Tăng cường thực thi các quy định về bổ sung vi chất vào thực phẩm

WHO và UNICEF đánh giá, Nghị định 09/2016/NĐ-CP phù hợp với các khuyến nghị quốc tế về ngăn ngừa và kiểm soát tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng, cũng như cho thấy cam kết của Chính phủ trong lĩnh vực cải thiện sức khỏe nhân dân.

Tuy nhiên, theo WHO và UNICEF, Nghị định chưa được thực hiện sau hơn 5 năm ra đời. Mặc dù tăng cường vi chất vào thực phẩm, bao gồm cả việc sử dụng nguyên liệu đã được bổ sung vi chất trong chế biến thực phẩm, vốn là một xu hướng toàn cầu, không gây ra tác động bất lợi nào lên thành phẩm cũng như hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Bổ sung vi chất vào thực phẩm góp phần tạo ra một lực lượng dân số khoẻ mạnh và thông minh sẽ đóng góp nhiều lợi ích hơn cho xã hội và sự phát triển của quốc gia.

Thiếu hụt I-ốt là nguyên nhân chính dẫn đến chậm phát triển trí tuệ ở trẻ em, thai chết lưu và sảy thai ở phụ nữ. Thiếu sắt làm tăng nguy cơ tử vong mẹ, phát triển thai nhi kém, suy yếu phát triển nhận thức, vận động ở trẻ em cũng như giảm năng suất lao động ở người lớn. Thiếu kẽm làm tăng tỷ lệ mắc tiêu chảy, nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính và tử vong trẻ em.

Theo báo cáo 2021 của Mạng lưới Toàn cầu về phòng chống các rối loạn do thiếu iốt, Việt Nam nằm trong nhóm 26 nước còn lại trên thế giới bị thiếu iốt. Kết quả cuộc tổng điều tra dinh dưỡng năm 2019 do Viện dinh dưỡng quốc gia (Bộ Y tế) tiến hành đã chỉ ra rằng, mức độ iốt niệu trung vị của nhóm phụ nữ có thai, giảm từ mức 122 µg/L năm 2006 xuống 83 µg/L năm 2009 và giữ nguyên ở mức rất thấp 83,4 µg/L vào năm 2019, thấp hơn rất nhiều so với tiêu chuẩn tối thiểu toàn cầu là 150µg/L mà họ cần có.  Ngoài ra, cuộc Tổng Điều tra dinh dưỡng Quốc gia 2019 cho thấy chỉ còn 30% hộ gia đình ở Việt Nam sử dụng muối iốt đủ tiêu chuẩn phòng bệnh. Điều này thực sự đáng báo động.

Thêm vào đó, cuộc Tổng điều tra dinh dưỡng Quốc gia 2019 cũng chỉ ra tình trạng thiếu kẽm ở mức ảnh hưởng sức khỏe cộng đồng trầm trọng, đặc biệt trong nhóm phụ nữ mang thai là 63% và trẻ em dưới 5 tuổi là 58%. Thiếu máu do thiếu sắt ở trẻ em dưới 5 tuối là 53,2% và phụ nữ có thai là 50,3%.

Tổ chức Y tế thế giới đã khuyến cáo toàn bộ muối ăn được dùng trong gia đình hay chế biến thực phẩm đều cần được tăng cường I-ốt như là chiến lược hiệu quả và an toàn để phòng ngừa và kiểm soát các rối loạn do thiếu I-ốt gây ra. Việc bổ sung vi chất vào thực phẩm chế biến và các loại gia vị mặn, dầu ăn và bột mì đã được toàn cầu ghi nhận và là một chiến lược hiệu quả với chi phí thấp để tăng lượng dưỡng chất vào cơ thể mà không cần phải thay đối thói quen ăn uống hoặc cần tới nguồn ngân sách lớn của quốc gia. Đã có các chứng cứ khoa học trên toàn cầu về việc sử dụng muối I-ốt trong chế biến thực phẩm không gây ra các tác động bất lợi nào tới màu, mùi và vị của thành phẩm.

Dựa vào khuyến cáo của tổ chức Y tế Thế giới, số nước có quy định bắt buộc bổ sung vi chất vào muối ăn, bột mỳ và dầu ăn lần lượt là 126, 90 và 33. Đặc biệt trong 126 quốc gia đang bắt buộc bổ sung I-ốt vào muối ăn, 114 nước yêu cầu dùng muối đã bổ sung I-ốt cho thực phẩm chế biến.

Ở khu vực châu Á, 17 quốc gia có quy định bắt buộc bổ sung vi chất dinh dưỡng vào bột mỳ; 7 quốc gia bắt buộc bổ sung vi chất dinh dưỡng vào dầu ăn và 35 quốc gia có quy định bắt buộc bổ sung I-ốt vào muối, trong đó có 29 quốc gia yêu cầu muối sử dụng trong chế biến thực phẩm phải là muối đã bổ sung I-ốt.   

Các bằng chứng nghiên cứu chỉ ra rằng mỗi 1 đồng USD đầu tư vào bổ sung i-ốt vào muối và tăng cường vi chất vào bột mỳ sẽ cho lợi nhuận hơn 10 USD. Bổ sung vi chất vào thực phẩm mặc nhiên là phải mất thêm chi phí nhưng tất cả các doanh nghiêp sẽ cạnh tranh với chi phí gia tăng giống nhau khi bổ sung vi chất dinh dưỡng vào thực phẩm.

Quy định bắt buộc bổ sung vi chất dinh dưỡng vào thực phẩm là tạo ra công bằng cho cả doanh nghiệp và người tiêu dùng. Các chuẩn mực giống nhau cần yêu cầu cho tất cả các sản phẩm liên quan nhập khẩu vào Việt Nam.

WHO và UNICEF khuyến cáo  cần thực hiện nghiêm Nghị định 09, bao gồm đảm bảo sử dụng muối i-ốt và bột mỳ đã được bổ sung sắt, kẽm trong chế biến thực phẩm. Còn doanh nghiệp thì cần được tạo điều kiện thuận lợi để đảm bảo sự tuân thủ của họ. Các doanh nghiệp chế biến và phân phối thực phẩm cần được hỗ trợ với các quy định rõ ràng hướng dẫn thực hiện Nghị định và sử dụng nguyên liệu đã bổ sung vi chất để chế biến thực phẩm. Ở Việt Nam, phần lớn nguồn muối và bột mì được tiêu thụ là từ thực phẩm chế biến và bữa ăn ngoài gia đình.

Việc tăng cường thực thi các quy định của Chính phủ sẽ thúc đẩy phát triển nguồn vốn con người của Việt Nam và phù hợp với chủ trương của Liên hợp quốc về Thập kỷ Hành động vì Dinh dưỡng.