Ông Tây tuổi Mùi “ăn”, “ngủ” với muỗi

Rũ mọi ham muốn vì… con muỗi

Đầu xuân, mưa lây rây, trong căn phòng làm việc chất đầy các dụng cụ phẫu thuật, bào chế muỗi để làm thuốc chống sốt rét, TS Ron P.Marchand cặm cụi như một con ong thợ. Nhìn lên tờ lịch, ông bỗng thảng thốt: “Hóa ra đã là năm 2015 rồi. Lâu lắm không còn biết thời gian là gì, cũng chả có thời gian xem lịch. Chỉ nghiên cứu muỗi thôi”.

Một mình cặm cụi trong phòng nghiên cứu, tôi hỏi ông có lúc nào thấy buồn không?. Ron trả lời hồn nhiên rằng: “Có muỗi rồi, buồn gì nữa”. Sinh năm 1967, tuổi Đinh Mùi, là nhà khoa học đồng thời là triệu phú người Hà Lan, nhưng 20 năm nay, ông quyết định bám trụ ở Khánh Vĩnh, (Khánh Hòa) để cùng các nhà khoa học Việt Nam nghiên cứu thuốc trị sốt rét. Nói tiếng Việt rất sõi, quen ông đã lâu nhưng khi có việc phải mất 5 lần hẹn mới có thể gặp ông.

Cứ chuẩn bị đến giờ hẹn ông lại nhận tin bắt được con muỗi mới, cần mổ ngay. Trong cuộc trao đổi diễn ra hết một buổi chiều hôm ấy, TS Ron chỉ nói một chuyện xoay quanh muỗi và thuốc trị sốt rét. Ron có nhiều cách ví von ấn tượng khiến người tiếp chuyện với mình bụng dẫu đói cồn cào cũng không thể cắt ngang.

Hàng trăm lời mời của các trường đại học danh giá trên thế giới gửi đến Ron, nhưng ông vẫn một mực từ chối và bám trụ ở Việt Nam, bởi cũng chỉ vì một lý lẽ giản đơn rằng, ông đã ngấm và mê công trình khoa học ở Việt Nam. Ron tâm sự: “Tôi đã đi khắp nơi trên thế giới nhưng chỉ có môi trường ở Việt Nam mới lý tưởng để bào chế ra thuốc chống sốt rét từ chính con muỗi mà thôi. Có được trả lương bao nhiêu tôi không quan tâm, dù kham khổ đi nữa thì tôi vẫn nghiên cứu. Nghiên cứu ra thuốc để cứu mọi người”.

Những ngày cuối năm 2014, mấy lần vợ của Ron từ Hà Lan ghé thăm, nhưng cũng chỉ gặp được chớp nhoáng vì ông còn bận với muỗi. Ron thổ lộ, không muốn lãng phí một giây phút nào với muỗi cả. Có người mời đi đánh golf, đi nhà hàng 5 sao, Ron cũng quên lịch hẹn. Khi khách nhắc thì ông đều có một câu trả lời như đã lập trình sẵn: Đang bận với muỗi rồi.

“Lột xác” thành một nông dân Việt

Mấy lần trước, có phụ tá thường nấu cơm hoặc mua cơm cho Ron ăn. Nhưng hôm tôi đến, người phụ việc nghỉ ốm, Ron tự chế mỳ tôm ăn, nhìn bữa ăn của ông không ai nghĩ đó là phong cách của một nhà khoa học nổi tiếng thế giới. Ông bảo: “Cũng định ra tiệm nhưng sợ mất thời gian. Có hôm sáng mai đi họp cùng với đội khoa học, đêm nay mặc cả quần áo chỉnh tề đi ngủ vì sợ cởi ra mặc vào mất công. Mà cũng có khi cứ đắm đuối vào muỗi rồi ngủ quên lúc nào không hay”.

Ron tâm sự về đam mê diệt muỗi với tác giả

Điều thích thú nhất của Ron trong hơn hai thập niên ở Việt Nam, đó là hòa mình cùng những người dân lao động, các bác xe ôm. Ron bảo: “Họ hồn nhiên, họ gần gũi, họ không toan tính bất cứ điều gì”. Với người dân tộc thiểu số Ron lại càng thích thú hơn. Già làng Pi Năng Út, ở Khánh Phú, (huyện Khánh Vĩnh, Khánh Hòa) xúc động cho biết: “Người Tây gì mà suốt ngày ăn mặc đồ dân tộc mình, cho đồng bào mình thuốc chống bệnh sốt rét miễn phí và còn thường xuyên đến thăm hỏi nữa.

