Đề nghị xử phạt cơ quan Nhà nước chậm cung cấp thông tin cho báo chí

Các bộ ngành hiện nay “vừa đá bóng, vừa thổi còi”  

Văn bản gửi đi lần này sau khi được Mec tổ chức hàng loạt các cuộc hội thảo liên quan đến vấn đề xử phạt báo chí hiện nay. Điển hình là hội thảo mới đây “Chế tài hành chính xử lý thông tin sai sự thật trên báo chí: Ai cũng được phạt báo chí?” thu hút sự quan tâm của đông đảo báo giới, đồng tổ chức bởi các cơ quan uy tín: MEC, Báo điện tử VTC News, báo Pháp Luật TPHCM, báo Bưu điện Việt Nam (Infonet) và báo điện tử Giáo dục Việt Nam.

Quang cảnh Hội thảo: "Chế tài hành chính xử lý thông tin sai sự thật trên báo chí: Ai cũng được phạt báo chí?"

Hội thảo “Chế tài hành chính xử lý thông tin sai sự thật trên báo chí: Ai cũng được phạt báo chí?” nhằm đóng góp ý kiến cho dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của các nghị định quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong các lĩnh vực quản lý nhà nước liên quan đến hành vi đăng, phát, cung cấp, đưa tin, công bố thông tin sai sự thật do Bộ Tư pháp soạn thảo.

Thực tiễn qua khảo sát của MEC trong đa số các vụ việc tranh chấp đúng – sai về thông tin chuyên ngành, kết luận của bộ quản lý ngành được coi là “kết luận của cơ quan nhà nước có thẩm quyền” (ví dụ thông tin về quản lý vàng thì kết luận thuộc về Ngân hàng Nhà nước). Mặt khác, theo quy định tại Điều 3 Nghị định 51/2002 về Hướng dẫn Luật Báo chí và Quy chế Phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí (ban hành kèm Quyết định 25/2013 của Thủ tướng Chính phủ) thì người đứng đầu tổ chức Đảng, cơ quan Nhà nước phải có nghĩa vụ trả lời các vấn đề báo chí nêu.

Tuy nhiên, theo rà soát của Bộ Tư pháp về 53 Nghị định hướng dẫn Luật Xử phạt hành chính thì có khoảng 10 Nghị định do các bộ, ngành soạn thảo có chứa chế tài xử phạt “thông tin sai sự thật” đối với nhà báo và cơ quan báo chí. Điều này đồng nghĩa với việc, từ chỗ có nghĩa vụ giải trình thông tin báo nêu, nay các bộ, ngành có quyền xác định “đúng sai” và xử phạt các thông tin được cho là “sai sự thật” viết về ngành, lĩnh vực mình quản lý.

Mặt khác, Dự thảo Nghị định mà Bộ Tư pháp trình Chính phủ cũng khẳng định điều này đã đồng ý để các bộ ngành tiếp tục thực hiện quy định tại điều 58 Luật Xử lý vi phạm hành chính quy định về việc Lập biên bản vi phạm hành chính.

Do đó, hiện nay, bất cập về tình trạng "vừa đá bóng, vừa thổi còi" tại nhiều bộ, ngành bởi các cơ quan này vừa là đối tượng bị báo chí phản ánh, lại cũng đồng thời là cơ quan có quyền phán xét tính đúng - sai của các thông tin đó. Căn cứ vào phán xét của các bộ, ban, ngành này, Bộ TT-TT sẽ ra quyết định xử phạt nhà báo, cơ quan báo chí đưa thông tin sai. 

Sự việc không chỉ dừng lại tại đó mà còn vướng mắc tại nhiều điểm khác như: Mỗi bộ, ngành lại có quy định riêng, chế tài ở nhiều mức khác nhau đối với nhà báo, cơ quan báo chí đưa tin sai. Một số bộ, ngành đưa ra mức phạt từ vài trăm ngàn đến vài chục triệu nhưng ví dụ như Bộ Tài chính lại đưa mức phạt lên tới 100 triệu đồng đối với nhà báo và 200 triệu đồng đối với cơ quan báo chí với lý do: Thông tin trong lĩnh vực của họ là quan trọng hơn nên mức phạt cũng phải cao hơn. 

Về vấn đề này, theo ý kiến của nhiều đại biểu phát biểu tại hội thảo ngày 5/2 và trên báo chí, việc quy định như vậy từ chỗ là đối tượng được báo chí phản ánh, các Bộ, ngành trở thành trọng tài phán quyết thông tin đúng – sai trên báo chí. Điều này tạo ra nguy cơ “vừa đá bóng, vừa thổi còi” hạn chế tính phản biện, phê bình của báo chí.

Do vậy, MEC cho rằng, cần thống nhất giao một đầu mối là Bộ Thông tin & Truyền thông xác định và xử phạt hành vi thông tin sai sự thật theo Nghị định 159/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013 về xử phạt VPHC trong hoạt động báo chí xuất bản.

Chậm cung cấp thông tin cũng bị xử phạt

Theo kết quả nghiên cứu – khảo sát của MEC tiến hành năm 2013 với 279 nhà báo ở 19 tỉnh, thành phố và khoảng 30 cơ quan báo chí, cơ quan nhà nước cho thấy, chỉ có 25% các cơ quan Nhà nước trả lời, cung cấp thông tin cho báo chí đúng thời hạn và trong số này chỉ có 25% thông tin có “kết quả giải quyết” như luật quy định. Số còn lại chỉ dừng ở “thông tin vỏ”, chung chung, kiểu như “chúng tôi đã nhận được đơn thư, đang giải quyết”.

Nghĩa là có 90% những vấn đề bức xúc mà công dân gửi đến cơ quan nhà nước thông qua báo chí đã không hoặc chậm được xử lý, trả lời... Mặt khác thực tiễn cũng cho thấy có một số cán bộ có thẩm quyền ở cơ quan Nhà nước đã cố tình báo cáo sai, báo cáo không đầy đủ sự việc ở ngành, địa phương mình quản lý.

Trong bối cảnh đó, cộng đồng báo chí rất hoanh nghênh việc Chính phủ đề ra chủ trương xử lý tin đồn, tin sai sự thật bằng cách thức chủ động cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ, kịp thời cho báo chí và người dân. Người đứng đầu Chính phủ, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã nhiều lần nhấn mạnh điều này, song để thực thi ngoài sự quyết liệt chỉ đạo cần có các chế tài pháp luật để thực thi.

Cụ thể, tại Nghị định 159/2013 do Bộ Thông tin & Truyền thông soạn thảo chỉ có chế tài quy định việc không cung cấp thông tin cho báo chí ở Điều 9 với mức phạt rất nhẹ: 200.000-500.000 đồng. Nếu so với mức phạt đến 100 triệu đồng đối với việc báo chí đưa tin sai sự thật mà dự thảo Nghị định sửa đổi đề nghị thêm vào Điều 8a thì mức phạt này là quá nhẹ.

Thêm vào đó, Nghị định 159/2013 lại chưa có chế tài cho 03 hành vi khác có khả năng gây ảnh hưởng đến quá trình thông tin, diễn ra khá phổ biến của các cơ quan nhà nước, bao gồm: Chậm cung cấp thông tin; Cung cấp thông tin sai; Cung cấp thông tin không đầy đủ.

Do đó, MEC kiến nghị cần bổ sung chế tài đối với Người phát ngôn Cơ quan Nhà nước vào Điều 9 Nghị định 159/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013 về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động báo chí xuất bản khi có 03 hành vi sau: Chậm cung cấp thông tin; Cung cấp thông tin sai; Cung cấp thông tin không đầy đủ.