Đề nghị xây dựng Luật Chuyển đổi giới tính

Điều hành phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, trong kế hoạch thi hành Bộ luật Dân sự, Chính phủ đã giao Bộ Y tế nghiên cứu thực hiện xây dựng dự án luật về chuyển đổi giới tính. Bộ Y tế cũng đã tiến hành nghiên cứu nhưng đến nay chưa thực hiện được, chưa có hồ sơ trình chính thức.

Trong khi đó, đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí đã có đề xuất xây dựng luật Bản dạng giới và có các bước chuẩn bị, với đề cương có nhiều điểm tương đồng. Sau khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến tại phiên họp 22, Chính phủ đã xin chuyển toàn bộ hồ sơ đã chuẩn bị cho đại biểu Quốc hội, hỗ trợ đại biểu trong quá trình xây dựng luật.Dự án Luật Chuyển đổi giới tính trình đã thu hẹp phạm vi điều chỉnh so với Luật Bản dạng giới. Ủy ban thường vụ Quốc xem xét hồ sơ dự án luật có đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét hay không.

Trình bày Tờ trình dự án Luật Chuyển đổi giới tính, đại biểu Nguyễn Anh Trí cho biết, đối tượng điều chỉnh chỉ tập trung vào người đã can thiệp y học để chuyển đổi giới tính từ nam sang nữ và ngược lại.

Liên quan điều kiện để công dân được chuyển đổi giới tính, dự án luật được điều chỉnh theo hướng giảm số lần được công nhận giới tính mới từ 2 lần xuống 1 lần trong cuộc đời. Theo ông Nguyễn Anh Trí, quy định như vậy nhằm hạn chế sự xáo trộn trong xã hội, không làm ảnh hưởng đến công tác quản lý của Nhà nước; bảo đảm phù hợp với hệ thống pháp luật hiện hành.

Cùng với đó bổ sung quy định phải thực hiện can thiệp y học thì mới được công nhận đã chuyển đổi giới tính.

Về chính sách thực hiện can thiệp y học để chuyển đổi giới tính của công dân, tờ trình nhấn mạnh, thay vì công dân có quyền lựa chọn can thiệp y học để chuyển đổi giới tính sau khi đã được công nhận bản dạng giới thì công dân bắt buộc thực hiện can thiệp y học để chuyển đổi giới tính thì mới được Nhà nước thừa nhận là người chuyển giới.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Trần Hồng Nguyên cho biết, Thường trực Ủy ban Pháp luật và các cơ quan thống nhất với sự cần thiết nghiên cứu, xây dựng Luật Chuyển đổi giới tính nhằm xác lập cơ chế thực hiện quy định tại Điều 37 của Bộ luật Dân sự năm 2015 là “việc chuyển đổi giới tính được thực hiện theo quy định của luật”; đáp ứng yêu cầu thực tiễn và nhu cầu của một nhóm đối tượng trong xã hội về thực hiện chuyển đổi giới tính để được công nhận và sống với đúng giới của mình.

Cơ quan thẩm tra cơ bản thống nhất với 4 nhóm chính sách lớn trong đề nghị xây dựng luật và thấy rằng, các chính sách do đại biểu Quốc hội đề nghị đã có sự kế thừa, sắp xếp một cách hợp lý trên cơ sở tham khảo kết quả nghiên cứu, đề xuất của Bộ Y tế (đã chuyển giao cho ĐBQH) và bảo đảm thống nhất với phạm vi điều chỉnh, tên gọi của luật đã được thay đổi.

Tuy nhiên, với nhóm chính sách về điều kiện để công dân được chuyển đổi giới tính, bà Trần Hồng Nguyên cho biết, Thường trực Ủy ban Xã hội đề nghị nghiên cứu bổ sung cả trường hợp “xác định lại giới tính của cá nhân” theo quy định tại Điều 36 của Bộ luật Dân sự cũng thuộc phạm vi của thực hiện chuyển đổi giới tính.

Hay chính sách về thực hiện can thiệp y học để chuyển đổi giới tính của công dân, cơ quan thẩm tra đề nghị thể hiện rõ hơn về mức độ can thiệp y học để chuyển đổi giới tính vì vấn đề này ảnh hưởng đến việc xác định quyền, nghĩa vụ của cá nhân sau khi chuyển đổi giới tính; đồng thời, cần nghiên cứu về một số quyền, nghĩa vụ mang tính đặc thù của cá nhân sau khi chuyển đổi giới tính.

