Điều kiện làm việc không đảm bảo phổ biến trong lao động tình dục

ảnh minh họa

Theo một nghiên cứu mới của ILO Việt Nam, phần lớn người làm nghề mại dâm bước chân vào công việc này một cách tự nguyện và phải đối mặt với điều kiện làm việc không đảm bảo, từ đó dẫn tới những hệ lụy về an toàn và sức khỏe lao động.

Báo cáo được công bố tại hội thảo “chính sách giảm hại về phòng chống mại dâm: vấn đề an toàn, sức khỏe và đảm bảo quyền” tổ chức tại Hà Nội vào ngày 16/9. Đây là một nghiên cứu định tính được thực hiện từ các cuộc phỏng vấn sâu với các nam, nữ, người chuyển giới bán dâm, chủ, người quản lý cơ sở kinh doanh dịch vụ nhạy cảm và đại diện chính quyền địa phương.

Trong số 73 người làm nghề mại dâm được phỏng vấn, chỉ duy nhất một người cho biết bị lừa để bán dâm. Tuy nhiên, rất nhiều người lao động tình dục tại các cơ sở kinh doanh dịch vụ bị chủ kiểm soát việc đi lại và một số bị chủ giữ giấy tờ cá nhân.

“Động cơ chính đưa họ vào nghề này liên quan đến trách nhiệm, gánh nặng về tài chính ngày càng lớn mà họ phải gánh vác. Nhiều người đã từng làm các công việc phi kết cấu khác trước khi quyết định rằng nghề mại dâm tốt hơn các lựa chọn mà họ có tại thời điểm đó,” bà Phạm Thị Thanh Huyền, Điều phối viên Quốc gia dự án của ILO về “Cải thiện điều kiện làm việc của người lao động giải trí như một phương thức hỗ trợ hiệu quả các chương trình dự phòng, chăm sóc và điều trị HIV ở Việt Nam” cho biết.

Có sự khác biệt lớn về chất lượng cơ sở vật chất ở nơi người lao động tình dục làm việc, nơi mà tình dục được thương lượng và mua bán. Một bên là những nơi công cộng, nhà chứa trá hình, quán cà phê, nhà hàng, quán karaoke, cơ sở mát-xa rẻ tiền với khách hàng thường là người lao động phổ thông và người dân địa phương với thu nhập thấp. Còn bên kia với điều kiện cơ sở vật chất tốt hơn là những quầy bar, vũ trường, spa, cơ sở mát-xa và nhà hàng sang trọng với khách hàng có khả năng chi trả cao hơn.

Những nhà chứa trá hình có điều kiện tồi tệ nhất. Người lao động ở đó phàn nàn về sự bẩn thỉu, chật chội, nóng bức, không có chỗ nghỉ ngơi và cảm thấy lo lắng cho vấn đề an ninh và an toàn cho bản thân. Người bán dâm đường phố thường xuyên cảm thấy không an toàn, lo lắng về không khí ô nhiễm, mật độ xe cộ đông đúc, các rủi ro khi làm việc ở nơi công cộng cùng với những người buôn bán, sử dụng ma túy, thường gặp nguy cơ bị cảnh sát truy bắt, và nỗi sợ hãi thường trực về trộm cắp và bạo lực từ những kẻ lưu manh đường phố.

Mặc dù hài lòng với thời giờ làm việc linh hoạt, giúp họ thực hiện các nghĩa vụ khác, người hành nghề mại dâm toàn thời gian thường có thời giờ làm việc khá dài – 10 đến 12 tiếng mỗi ngày. 

Phát hiện của nghiên cứu cho thấy nhóm lao động trong các cơ sở có số khách hàng trung bình mỗi ngày nhiều nhất. Với nữ, họ thường có 6-10 khách một ngày và những ngày bận rộn có thể tới 30 khách. Với nam, họ thường tiếp khoảng 3-10 khách một ngày. Trong khi đó, người bán dâm làm việc ngoài đường phố trung bình có 5 khách hoặc ít hơn mỗi ngày.

Phần lớn các chủ cơ sở kinh doanh dịch vụ nhạy cảm được phỏng vấn trong nghiên cứu cho rằng cường độ làm việc như vậy là khá nặng nhọc.

Bạo lực và nỗi sợ bị bạo lực hiện hữu tại mọi nơi làm việc và xảy ra với hầu hết những người lao động tình dục. Đường phố là nơi làm việc mà người bán dâm dễ bị bạo hành nhất, và phụ nữ là nhóm dễ trở thành nạn nhân của bạo lực nhất.

Điều kiện làm việc không đảm bảo, thời giờ làm việc kéo dài, khối lượng công việc nặng nhọc và bạo lực để lại những hệ lụy về an toàn và sức khỏe lao động. Ngoài những vấn đề về sức khỏe thường được nhắc đến khi nói tới lao động tình dục, bao gồm HIV, bệnh lây nhiễm qua đường tình dục và sử dụng ma túy, người hành nghề mại dâm cũng bị nhiều vấn đề sức khỏe khác.

“Nhiều người bán dâm bị stress và gặp phải các vấn đề về tâm thần do họ không thấy thoải mái khi làm việc,” bà Huyền cho biết. “Nhiều người phải uống nhiều rượu bia do bị chủ, khách hàng hoặc tự bản thân ép buộc, khiến bị đau dạ dày. Những người khác bị chứng run tay chân do quan hệ tình dục quá nhiều hoặc bị chấn thương do bị hiếp dâm tập thể.”

Nhiều chủ sử dụng lao động cung cấp bao cao su bởi họ nhận thức được rằng HIV và vấn đề sức khỏe lớn nhất đối với người lao động và cũng gây ảnh hưởng xấu tới danh tiếng và công việc làm ăn của họ. Tuy nhiên, tỷ lệ sử dụng bao cao su thường xuyên lại ở mức thấp.

Với thực tế là đa phần hoạt động mại dâm liên quan đến ngành dịch vụ giải trí, nhiều khuyến nghị mà nghiên cứu đưa ra đồng thời cũng áp dụng cho ngành công nghiệp giải trí nói chung.

“Chúng ta cần đảm bảo rằng người sử dụng lao động tại các cơ sở kinh doanh dịch vụ phải tuân thủ pháp luật để đảm bảo an toàn, sức khỏe và thực hiện đầy đủ các quyền cho người lao động của mình,” TS Chang-Hee Lee, Giám đốc ILO Việt Nam, cho biết. “Vai trò của thanh tra lao động và y tế tại địa phương rất quan trọng. Cán bộ thanh tra lao động và y tế cần được biết và được đào tạo về chủ đề này, và cần đưa các vấn đề về an toàn, sức khỏe và quyền của người lao động làm việc tại các cơ sở kinh doanh dịch vụ này vào kế hoạch thanh tra của mình.” 

Theo ước tính mới nhất, Việt Nam có gần 101.300 người lao động tình dục, trong đó có khoảng 72.000 phụ nữ mại dâm.