Tình trạng doanh nghiệp nhà nước đầu tư thua lỗ: Nhìn từ một dự án bế tắc

Ngành công nghiệp sản xuất xi măng ở Việt Nam là một trong số các ngành công nghiệp có vị trí quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Trong những năm qua, quy hoạch phát triển ngành công nghiệp xi măng được coi là một công cụ hoạch định phát triển Ngành. Theo số liệu của Viện Chiến lược, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đến năm 2025 nền kinh tế của nước ta vẫn tiếp tục phát triển với tốc độ khoảng 6-7%/năm. Từ đó, có thể thấy, đầu tư xã hội sẽ tăng, nhu cầu xây dựng vẫn tăng và nhu cầu về xi măng vẫn tiếp tục tăng. Tuy nhiên, tiềm năng không có nghĩa cứ đầu tư sẽ thắng lợi, ngược lại, có những dự án đang tiêu tốn hàng trăm tỉ đồng tiền nhà nước nhưng vẫn hoạt động ì ạch, không hiệu quả. Điều đó đánh giá về vai trò, năng lực điều hành và đặc biệt là quyết sách đầu tư ngay từ ban đầu của cán bộ “cầm cân, nẩy mực”. Dưới đây là một dự án đang đặt ra nhiều câu hỏi về những vai trò quan trọng đó, từ đó đặt ra câu chuyện pháp lý về trách nhiệm của người đưa ra quyết sách đầu tư.

Năm 2012, Công ty Xi măng Bỉm Sơn đã quyết định đầu tư vào nhà máy Xi măng Đại Việt tại Quảng Ngãi

Với lý do thực hiện chiến lược mở rộng thị trường tiêu thụ, tạo sức cạnh tranh của thương hiệu xi măng tại địa bàn khu vực miền Trung, năm 2012, Công ty Xi măng Bỉm Sơn đã quyết định đầu tư vào nhà máy Xi măng Đại Việt tại Quảng Ngãi (thuộc Công ty CP Xi măng Miền Trung).

Khi đó, theo đánh giá của lãnh đạo Công ty Xi măng Bỉm Sơn thì việc đầu tư vào nhà máy Xi măng Đại Việt có rất nhiều lợi thế như đây là khoản đầu tư đúng lĩnh vực sản xuất kinh doanh nên Công ty Xi măng Bỉm Sơn có thể tận dụng được nguồn clinker dồi dào, tận dụng được đội ngũ cán bộ quản lý, kĩ thuật giàu kinh nghiệm. Hơn nữa vị trí nhà máy Xi măng Đại Việt nằm tại khu kinh tế Dung Quất nên rất thuận lợi cho giao thương.

Tháng 6/2012, Công ty Xi măng Bỉm Sơn cũng đã thành lập Đoàn Khảo sát đánh giá các chỉ tiêu kinh tế, kĩ thuật của nhà máy nghiền Xi măng Đại Việt, cũng như xác định giá trị tài sản, đánh giá hiệu quả dự án. Vào cuối năm 2012, Công ty Xi măng Miền Trung và Công ty Xi măng Bỉm Sơn đã kí Biên bản Thương thảo Hợp đồng thống nhất các nội dung về việc mua bán cổ phần của Công ty Xi măng Miền Trung.

Ngày 06/4/2013, hai bên chính thức kí Hợp đồng chuyển nhượng cổ phần, theo đó Công ty Xi măng Bỉm Sơn sẽ nắm giữ 76,8% cổ phần chi phối tại Công ty Xi măng Miền Trung.

Ngày 03/5/2013, với tư cách là Tổng Giám đốc Công ty Xi măng Bỉm Sơn, ông Bùi Hồng Minh đã có văn bản gửi Ủy Ban Chứng khoán Nhà nước thông báo về việc nắm giữ cổ phần.

Tuy nhiên, sau đó người dân địa phương khiếu nại nhà máy gây ô nhiễm môi trường và đã liên tục ngăn cản hoạt động vận chuyển của các phương tiện ra vào nhà máy khiến nhà máy phải đóng cửa trong thời gian dài.

Trước đó, năm 2016, UBND tỉnh Quảng Ngãi đã đặt vấn đề di rời nhà máy nếu không giải quyết ô nhiễm môi trường. Năm 2018, Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình có ý kiến chỉ đạo Công ty CP Xi măng Miền Trung phải khắc phục cải tiến thiết bị, nâng cấp công nghệ xử lý môi trường tại nhà máy Xi măng Đại Việt – Dung Quất. Nhưng vì nhiều lý do (trong đó có lý do kĩ thuật, công nghệ) nên gần chục năm qua nhà máy Xi măng Đại Việt không thể hoạt động nhuần nhuyễn. Ngay trong năm 2015, 2016 mỗi năm nhà máy Xi măng Đại Việt đã phải chịu lỗ trên 30 tỉ đồng. Những năm sau này tình trạng kết quả sản xuất kinh doanh càng ngày càng thua lỗ hơn.

Năm 2021, kết quả kinh doanh của Xi măng Miền Trung lỗ trên 27 tỉ đồng và tính đến ngày 31/12/2021 lỗ lũy kế trên 277 tỉ đồng.

Công ty Xi măng Bỉm Sơn đã phải trích lập dự phòng đầu tư tài chính và dự phòng nợ phải thu khó đòi đối với Công ty Xi măng Miền Trung số tiền lên tới hàng trăm tỉ đồng.

Trước đó, các cơ quan báo chí đã phản ánh thông tin về khoản đầu tư 80 tỉ đồng có khả năng mất vốn tại công ty Tài chính Xi măng CFC. Khoản đầu tư này được ông Bùi Hồng Minh, lúc đó là Tổng Giám đốc công ty CFC ký duyệt rót vốn. Tuy nhiên, doanh nghiệp này cũng nhiều năm thua lỗ khiến CFC không có khả năng thu hồi được tài sản. Vụ việc này hiện đang được các cơ quan chức năng vào cuộc làm rõ các dấu hiệu sai phạm