Phương pháp nhận biết và điều trị sớm, phòng ngừa sa sút trí tuệ

Chia sẻ từ bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM (BV ĐHYD TPHCM) về trường hợp người bệnh N.N.T (65 tuổi, ngụ TPHCM), bà T. có tiền sử đái tháo đường và được chỉ định điều trị bằng thuốc hơn 4 năm nay. Ban đầu, biểu hiện của bà T. là lặp lại một câu hỏi nhiều lần. Khoảng 1 tuần trước khi nhập viện, bà T. có 2, 3 lần đi chơi nhưng không nhớ đường về trong cùng một ngày.

Sau khi được thực hiện các xét nghiệm đánh giá và kiểm tra về thần kinh và tâm lý, bà T. được chẩn đoán SSTT giai đoạn trung gian. Bà T. được chỉ định nhập viện để theo dõi diễn tiến bệnh, đồng thời hướng dẫn chăm sóc và tập luyện cải thiện chức năng.

Hiểu về bệnh lý sa sút trí tuệ

Sa sút trí tuệ là bệnh thường gặp ở người cao tuổi. Theo các thống kê năm 2015 của Tổ chức Y tế thế giới, cứ 3 giây trên thế giới lại có 1 người mắc căn bệnh này. Khi bệnh tiến triển, người bệnh không thể tự chăm sóc bản thân, không thể sinh hoạt bình thường nếu không có người thân hỗ trợ. Người bệnh SSTT có thể không nhận biết được người thân, có các triệu chứng rối loạn hành vi tâm thần: Cáu gắt, nghi ngờ, kích động dẫn đến không hợp tác trong quá trình điều trị.

Theo TS, BS Nguyễn Bá Thắng - Trưởng Trung tâm khoa học Thần kinh, Trưởng Đơn vị Đột quỵ BV ĐHYD TPHCM, SSTT là hội chứng lâm sàng do nhiều nguyên nhân gây nên. Trong đó, bệnh lý thoái hóa thần kinh - Alzheimer là nguyên nhân phổ biến nhất. Tiếp đến là các bệnh lý liên quan đến mạch máu, cụ thể là đột quỵ. Ngoài ra, một số nhóm bệnh như nhiễm trùng thần kinh, thiếu vi chất dinh dưỡng cũng mang đến những biểu hiện tương tự bệnh lý SSTT.

SSTT sau đột quỵ là một trong những tình trạng đáng lo ngại. Tuy nhiên, không phải tất cả người bệnh đột quỵ đều mắc phải tình trạng này. Nguy cơ SSTT sẽ tăng cao trong trường hợp người bệnh bị nhồi máu não đa ổ hoặc tổn thương vùng đồi thị sau cơn đột quỵ.

BS CKII Tống Mai Trang - Khoa Thần kinh BV ĐHYD TPHCM cho biết, khoảng 40% các yếu tố ảnh hưởng đến não bộ gây SSTT có thể điều chỉnh được. Nguy cơ khởi phát bệnh mở rộng theo từng giai đoạn độ tuổi. Ở độ tuổi thanh thiếu niên, học vấn thấp là tiền đề dẫn đến SSTT trong tương lai. Trong khi đó, người thuộc nhóm tuổi trung niên (40 - 60 tuổi) có nguy cơ sa sút tăng cao nếu rơi vào các trường hợp giảm thính lực, chấn thương đầu, tăng huyết áp, béo phì, uống nhiều rượu bia. Ở giai đoạn cao niên, các bệnh lý như đái tháo đường, đột quỵ, trầm cảm hoặc thói quen hút thuốc lá, lối sống thụ động, ít tiếp xúc xã hội sẽ làm tăng nguy cơ suy giảm nhận thức.

Phương pháp nhận biết và điều trị sớm, phòng ngừa hiệu quả SSTT

Theo BS CKII Tống Mai Trang, SSTT không phải là hiện tượng lão hóa tự nhiên. Các biểu hiện của hội chứng này đều mang tính chất bệnh lý. Để nhận biết sớm, người bệnh và người nhà người bệnh có thể dựa vào 10 dấu hiệu cảnh báo sau: Giảm trí nhớ; Khó khăn khi thực hiện các công việc quen thuộc; Khó khăn trong việc sử dụng ngôn ngữ để biểu đạt ý; Mất định hướng về thời gian và nơi chốn; Giảm khả năng đánh giá tình huống; Thay đổi về thái độ và hành vi; Khó khăn trong việc hiểu thông tin về thị giác và không gian; thu rút khỏi công việc và các hoạt động xã hội.

TS, BS Nguyễn Bá Thắng chia sẻ, phát hiện và điều trị sớm SSTT mang ý nghĩa rất quan trọng, có ảnh hưởng đến cả người bệnh và người chăm sóc. Phát hiện sớm hỗ trợ người bệnh kiểm soát tình trạng và duy trì chất lượng cuộc sống tốt hơn trong giai đoạn đầu. Đồng thời có thời gian để lập kế hoạch, đưa ra lựa chọn phương pháp điều trị và chăm sóc phù hợp. Bên cạnh đó, người thân và người chăm sóc sẽ có thời gian thích nghi dần với những thay đổi của người bệnh về nhận thức và hành vi.

Điều đáng mừng là SSTT có thể phòng ngừa được ngay từ sớm bằng cách xây dựng một lối sống lành mạnh, hạn chế các thói quen xấu như hút thuốc, uống rượu bia, căng thẳng kéo dài…