Ở đây đồng bào ai cũng quý ông Tây đó như người trong nhà vậy. Từ khi có đội săn bắt muỗi và ông Tây cho thuốc, những cái chết buồn thảm ở đây không còn nhiều như trước nữa”. Ông Tây mà già làng Út nhắc đến là TS. Ron P.Marchand. Từng bị muỗi đốt và truyền bệnh sốt rét vào người, nhưng ông luôn xem đó là một thử nghiệm hiệu quả nhất. Có đêm, ông thức trắng trong rừng để quan sát muỗi, ngủ cùng muỗi xem nó chích đốt mình như thế nào, chiếc vòi khi hút máu ra sao, bụng muỗi sau khi no nê sẽ chuyển biến thế nào...

Nhắc lại cái cơ duyên với công việc kỳ lại này, Ron tâm sự: “Trong một lần sang thăm Việt Nam và làm việc với Viện Sốt rét Trung ương Việt Nam, tôi thấy tình trạng người chết do sốt rét ở Việt Nam đang ở mức báo động, trong khi thuốc khắc chế đa số phải nhập từ nước ngoài mà hiệu quả chưa cao. Muốn bào chế ra loại thuốc mang nhãn hiệu Made in Việt Nam thì chỉ còn cách bám vào muỗi gây bệnh mà nghiên cứu”. Ron đề xuất ý tưởng tham gia đội nghiên cứu sốt rét và săn bắt muỗi.

TS Ron cùng chuyên gia hàng đầu thế giới về muỗi đang mổ muỗi làm thuốc trị sốt rét

Ý tưởng nhanh chóng được chấp nhận. Mục tiêu đội này thực hiện là nghiên cứu tìm ra bằng được những biện pháp can thiệp lâu dài nhằm cải thiện điều kiện sức khỏe của người dân sống trong vùng sốt rét. Sau gần 20 năm miệt mài nghiên cứu, ông nhận thấy, ở Việt Nam tồn tại 2 loài muỗi chính gây bệnh sốt rét cho người là muỗi AnMinimus và AnDirus, nhưng sau khi áp dụng biện pháp hóa chất chỉ có muỗi AnMinimus bị tiêu diệt, còn AnDirus vẫn tồn tại. Nên thời gian sắp tới phải tiếp tục mổ chi tiết muỗi AnDirus để bào chế ra loại thuốc tiêu diệt chúng.

Sẽ chế tạo nhiều bẫy muỗi thơm hơn da thịt

Cần tinh con dê, Ron bảo, không biết quan niệm người Việt thế nào nhưng ông luôn nghĩ những nét độc đáo của văn hóa Việt là điều kỳ thú. Và cứ mỗi mùa xuân đến là ông lại đưa ra một ước muốn. Ông ước rằng: Việt Nam sẽ là quốc gia xuất khẩu thuốc trị sốt rét. Muỗi Việt Nam nhỏ nhưng tinh ranh, độc hơn muỗi thế giới rất nhiều. Ông đã có cuộc trắc nghiệm thú vị cho kết quả, muỗi nước Úc, muỗi châu Phi, muỗi nước Anh đều ngu ngơ hơn muỗi Việt Nam rất nhiều. TS. Ron P.Marchand khẳng định. Nếu như hơn 10 năm trước 98% người dân Khánh Phú bị sốt rét thì đến ngày 30/12/2014, tỉ lệ  đó chỉ còn 1,1% thôi.

Chiếc máy bắt muỗi do Ron chế tạo

Một thành quả nữa mà TS. Ron P.Marchand chia vui với tôi là ông đã cùng các cộng sự của mình đã chứng minh được rằng: Các loại  vượn, đười ươi, khỉ cũng sẽ bị nhiễm bệnh sốt rét y như người nếu bị các loại muỗi độc chích đốt. Theo đó, loại thuốc chống sốt rét dùng cho người cũng có thể áp dụng rất tốt với vượn, đười ươi, khỉ. Các động vật này đang cần bảo tồn ở Việt Nam, tuy nhiên theo TS. Ron P.Marchand đã có hàng trăm con vượn, khỉ chết mỗi năm do bệnh sốt rét mà các bác sỹ thú y không biết.

Trong năm 2015 này, Ron tiếp tục tìm đến với các loài vượn, khỉ để nghiên cứu. Có những thứ hấp dẫn muỗi  hàng chục lần da thịt người, đó là những chiếc máy nhử muỗi chính ông sẽ chế tạo. Thế nên các loại muỗi độc có khôn ranh và khó tính đến mấy cũng sẽ sập bẫy ngay. Với những kết quả và dự định trên, TS Ron cùng các cộng sự của mình tin rằng, không lâu nữa, Việt Nam sẽ là quốc gia bào chế thuốc chống sốt rét hữu hiệu nhất thế giới.