Thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em thông qua Hội đồng trẻ em và Phiên họp giả định “Quốc hội Trẻ em”

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Phó chủ tịch thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn Bùi Quang Huy và các đại biểu khách mời Trung ương và thành phố Hà Nội; Ban Bí thư Trung ương Đoàn, đại diện lãnh đạo các Ban phong trào, Văn phòng Trung ương Đoàn, đại diện tổ chức Plan International Việt Nam, các cơ quan thông tấn báo chí đã tham dự phiên họp toàn thể cùng 326 đại biểu đến từ các địa phương, trong đó có 263 đại biểu thiếu nhi.

Thực hiện Luật Trẻ em năm 2016, cụ thể hoá chương trình hành động quốc gia vì trẻ em giai đoạn 2021 - 2030; nhằm tiếp tục triển khai thực hiện các hoạt động thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em vào các vấn đề về trẻ em, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Hội đồng Đội Trung ương chủ trì, phối hợp với Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, Văn phòng Quốc hội tổ chức phiên họp giả định “Quốc hội trẻ em” lần thứ I - năm 2023 từ ngày 09/9 đến ngày 10/9/2023 với sự đồng hành của Plan International Việt Nam.

Phiên họp giả định “Quốc hội Trẻ em” lần đầu tiên được tổ chức năm 2023 với sự tham gia của 263 đại biểu thiếu nhi từ 63 tỉnh thành trên cả nước cho thấy hiệu quả tích cực của các hoạt động thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em trong các vấn đề liên quan tới trẻ em đã được tiến hành ở cấp địa phương, tiêu biểu nhất là mô hình Hội đồng Trẻ em (HĐTE).

Từ năm 2018, Plan International Việt Nam bắt đầu phối hợp với Hội đồng Đội Trung ương giới thiệu mô hình Hội đồng Trẻ em tại các tỉnh miền núi là Hà Giang, Lai Châu, Quảng Bình, Quảng trị và Kon Tum với mục tiêu thúc đẩy thực hiện quyền tham gia của trẻ em vào các vấn đề của trẻ em như Luật Trẻ em năm 2016 đã quy định. Đến nay, 15 mô hình Hội đồng Trẻ em (HĐTE) tại 5 tỉnh trên đã được thành lập với 543 thành viên đã đóng góp rất lớn trong việc nâng cao nhận thức của trẻ em, phụ huynh, cộng đồng và các cơ quan liên quan về quyền và bổn phận của trẻ em, quyền được tham gia của trẻ.

Em Trường Giang, Chủ tịch Hội đồng Trẻ em tỉnh Lai Châu, Bộ trưởng Bộ Lao động – Thương binh – Xã hội giả định tại phiên họp toàn thể Quốc hội Trẻ em, cho biết: “Từ năm 2021, em đã chính thức trở thành thành viên HĐTE tỉnh Lai Châu. Các thành viên của HĐTE được tham gia tập huấn về quyền và bổn phận của trẻ em cũng như các kỹ năng mềm để có thể tổ chức các buổi khảo sát lấy ý kiến trẻ em tại địa phương. Chúng em cũng được học hỏi kinh nghiệm từ các HĐTE khác và được tiếp xúc, gặp gỡ và trình bày ý kiến của trẻ em trong tỉnh với các Đại biểu HĐND, Đại biểu Quốc hội của tỉnh.”

Với những thành công của mô hình HĐTE, Tổ chức Plan International Việt Nam rất vinh dự là đơn vị đồng hành với Hội đồng Đội Trung ương, Trung ương Đoàn tiếp tục nhân rộng mô hình đến 63 tỉnh thành trong cả nước theo kế hoạch đề án “Thúc đẩy quyền tham gia của trẻ em” của Trung ương Đoàn giai đoạn 2023-2027 và thực hiện sáng kiến Phiên họp giả định “Quốc hội trẻ em” lần thứ I, năm 2023.

Bà Phạm Thu Ba, Quyền Giám đốc Quốc gia Tổ chức Plan International Việt Nam, chia sẻ: “Mô hình Hội đồng trẻ em mà Plan International khởi xướng và thực hiện tại Việt Nam trong hơn 5 năm qua là điển hình tiêu biểu cho nỗ lực của chúng tôi nhằm giúp trẻ em, đặc biệt là trẻ em gái, tự tin lên tiếng, lãnh đạo, dẫn dắt các thay đổi có ý nghĩa với cuộc sống của các em. Việc mô hình này được nhân rộng trên cả nước và Phiên họp giả định “Quốc hội Trẻ em” được tổ chức là minh chứng rõ ràng nhất cho thấy các tác động tích cực và có ích cho xã hội cũng như cho sự phát triển của trẻ em Việt Nam mà mô hình mang lại.”

