Con cá gỗ và cái lệ làng

Là người xứ Nghệ từ trong máu, ông Phớc vẫn nhắc lại chuyện “cá gỗ” ngày xưa, cái thời những ông đồ xứ Nghệ ứng thí, tủi bạn đồng môn khi nào cũng có cá để ăn, riêng mình không có cá mới làm ra con cá bằng gỗ để... lấy ra mỗi khi tới bữa. Cầm con cá gỗ trên tay, vị bí thư tự hào mà rằng: “Cá gỗ không còn nằm trong đĩa đi xin nước mắm nữa. Cá gỗ bây giờ là tượng trưng cho một Nghệ An hiếu học, với những ông đồ bắt đầu từ cây bút, con cá gỗ làm quan, làm tướng khắp nơi”...

Nhắc lại chuyện “cá gỗ” - một đỉnh cao của tự trào - ngẫm ra là thâm ý lắm trong việc khơi gợi lại một chi tiết mà có lẽ là để người xứ Nghệ tự hào với truyền thống hơn là xấu hổ với sự khó nghèo!

Và tất nhiên, câu hỏi không thể không đặt ra - khi ấy - là tại sao với một truyền thống hiếu học như thế, với quan tướng khắp nơi, nhân tài không thiếu như vậy nhưng sao xứ Nghệ vẫn chưa thể vươn lên cho bằng anh, bằng em!

Câu hỏi ấy, xét ra, không chỉ dành cho người dân xứ Nghệ! 

Năm rồi, ước có tới 14 tỉ USD kiều hối tiếp tục đổ về nước. Riêng tại xứ Nghệ, với hơn 55.000 lao động nước ngoài, riêng năm 2015 đứng đầu cả nước với 13.000 người đi XKLĐ, con số kiều hối có lẽ cũng không nhỏ!

Nhưng cái thiếu của xứ Nghệ cũng như của cả nước là một cơ chế đầu tư thông thoáng cho những người con của mình trở về đầu tư. Chúng ta hình như hơi đặt nặng vấn đề tiền tươi thóc thật - dẫu tiền mặt - kiều hối cũng làm nên sức mạnh quốc gia. Nhưng cái thật sự hiệu quả phải là những đồng đầu tư mà kiều bào mang về đầu tư trong nước! Đó mới là những đồng tiền cái. Đó mới là công ăn việc làm! Và đó mới là yếu tố làm nên sức mạnh của nền kinh tế.

Trong buổi gặp cá gỗ ấy, có một chi tiết đáng để nói. Đó là lời than của một nhà đầu tư Việt kiều về chuyện “có quá nhiều đoàn thanh-kiểm tra” vừa mất thời gian, vừa gây ra những phiền hà.

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Trần Thanh Sơn có lần nói về những cái “lệ làng” gây bất bình, phiền não, chán nản cho kiều bào về đầu tư trong nước. Còn chuyên gia kinh tế Bùi Kiến Thành - một Việt kiều về nước - có lần thẳng thắn: Gặp 10 nhà đầu tư Việt kiều thì hầu hết than bộ máy hành chính của chúng ta có vấn đề.

Một con cá gỗ, để khơi gợi niềm tự hào, vì thế, còn cần kèm theo việc tháo gỡ những cái lệ làng đang trói buộc kiều bào và không chỉ kiều bào.