Doanh nghiệp nợ hơn 310 tỷ đồng tiền BHXH

Số nợ này rất dễ biến thành “ nợ xấu” do ngày 14/4/2016, Tòa án Nhân dân Tối cao ban hành Công văn 105/TANDTC. Nội dung công văn quy định: Từ ngày 1/1/2016, Tòa án nhân dân các cấp không thụ lý đơn khởi kiện của cơ quan BHXH đòi tiền BHXH đối với người sử dụng lao động.

 Nợ đọng ngày càng gia tăng

Tình hình nợ, trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN là chuyện không mới ở các doanh nghiệp. Nhiều đơn vị sử dụng lao động chưa quan tâm đến chính sách BHXH, BHYT, tìm mọi cách để lách luật, đối phó, trốn tránh hoặc chiếm dụng tiền đóng bảo hiểm của người lao động. Doanh nghiệp sử dụng nhiều hình thức tinh vi hơn để qua mặt các cơ quan chức năng như: Ký hợp đồng không đủ số lao động để trốn tham gia BHXH, BHYT... Mặt khác về phía người lao động chưa hiểu hết về pháp luật hoặc chưa quan tâm đến quyền lợi khi tham gia BHXH, BHYT, BHTN. Thêm vào đó chế tài xử lý các doanh nghiệp vi phạm BHXH chưa đủ mạnh. Thực tế có những doanh nghiệp sau khi đăng ký kinh doanh đã không đăng ký số lượng lao động với cơ quan chức năng nhằm mục đích trốn đóng BHXH mà cơ quan chức năng vẫn không biết hoặc biết nhưng không có chế tài xử lý. Cơ chế phối hợp giữa các ngành, cơ quan có thẩm quyền để quản các doanh nghiệp ngoài quốc doanh còn nhiều bất cập, do đó việc nắm bắt số đơn vị mới thành lập, đang hoạt động, đơn vị thay địa chỉ... để phát hiện đối tượng gặp nhiều khó khăn. Ví dụ như quận Ngô Quyền khi lấy danh sách số lượng doanh nghiệp thành lập từ phía Chi cục thuế có khoảng 2000 doanh nghiệp, nhưng nhân viên bảo hiểm đi thực tế rà soát gửi phiếu lấy ý kiến chỉ tìm được khoảng 600 doanh nghiệp, những doanh nghiệp còn lại mặc dù có địa chỉ ghi trên danh sách nhưng đều không tìm thấy, hoặc đã chuyển đi nơi khác.  

Ông Nguyễn Huy Luân – PGĐ BHXH quận Ngô Quyền cho biết:  Hết tháng 8/2016, tại địa bàn quận Ngô Quyền nợ bảo hiểm từ 3 tháng có 92 đơn vị với tổng số tiền khoảng 3 tỷ. Nợ từ 3 – 6 tháng có 72 đơn vị với tổng số tiền 3,6 tỷ. Nợ trên 6 tháng có 52 đơn vị với tổng số tiền 3,5 tỷ. Đặc biệt có khoảng 120 đợ vị tuyên bố phá sản, với tổng số nợ 13 tỷ.

Một số đơn vị có số tiền nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN lớn, thời gian kéo dài tại Hải Phòng phải kể đến công ty CP Lisemco nợ hơn 31 tỷ đồng, công ty Thép Việt Nhật nợ hơn 11 tỷ, công ty TNHH công nghiệp Nhôm Thành Long nợ hơn 10 tỷ, công ty CP Lisemco 5 nợ 7,9 tỷ, công ty Chế biến Thủy sản xuất khẩu Hải Phòng nợ 8,7 tỷ... Việc các đơn vị nợ đọng đóng tiền BHXH, BHYT, BHTN ảnh hưởng không nhỏ đến quyền lợi của người lao động như chốt sổ nghỉ hưu, hưởng các chế độ thất nghiệp. Và mới đây nhất là việc hơn 50 người lao động của Công ty cổ phần thép Việt Nhật gửi đơn cầu cứu các cơ quan chức năng vì bị công ty nợ lương, nợ Bảo hiểm xã hội, nợ trợ cấp thôi việc và đặc biệt  họ chưa thể nhận lại quyển sổ BHXH của mình theo đúng quy định pháp luật. 

