đại hội Đảng lần thứ XIII (2011).

Đây sẽ là một năm vô cùng bận rộn với những nhiệm vụ  lớn. Nhưng cũng sẽ là cơ hội lớn để chúng ta phát huy vai trò, kết hợp đối nội và đối ngoại, tạo nên sức mạnh cộng hưởng nâng cao thế và lực của Việt Nam. Để làm được điều đó, không chỉ nỗ lực ở mức độ cao nhất, mà cần phải có sự chuẩn bị chu đáo, bài bản ngay từ bây giờ.

Trên tinh thần đó, vừa qua, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã chủ trì, với sự tham gia của Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh và Bộ trưởng Bộ Lao động Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung, Hội nghị các Trụ cột Cộng đồng ASEAN nhằm xác định các vấn đề còn tồn tại và phương hướng cụ thể để nâng cao hiệu quả tham gia hợp tác ASEAN của Việt Nam.

Theo đó, nhiệm vụ tiên quyết là cần thay đổi nhận thức về tham gia hợp tác ASEAN, các Bộ ngành phải coi đây là nhiệm vụ của mình, phát huy tính chủ động, tích cực hơn. Đồng thời, chúng ta cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, kiện toàn bộ máy làm công tác ASEAN từ Trung ương đến địa phương, tăng cường chất lượng điều phối, phối hợp giữa Bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp, tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền cho nhân dân và đặc biệt là chú trọng  nâng cao nguồn lực, cả nhân lực và vật lực, xác định trọng tâm trọng điểm để tham gia một cách chủ động, tích cực, hiệu quả, vừa bảo vệ lợi ích, ưu tiên của ta, vừa đóng góp được vào công việc chung của Cộng đồng. 

Chúng ta đã có nền tảng vững chắc trong ASEAN, và sẽ phấn đấu ở mức độ cao nhất để thành công ở nhiệm kỳ Chủ tịch 2020, góp phần đưa ASEAN có những bước tiến xa hơn nữa và nâng cao hơn nữa vị thế Việt Nam.

Nhân dịp đầu năm mới, tôi xin kính chúc các độc giả, các công dân của Cộng đồng ASEAN, một Năm mới an khang, thịnh vượng.

- Xin trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!