Chương trình Phiên họp giả định “Quốc hội trẻ em” lần thứ I - năm 2023 đã được tổ chức với nhiều hoạt động ý nghĩa tại Thủ đô Hà Nội, đặc biệt là các đại biểu trẻ em được tìm hiểu về vị trí, vai trò của Quốc hội, đại biểu Quốc hội; được thực hành các kỹ năng, cách thức sử dụng trang thiết bị tương tác tại Tòa nhà Quốc hội; và trực tiếp tham gia thảo luận về 02 chủ đề: “Bảo vệ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng” và “Phòng, chống tai nạn thương tích, bạo lực, xâm hại trẻ em”.

Để chuẩn bị cho phiên họp giả định xoay quanh 2 chủ đề này, hơn 40.000 lượt trẻ em trên toàn quốc đã tham gia trả lời khảo sát trực tuyến và trực tiếp về các nội dung xoay quanh thực trạng, nguyên nhân và giải pháp của các vấn đề. Các đại biểu trẻ em tham gia phiên họp giả định “Quốc hội trẻ em” đã lắng nghe và tiếp thu ý kiến, nguyện vọng  của trẻ em địa phương để mang tới thảo luận tại phiên họp và được tập huấn, cung cấp thông tin, kỹ năng cần thiết để tham gia tích cực, hiệu quả vào các hoạt động trong chương trình phiên họp.

Em Thanh Thảo, người dân tộc H’Mông, Phó Chủ tịch HĐTE huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang chia sẻ: “Ban đầu khi mới tham gia HĐTE cấp huyện, em còn khá tự ti, nhưng dần dần em đã hiểu hơn về quyền và bổn phận của trẻ em. Mỗi ngày chúng em tiếp xúc với các bạn cùng trường, cùng lớp nên tìm hiểu về những vấn đề trẻ em đang mắc phải, chắt lọc thông tin và thảo luận với các anh chị trong ban tham vấn để đưa ra ý kiến và giải pháp đề xuất với lãnh đạo địa phương. Em thấy vô cùng hạnh phúc và tự hào khi được đại diện cho trẻ em đồng bào dân tộc thiểu số từ tỉnh Hà Giang tới tham gia phiên họp và đưa nguyện vọng của các bạn tới Quốc hội Trẻ em để có những giải pháp chính đáng phù hợp.”

Ngày 9/9/2023, sau khi thăm lăng Bác và Nhà Quốc hội, các đại biểu trẻ em được chia thành 8 tổ thảo luận, đóng góp ý kiến về các giải pháp nâng cao nhận thức, kiến thức, kỹ năng cho trẻ em, kiến nghị dành cho các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, giải pháp tăng cường vai trò của nhà trường, giải pháp tăng cường vai trò của cha mẹ để phòng, tránh tai nạn thương tích, bạo lực và xâm hại trẻ em tại gia đình, nhà trường và cộng đồng cũng như đảm bảo cho trẻ em được tương tác an toàn, lành mạnh và sáng tạo trên không gian mạng.

Các giảng viên khoa Xã hội học của Học viện Thanh thiếu niên, cán bộ chương trình của tổ chức Plan International và thành viên Ban Tham vấn Thanh niên của Plan International cùng tham gia hướng dẫn, điều phối, hỗ trợ các đại biểu thiếu nhi tại các phiên thảo luận để chuẩn bị ý kiến trình bày tại phiên họp toàn thể ngày 10/9/2023 do các đại biểu trẻ em trực tiếp điều hành.