Để thu hồi nợ và giảm tỷ lệ nợ đọng xuống mức thấp nhất, đảm bảo quyền lợi cho người lao động, những năm qua BHXH Hải Phòng và các quận, huyện đã phối hợp khá tốt với Tòa án nhân dân các cấp thực hiện quyết liệt việc khởi kiện các đơn vị nợ tiền BHXH. Từ năm 2014 đến nay, cơ quan BHXH đã khởi kiện 74 đơn vị với tổng số tiền nợ đến thời điểm khởi kiện là hơn 92,7 tỷ đồng, trong đó, số tiền thu được qua công tác khởi kiện đến hết tháng 05/2016 hơn 45 tỷ đồng.

 Loay hoay thu hồi nợ

Tuy nhiên, “công cụ pháp lý” đã phải dừng lại với việc TAND Tối cao ra công văn 105 chỉ đạo các cấp tòa không thụ lý đơn kiện của cơ quan BHXH. Theo luật BHXH 2014, việc khởi kiện các doanh nghiệp trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN thuộc về tổ chức công đoàn cơ sở nhưng chưa có văn bản hướng dẫn của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam nên các tổ chức công đoàn chưa tiến hành khởi kiện, gây khó khăn cho công tác thu hồi nợ đọng bảo hiểm.

Cũng theo quy định, trong trường hợp đơn vị, doanh nghiệp nợ tiền bảo hiểm thì người công nhân hoặc công đoàn sẽ đứng ra khởi kiện. Nhưng thực tế, với các doanh nghiệp, nhất doanh nghiệp tư nhân, điều này rất khó thực hiện vì công nhân và công đoàn cấp cơ sở đa phần thường sợ rắc rối, trù dập, mất việc nên thường né tránh, không muốn khởi kiện. Thêm vào đó, BHXH Hải Phòng chưa phối hợp được thành với thanh tra phố để thanh tra các đơn vị nợ đọng tiền bảo hiểm... khiến cho việc thu hồi nợ đọng bảo hiểm tại Hải Phòng thời gian này vẫn còn hạn chế.

Luật BHXH 2014 cho phép cơ quan BHXH được quyền yêu cầu doanh nghiệp xuất trình sổ quản lý lao động, bảng lương và thông tin, tài liệu khác liên quan đến việc đóng, hưởng BHXH. Cơ quan BHXH được hưởng một cơ chế phối hợp từ cơ quan đăng ký doanh nghiệp, cơ quan thuế, cơ quan quản lý lao động tại địa phương. Bên cạnh đó, cơ quan BHXH được trao một cơ chế giải quyết nợ BHXH hiệu quả, đó là nếu doanh nghiệp không thực hiện trách nhiệm, chậm đóng BHXH thì theo yêu cầu của người có thẩm quyền: Ngân hàng, tổ chức tín dụng khác, Kho bạc nhà nước có trách nhiệm trích từ tài khoản tiền gửi của doanh nghiệp để nộp số tiền này vào tài khoản của cơ quan BHXH. Nhưng hiện nay, việc này khó thực hiện vì một doanh nghiệp có thể mở nhiều tài khoản khác nhau, thêm vào đó là sự phối hợp giữa cơ quan thuế, Kho bạc, ngân hàng với BHXH chưa có quy định rõ ràng, chặt chẽ. 

Để khắc phục tình trạng nợ đọng tiền bảo hiểm của các đơn vị, BHXH Hải Phòng sẽ công khai nêu tên các đơn vị nợ đọng BHXH trên các phương tiện thông tin đại chúng. Ông Đào Xuân Hải – PGĐ BHXH thành phố cho biết: Để thu hồi nợ cũ, BHXH thành phố tăng cường rà soát các đơn vị có số lượng tiền nợ đọng bảo hiểm lớn chây ỳ, dây dưa  kéo dài. Phối hợp với cơ quan có thẩm quyền như thanh tra thành phố, Sở Lao động thương binh xã hội, Liên đoàn Lao động... Báo cáo UBND thành phố thành lập đoàn thanh tra liên ngành để kịp thời thanh tra, kiểm tra và xử lý theo quy định của pháp luật.

Trong thời gian tới, BHXH Hải Phòng sẽ tham mưu cho UBND thành phố lập đoàn thanh tra liên ngành tiến hành thanh tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về luật: BHXH, BHYT tại 50 đơn vị, doanh nghiệp đóng trên địa bàn.  Chủ động phối hợp cung cấp thông tin, tài liệu, chứng cứ của các đơn vị nợ đọng tiền bảo hiểm cho Liên đoàn lao động thành phố để tiến hành khởi kiện các đơn vị này.