Công nghiệp ôtô Hàn Quốc trên đà suy thoái

Các hãng ôtô nước ngoài cắt giảm chi phí đang đe dọa kéo giảm sản lượng ôtô hàng năm ở Hàn Quốc xuống dưới 4 triệu xe, ngưỡng có thể giết chết ngành công nghiệp chiếm 1/5 tổng sản phẩm quốc nội của quốc gia này.

Khi ngành công nghiệp ôtô toàn cầu trải qua một đợt đại suy thoái – hoạt động của các hãng ôtô gần xuống mức thấp kỷ lục vào tháng 8 vừa qua – một phần do chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, các nhà máy ở Hàn Quốc cũng đang phải chịu ảnh hưởng nặng nề.

Tuyệt vọng trong việc duy trì việc làm qua đợt suy thoái, Oh Keo-don, thị trưởng Busan, thành phố lớn thứ hai về dân số ở Hàn Quốc, đã có chuyến thăm trụ sở chính của nhà sản xuất ôtô Pháp Renault cuối tháng 8 vừa qua, nhằm gợi ý hãng này có thể chuyển việc lắp ráp các ôtô dành cho thị trường châu Âu sang thành phố của mình.

Busan là nơi đặt nhà máy lắp ráp duy nhất do công ty liên doanh hạng trung Renault Samsung vận hành. Tuy nhiên, 1.800 công nhân ở đây đang có nguy cơ thất nghiệp bởi cuộc cải tổ toàn diện đối với Nissan, đối tác liên minh của Renault.

Chịu ảnh hưởng từ đợt tái cấu trúc của các hãng ôtô Nhật Bản vì sản lượng toàn cầu quý đầu năm ảm đạm, Renault Samsung sẽ ngừng sản xuất mẫu SUV Rogue của Nissan trong năm nay. Tuy nhiên, mẫu xe này, gánh vác gần một nửa sản lượng của Renault Samsung, đang đặt sự bền vững của nhà máy Busan vào nguy hiểm.

Bất chấp những lời kêu gọi chỉ định mẫu xe khác cho nhà máy này, Renault vẫn chưa ra được quyết định. Tốc độ dây chuyền sản xuất sẽ giảm 25% bắt đầu từ tháng này. Renault Samsung đã đưa ra các gói nghỉ hưu sớm tháng vừa rồi tới bất cứ ai tự nguyện, nhưng chỉ có vài chục người chấp nhận.

Cùng thời điểm, công ty con GM Hàn Quốc của General Motors cũng đang phải thu hẹp quy mô. Tháng 5/2018, công ty này đóng cửa một trong ba nhà máy nội địa bởi doanh số nghèo nàn tại quê nhà và không đủ khả năng xuất khẩu.

Bản thân công ty mẹ của hãng này cũng đang trải qua cuộc tái cấu trúc toàn cầu được đặt ra bởi quyết định tháng 11 năm ngoái khi đóng cửa 5 nhà máy ở Bắc Mỹ. Các doanh nghiệp Hàn Quốc sẽ là mục tiêu của các đợt cắt giảm tiếp theo.

Hyundai, nhà sản xuất ôtô lớn nhất Hàn Quốc, cũng đang hướng tới việc giảm bớt hoạt động sản xuất tại quê nhà. Dù nắm tới 70% thị phần nội địa, tập đoàn này cũng đang vật lộn với doanh số. Tại các thị trường nước ngoài trọng yếu ở Bắc Mỹ, Trung Quốc và Ấn Độ, hãng cũng đang chuyển dần sang hướng sản xuất tại chỗ.

Đây là một bước ngoặt ngoạn mục của ngành công nghiệp đã phát triển thịnh vượng suốt từ đầu thế kỷ. Vào những năm 2000, nền công nghiệp ôtô Hàn Quốc đã bắt đầu cung cấp các mẫu xe với thiết kế hấp dẫn và hợp túi tiền tới khách hàng ở tầng lớp trung lưu. Những mẫu xe này cũng từng rất thành công ở Mỹ cũng như các thị trường đang phát triển. Hyundai cướp đoạt thị phần từ các đối thủ Nhật, tự giành cho mình biệt danh "sát thủ ôtô Nhật Bản". Hàn Quốc thậm chí đã trở thành nhà sản xuất ôtô lớn thứ 5 trên thế giới, chỉ thua Mỹ, Trung Quốc, Nhật và Đức.

Nhưng từ giữa thế kỷ này, các hãng ôtô Hàn thất bại khi tung ra những mẫu xe đột phá mới. Từ đó nhường chỗ cho các đối thủ Nhật và châu Âu chiếm lại thị phần, trong khi doanh số các hãng Hàn Quốc sụt tốc trên toàn cầu.

Giá nhân công cao và giá đồng won tăng mạnh đặt gánh nặng lên tài chính, khiến các hãng ôtô Hàn không thể dành đủ vốn cho việc phát triển xe mới. Tất cả tạo thành một vòng tròn luẩn quẩn khiến ôtô Hàn tiếp tục mất thị phần.

Năm ngoái, Hàn Quốc sản xuất 4,02 triệu xe, giảm 500.000 chiếc so với 5 năm trước. Đất nước này rơi xuống vị trí thứ 7, nhường chỗ cho Ấn Độ và Mexico.

"Sản lượng ở Hàn Quốc có thể sẽ giảm xuống dưới 4 triệu vào năm 2020", Kim Pil-su, giáo sư kỹ thuật ôtô tại Đại học Daelim, cho biết.

Sản lượng hàng năm ở con số 4 triệu đơn vị là mức tối thiểu tuyệt đối để duy trì ngành công nghiệp ôtô nội địa, bao gồm cả chuỗi cung ứng, theo Hiệp hội các nhà sản xuất ôtô Hàn Quốc. Bất cứ con số nào dưới giới hạn này sẽ khiến "các nhà cung cấp phụ tùng gặp khó khăn khi vay vốn ngân hàng", một người trong ngành cho biết.

Giống như chất bán dẫn, ôtô là một ngành công nghiệp quan trọng ở Hàn Quốc, chiếm khoảng 20% GDP. Một nốt trầm trong ngành công nghiệp này cũng có thể ảnh hưởng tới hàng chục nghìn người lao động.

Một yếu tố góp phần dẫn tới sự suy thoái là các cuộc tranh chấp lao động. Công nhân ở Renault Samsung đã tổ chức một cuộc đình công kéo dài nhiều tháng, bắt đầu từ tháng 10 năm trước, và công đoàn GM Hàn Quốc cũng đã tổ chức cuộc tổng đình công đầu tiên trong lịch sử 22 năm vào tháng 9 vừa qua. Hyundai đối mặt với các cuộc đình công hầu như mọi năm.

Lương ở các hãng ôtô được xem là cao nhất tại Hàn Quốc. Các công nhân Hyundai có thu nhập trung bình 92 triệu won (77.000 USD)/năm, con số này nâng mức lương của toàn bộ ngành công nghiệp.

Mùa hè này, lần đầu tiên trong 8 năm qua liên đoàn lao động Hyundai đã đồng ý với số tiền lương trọn gói mà không cần phải dùng đến biện pháp đình công. Dù cho doanh số của Hyundai có tồi tệ, mức lương đã tăng thêm 1,7%. Nhưng quyết định không đình công của công nhân cũng cho thấy sự thật khắc nghiệt của ngành công nghiệp ôtô Hàn Quốc.