Tại phiên họp toàn thể “Quốc hội Trẻ em” diễn ra tại Hội trường Diên Hồng, các đại biểu trẻ em đóng vai lãnh đạo Quốc hội, lãnh đạo các cơ quan thuộc Chính phủ, đại biểu Quốc hội phát biểu ý kiến, thảo luận, biểu quyết thông qua các nội dung của phiên họp xoay quanh hai vấn đề: “Bảo vệ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng” và “Phòng, chống tai nạn thương tích, bạo lực, xâm hại trẻ em”. Trong số 33 đại biểu trẻ em đến từ các vùng dự án của Plan International, 7 em được tín nhiệm giữ các vị trí giả định chủ chốt gồm Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Lao động – Thương binh – Xã hội, Bộ trưởng Bộ Văn Hóa – Thể thao – Du lịch, v.v.

Theo Chủ tịch Quốc hội, sự thể hiện xuất sắc của các đại biểu “Quốc hội trẻ em” đã cho thấy, mô hình Quốc hội giả định đã thúc đẩy sự tham gia sớm của trẻ em vào các hoạt động chính trị, xã hội, góp phần bảo đảm quyền và lợi ích của trẻ em, hướng trẻ em trở thành những công dân có trách nhiệm với đất nước, xã hội và khả năng trở thành những nhà lãnh đạo trong tương lai. Thực tế cho thấy, tiếng nói của trẻ em đã làm thay đổi nhận thức của người lớn và góp phần làm thay đổi thế giới. Ý kiến thảo luận của các đại biểu “Quốc hội trẻ em” và đặc biệt là Nghị quyết của phiên họp giả định cũng là cơ sở để Quốc hội, Chính phủ và các ban, ngành, đoàn thể nghiên cứu, tiếp thu, có sự chuẩn bị tốt hơn trong quá trình ban hành các chính sách pháp luật về các vấn đề có liên quan tới trẻ em.

Mô hình Hội đồng trẻ em

Hội đồng trẻ em là nhóm đại diện cho trẻ em ở các địa phương định kỳ bày tỏ ý kiến, nguyện vọng của trẻ em với đại biểu, lãnh đạo địa phương về các vấn đề liên quan đến trẻ em. Các hội đồng trẻ em có thể hoạt động ở nhiều cấp, từ thôn đến xã, huyện, đến cấp tỉnh.

Hội đồng trẻ em gồm các ủy viên do các em tự bình bầu lập ra, đại diện tiếng nói của trẻ em tại địa phương, đơn vị. Hội đồng trẻ em tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tự nguyện, tự quản, có sự hướng dẫn của Ban Tham vấn. Các quyết định của Hội đồng trẻ em phải được thông qua tại phiên họp và có sự đồng ý của trên 50% thành viên Hội đồng. Nhiệm kỳ của Hội đồng trẻ em theo nhiệm kỳ của Hội đồng nhân dân tỉnh.

Thông qua Mô hình Hội đồng trẻ em, các sáng kiến do chính trẻ em khởi xướng và triển khai đã được thực hiện hàng năm và thu hút sự tham gia của khoảng 20,000 trẻ em đồng bào dân tộc miền núi và những vùng khó khăn nhất của Hà Giang, Lai Châu, Quảng Bình, Quảng Trị và Kon Tum. Các em đã trực tiếp nêu lên ý kiến của mình về các vấn đề về tảo hôn, bạo lực với trẻ em trong trường học, gia đình và cộng đồng, bạo lực trên không gian mạng, thiếu sân chơi và phòng ngừa đuối nước…tới UBND và HĐND các cấp, giúp các cơ quan, lãnh đạo UBND, HĐND các cấp kịp thời nắm bắt các vấn đề của trẻ em tại địa phương, từ đó thực hiện tốt hơn các chương trình, chính sách của Đảng và Nhà nước về chăm sóc, giáo dục trẻ em, giúp trẻ em phát triển toàn diện. Một số đề đạt của các em đã được UBND, HĐND và các ban ngành địa phương ghi nhận và cam kết giải quyết.

Từ 05 mô hình “Hội đồng trẻ em” được thí điểm tại 05 tỉnh dự án của Plan International Việt Nam là Hà Giang, Lai Châu, Quảng Bình, Quảng Trị, Kon Tum, Trung ương Đoàn, Hội đồng Đội Trung ương phối hợp với Hội đồng nhân dân các cấp và các cơ quan liên quan triển khai nhân rộng mô hình Hội đồng trẻ em các cấp. Trên toàn quốc hiện nay đã xây dựng được 17 Hội đồng trẻ em cấp tỉnh, 35 Hội đồng trẻ em cấp huyện, 04 Hội đồng trẻ em cấp xã.