Đại biểu Nguyễn Anh Trí lựa chọn giải pháp công nhận giới tính mới áp dụng đối với các trường hợp đã thực hiện phẫu thuật để chuyển đổi giới tính; tuy nhiên, Ủy ban Pháp luật cho rằng, chuyển đổi giới tính còn có thể được thực hiện bằng việc sử dụng hoóc-môn hoặc có mức độ can thiệp y học khác. Do đó, đề nghị nghiên cứu bổ sung giải pháp phù hợp với hình thức, mức độ can thiệp y học để chuyển đổi giới tính.

Ngoài ra, hiện nay ở Việt Nam chưa có chính sách cho phép cơ sở khám bệnh, chữa bệnh được thực hiện chuyển đổi giới tính nên việc đề xuất giải pháp công nhận kết quả đã thực hiện chuyển đổi giới tính của các cơ sở này cần được làm rõ, quy định phù hợp.

Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường cho rằng đây là dự án luật đầu tiên quy định cụ thể về chuyển đuổi giới tính, là vấn đề khá nhạy cảm trên thế giới và trong xã hội, còn có quan điểm ý kiến khác nhau.

Tuy nhiên với quyết tâm, cố gắng, đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí đã hoàn thiện hồ sơ, tài liệu được chuẩn bị khá công phu, bài bản, có sự đầu tư kỹ lưỡng, nghiên cứu chuyên sâu.

Góp ý về một số nội dung liên quan đến đề nghị xây dựng Luật Chuyển đổi giới tính, Tổng Thư ký Quốc hội Bùi Văn Cường nhất trí về căn cứ pháp lý và sự cần thiết ban hành Luật nhằm hoàn thiện pháp luật về chuyển đổi giới tính, đảm bảo thực hiện quy định về chuyển đổi giới tính tại Bộ luật Dân sự 2015.

Hồ sơ đề nghị xây dựng Luật đã được đại biểu chuẩn bị khá công phu, đầy đủ, cơ bản đúng theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Tổng Thư ký Quốc hội Bùi Văn Cường cho biết Hồ sơ đề nghị xây dựng Luật tại Phiên họp thứ 22 (tháng 5/2023) của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã có điều chỉnh một số chính sách. Do đó, Tổng Thư ký Quốc hội đề nghị khẩn trương tiến hành đánh giá tác động và gửi xin ý kiến các cơ quan về các nội dung được điều chỉnh mới. Đồng thời, nghiên cứu kỹ lưỡng tham khảo kinh nghiệm quốc tế để tiếp tục hoàn thiện hồ sơ, tài liệu đảm bảo chất lượng dự án tốt nhất, có tính thuyết phục.

Nhất trí, ủng hộ đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí trình đề nghị xây dựng luật, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đặng Hoàng Oanh cho rằng dự án luật này sẽ góp phần thể chế hóa quy định của Hiến pháp, có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích của công dân.

Nhận định đến thời điểm hiện tại, hồ sơ dự án luật này đến nay đã được tiếp thu tối đa các nội dung mà Bộ Y tế chuẩn bị, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đặng Hoàng Oanh cho rằng việc đại biểu Quốc hội thực hiện sáng kiến lập pháp là phù hợp với quy định tại Điều 33 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, rất đáng được trân trọng, ủng hộ và khuyến khích.

Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, Ủy ban Thường vụ Quốc hội hoan nghênh đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí đã tích cực, trách nhiệm chuẩn bị hồ sơ, tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Hồ sơ đã đảm bảo đầy đủ thành phần, tiêu chuẩn trình Quốc hội.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhất trí với sự cần thiết xây dựng Luật Chuyển đổi giới tính để thực hiện quy định tại Điều 37 trong Bộ luật Dân sự.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội biểu quyết nhất trí trình Quốc hội xem xét, quyết định việc đưa dự án luật này vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh.

Tuy nhiên Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng, trong dự án luật vẫn còn những nội dung có ý kiến khác nhau, nếu được Quốc hội đồng thuận đưa vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh, cần nhiều phân tích, thảo luận để đảm bảo nội dung quy định được hợp lý, khả thi.