Cơ chế mở khóa khó chịu của iOS 10 nằm trong tính toán của Apple

Có lẽ đến lúc này phần đông iFan đều đã cập nhật lên phiên bản iOS 10 và cảm nhận được... sự bất tiện do màn hình khóa mang lại. Theo chế độ mặc định, iOS 10 sẽ không cho phép bạn truy cập thẳng vào màn Home thông thường như trước và chỉ cung cấp 2 tùy chọn: trượt tay sang phải để truy cập vào màn hình khóa mới và trượt tay sang trái để kích hoạt camera. Để vào màn hình Home như trước, người dùng sẽ phải nhấn nút Home hoặc bật tùy chọn mở khóa trực tiếp bằng Touch ID, vốn là một tùy chọn được "giấu" khá kỹ bên trong mục Accessibility (Trợ năng) của ứng dụng Settings.

Ngay từ những phiên bản Beta, thay đổi này đã xuất hiện và bị người dùng kịch liệt phản đối. Lên đến phiên bản iOS 10 đầy đủ, Apple vẫn giữ lại quyết định tranh cãi này. Tại sao Apple lại làm như vậy?

Có 2 lý do có thể nghĩ đến.

Lý do đầu tiên là bởi khi gây khó dễ cho người dùng các thiết bị không có Touch ID như iPhone 5 hoặc iPad Mini 2, Apple sẽ tạo ra thêm một lý do để họ nâng cấp thiết bị. Touch ID đã được chứng minh là một tính năng hữu dụng, nhưng cho đến giờ vẫn chưa được người dùng coi là "buộc phải có". Với cơ chế mở khóa mới khó chịu hơn rất nhiều cho người dùng iPhone và iPad cũ, Apple lại tạo ra một động lực (dù khá nhỏ) để người dùng cho những chiếc iDevice này về vườn.

Nhưng lý do thứ 2 có lẽ mới là thực sự quan trọng. Màn hình khóa mới thực chất đã có từ trên iOS 9 khi bạn di tay sang phía bên trái từ màn Home cuối cùng. Ban đầu, màn hình này chỉ gồm các "Gợi ý Siri" nhưng lên iOS 10, Apple đã nhồi nhét thêm khá nhiều widget, bao gồm cả các widget do chính Apple tạo ra lẫn cả các widget của các bên thứ ba.

Mục đích của Apple là khá rõ ràng. Khi buộc người dùng phải đi qua giao diện mới, Apple cũng sẽ buộc người dùng phải chú ý đến các ứng dụng được Siri gợi ý. Nhiều người sẽ nghĩ cách làm mới cũng chẳng khác gì khởi động ứng dụng từ màn Home, song thực tế là "Gợi ý ứng dụng Siri" có 2 lợi thế so với màn Home thông thường. Thứ nhất, nhiều người sẽ thích lựa chọn app từ một màn hình nhỏ có ít lựa chọn và lựa chọn nào cũng có nghĩa hơn là lựa chọn từ màn hình Home có thể có quá nhiều ứng dụng bị bỏ quên. Đây cũng chính là lý do vì sao thanh đường tắt ở phía dưới màn hình Home lại được nhiều người sử dụng.

Tiếp đến, "Gợi ý ứng dụng Siri" nằm trong quyền kiểm soát của Apple. Không ai biết Apple lựa chọn các ứng dụng này từ kho app của người dùng như thế nào và bởi vậy nên Apple hoàn toàn có thể tìm được cách để ưu tiên các ứng dụng tự làm hoặc các ứng dụng đang nằm trong "mắt xanh" của Tim Cook và Phil Schiller.

Trong thực tế sử dụng, chúng tôi nhận ra rằng mục Gợi ý ứng dụng Siri đôi khi có thể "nhắc nhở" người dùng về những ứng dụng nằm lửng lơ giữa "thói quen" và "bỏ quên" như iBooks hoặc Tumblr chẳng hạn. Hãy thử tưởng tượng, một người dùng nào đó down sách về iBooks nhưng cũng chỉ đọc một hai lần rồi bỏ quên. Nhờ có giao diện màn hình khóa, sau một hai lần đọc này iBooks sẽ luôn tự động xuất hiện trên một mục ứng dụng mà người dùng buộc phải đi qua mỗi lần mở khóa điện thoại.

Hiển nhiên là các ứng dụng thuộc dạng "nghiện" như YouTube hay Facebook sẽ không hưởng lợi từ cách thức mở khóa mới, song điều này có lẽ cũng nằm trong suy tính của Apple. Nhu cầu mua và sử dụng app trong những năm qua đã liên tục suy giảm do người dùng tập trung quá nhiều thời gian vào các mạng xã hội vốn chẳng đem lại mấy lợi nhuận cho Táo. Với giao diện khóa mới, các ứng dụng thấp bé nhẹ cân và mới mẻ hơn sẽ có cơ hội tiếp cận người dùng nhiều hơn.

Ngay cả các widget ở phía dưới cũng có ý nghĩa rất quan trọng. Nếu để ý thì bạn sẽ nhận thấy từ trước đến nay Apple luôn tìm mọi cách để hướng sự chú ý của mình vào app: từ extension cho Safari, widget cho Notification Center đến ứng dụng của Apple Watch, tất cả đều là các phần mềm "phụ" để hướng người dùng quay lại với app iOS. Các widget trên màn hình khóa mới cũng vậy: chúng là một kênh khác để các app đã cài có thể "mời chào" người dùng khởi động ứng dụng chính. Người dùng càng sử dụng app nhiều hơn, Apple càng có lợi (các nhà phát triển phải chia 30% doanh thu ứng dụng cho Táo).

Đứng từ góc độ kỹ thuật, việc ép buộc người dùng mở khóa bằng Touch ID rồi mới đi đến các màn hình thông báo/mở khóa/chụp ảnh cũng có ý nghĩa thực tế vì chỉ khi nào điện thoại đã được mở khóa, các ứng dụng này mới nên được truy cập vào dữ liệu bên trong người dùng. Tuy vậy, kể cả với lý do này đi chăng nữa thì rõ ràng là sự ưu ái của Apple với kho app của mình cũng vẫn là rất rõ ràng.

Dĩ nhiên, tất cả những toan tính này đều sẽ trở thành vô nghĩa nếu người dùng tùy biến màn hình khóa của họ theo hướng không có lợi cho Táo, ví dụ như tắt hết widget chẳng hạn. Thế nhưng, Apple đã luôn có tài điều chỉnh cách thức sử dụng phần mềm/phần cứng của người dùng, và quả thật là nếu bạn sẵn sàng cho giao diện mở khóa mới một cơ hội, bạn có lẽ sẽ thấy trải nghiệm khởi động iPhone của mình trở nên hấp dẫn hơn hẳn so với "đống" biểu tượng rối mắt trên màn hình cũ.

Những khả năng mới không dừng lại ở đây. Trong tương lai, Apple có thể sẽ mở ra một giao diện "Gợi ý ứng dụng mới trên App Store" hoặc "Những bài hát đang hot trên Apple Music" chẳng hạn. Điều có thể thấy ở đây là với cơ chế mở khóa tương đối khó chịu trên iOS 10, Apple đã ép người dùng buộc phải đi qua một giao diện nằm trong quyền kiểm soát của Apple. Đây là một cơ hội để Apple điều chỉnh cách thức sử dụng iOS theo ý muốn – và tại thời điểm hiện tại, cơ hội này đang được tập trung để vực dậy thế giới ứng dụng vốn đã ngày một nhạt nhẽo trong suốt những năm vừa qua.