Gỡ khó cho công đoàn doanh nghiệp FDI

Công đoàn FDI hoạt động như thế nào?

Phát biểu đề dẫn hội thảo, PGS.TS Nguyễn An Ninh, Viện Chủ nghĩa xã hội khoa học, chủ nhiệm dự án, khái quát 4 vấn đề lớn trong quá trình nghiên cứu hoạt động của hệ thống công đoàn trong DN FDI trên địa bàn TP Hà Nội: Về mặt cơ sở pháp lý hiện đang có nhiều bất cập, chưa phù hợp với hoạt động đặc thù của hoạt động công đoàn tại DN FDI; việc đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ công đoàn chưa đáp ứng nhu cầu thực tế của công đoàn cơ sở; giới chủ còn ngần ngại thành lập công đoàn, kỳ thị, thậm chí là bất hợp tác với cán bộ công đoàn, bản thân người lao động còn chưa thực sự tin tưởng, ủng hộ, tham gia các hoạt động do công đoàn đề ra. TS Nguyễn An Ninh nhấn mạnh: “Xây dựng thỏa ước lao động tập thể được cho là khó nhất, vì cán bộ công đoàn cơ sở FDI không có (hoặc còn thiếu) kiến thức trong đàm phán, thương thuyết. Vị thế của cán bộ công đoàn trong DN FDI rất thấp bởi họ hoạt động kiêm nhiệm, thiếu sự chủ động hợp tác từ giới chủ và cả người lao động”...

Lắp ráp linh kiện điện tử tại Cty Panasonic, KCN Thăng Long, Hà Nội.  Ảnh: Thanh Hải

 Là người trong cuộc, ông Nguyễn Đình Thắng, Phó Chủ tịch Công đoàn KCN-KCX Hà Nội, cho biết: Hiện nay trên địa bàn có 9 KCN-KCX và khu công nghệ cao thu hút 595 dự án đầu tư (318 dự án FDI, vốn đăng ký 4,85 tỷ USD và 277 dự án đầu tư trong nước, vốn đăng ký đạt 11.574 tỷ đồng), tạo việc làm cho 140.865 lao động. Công đoàn KCN-KCX Hà Nội được nhìn nhận hoạt động khá hiệu quả, thúc đẩy các Cty, DN FDI ký kết thỏa ước lao động tập thể, chăm lo cho quyền lợi hợp pháp, chính đáng cho người lao động. Tuy nhiên, những nói thẳng, nói thật của ông Thắng lại khiến nhiều người khá “sốc”: Tỷ lệ phủ sóng ký kết thỏa ước lao động tập thể khá tốt, nhưng quá trình giám sát thực hiện cực kỳ gian nan, một số Cty, DN vẫn còn làm máy móc, sao chép quy định của Tổng LĐLĐ Việt Nam. Báo cáo là vậy, nhưng khi chúng tôi xuống kiểm tra định kỳ, không ít lao động cho biết: Không rõ DN, Cty mình làm việc có thỏa ước lao động tập thể hay chưa???

Gỡ khó phải từ chính sách

Những vướng mắc trên không phải công đoàn cấp trên không biết. Để tháo gỡ, vấn đề lại nằm ở nhiều văn bản luật từ Bộ luật Lao động, Luật Công đoàn, Luật Đầu tư... dù đã có rất nhiều hội thảo, tiếp xúc thực tiễn cơ sở, lắng nghe ý kiến người lao động. Bản tham luận của ông Đinh Quốc Toản, Chủ tịch Công đoàn KCN-KCX Hà Nội thẳng thắn khi đưa ra số liệu: “Trong 5 năm gần đây, đã có 85 cán bộ công đoàn DN FDI bị phân biệt, đối xử dưới các hình thức: Buộc thôi việc, thuyên chuyển công tác đến các vị trí khác, thậm chí bị trù dập khi đứng ra bảo vệ quyền lợi cho người lao động (cũng chính là quyền lợi của DN)...”. Do vậy, ông Toản kiến nghị, cán bộ công đoàn trong FDI phải có địa vị bình đẳng thực chất trong quan hệ lao động. Chỉ có như vậy mới ngăn ngừa các hành vi phân biệt đối xử đối với cán bộ công đoàn, để họ yên tâm vượt khó làm việc.

Trao đổi về nhận định “Cán bộ quản lý, điều hành hoạt động công đoàn trong DN khó hoạt động độc lập do ăn lương giới chủ trả”, TS Nguyễn Mạnh Cường, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ phát triển quan hệ lao động (Bộ LĐ-TB&XH) cho rằng: Nói như vậy không sai. Nhưng cũng cần biết, hoạt động của công đoàn toàn thế giới cũng đều vậy. Vấn đề đặt ra, giới chủ và cán bộ công đoàn phải chú trọng kỹ năng đàm phán để cùng nhìn về một hướng: Thúc đẩy DN phát triển, ổn định, người lao động đoàn kết, yên tâm làm việc; để giới chủ hiểu và tôn trọng, nhìn nhận hoạt động của công đoàn.

Viện Công nhân và Công đoàn (Tổng LĐLĐ Việt Nam) cho rằng, dù khó khăn, cán bộ công đoàn cơ sở vẫn cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử phạt nghiêm các DN vi phạm, không thực hiện các chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, không đảm bảo điều kiện làm việc, để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng cho người lao động. Bên cạnh đó, nghiên cứu nâng cao chất lượng xây dựng  ký kết thỏa ước lao động trong các DN, đặc biệt là thỏa ước lao động tập thể cấp ngành, trong KCN-KCX, tạo khung pháp lý hoạt động cho DN và hệ thống công đoàn FDI.