Chất thải công nghiệp gây ô nhiễm: Cần đồng bộ trong giám sát

Dư luận đang lo ngại về tình trạng gia tăng ô nhiễm môi trường do xả thải ở các khu công nghiệp, nhà máy.  Để bảo vệ môi trường cần thiết phải xử lý nghiêm các hành vi gây ô nhiễm

Mỗi ngày có tới 240 nghìn m3 nước thải từ các KCN chưa qua xử lý được xả thẳng ra môi trường.

Hàng chục tấn hoá chất đổ ra biển

Theo số liệu của Bộ TN&MT, ô nhiễm môi trường do nước thải từ khu công nghiệp (KCN) những năm gần đây có tốc độ gia tăng cao hơn nhiều so với nước thải từ các lĩnh vực khác. Trong số hơn 200 KCN đang hoạt động có 165 KCN đã xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung, chiếm 79%. Tuy nhiên, trên thực tế, hệ thống này không vận hành thường xuyên, nước thải sau xử lý chưa đạt quy chuẩn. Đánh giá sơ bộ, lượng chất gây ô nhiễm tại một số vùng biển ven bờ cho thấy, vùng biển ven bờ Hải Phòng, Quảng Ninh, Đà Nẵng, Quảng Nam, Bà Rịa Vũng Tàu, TP. Hồ Chí Minh mỗi năm tiếp nhận hàng trăm nghìn tấn COD và hàng chục tấn hóa chất bảo vệ thực vật, kim loại nặng...

Lý giải về hiện tượng ô nhiễm chất thải công nghiệp ngày càng tăng, các chuyên gia cho rằng, vẫn còn nhiều bất cập trong công tác

quản lý, kiểm soát chất thải công nghiệp. Việc DN xả thải trộm ra môi trường vẫn diễn ra và số lượng DN bị phát hiện ít hơn so với số lượng xả trộm rất nhiều. Mặc dù, cơ quan quản lý đã ban hành nhiều văn bản về quản lý môi trường nhưng năng lực kiểm soát hiện nay còn hạn chế, cộng với đó là ý thức DN chưa cao. Thậm chí có DN ngày thì vận hành hệ thống xả thải, tối thì lại xả trộm ra môi trường. 

Đánh giá về công tác quản lý môi trường nước hiện nay, GS. Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ TN&MT khẳng định, đang có vấn đề lớn về mặt quản lý. Các tiêu chuẩn, quy chuẩn về môi trường hiện đang ở mức thấp, nhất là trong bối cảnh hội nhập và phát triển kinh tế như hiện nay. “Không nên bất chấp hậu quả về môi trường để thu hút đầu tư. Hệ thống pháp luật của Việt Nam khá đầy đủ và chi tiết nhưng khi thực hiện lại rất rời rạc, gần như không có kết nối giữa Trung ương với địa phương”, ông Võ lý giải.

TS. Trần Hiếu Nhuệ, Phó Viện trưởng Viện Kỹ thuật nước và Công nghiệp môi trường cho biết thêm: Hiện mới có 50% tỉnh, thành phố có quy hoạch thoát nước, xử lý nước thải, nhưng lại thiếu thực tiễn. Nhiều địa phương chưa đánh giá xem thực hiện đến đâu, rút kinh nghiệm như thế nào, để xây dựng quy định mới. Tại nhiều địa phương có tình trạng DN hình thành, hoạt động rồi mới xây dựng thành KCN. Rõ ràng, ở đây, vấn đề quy hoạch cũng còn  bất cập.

Cần cho phép người dân giám sát

Để đảm bảo phát triển kinh tế hài hòa lợi ích môi trường, các chuyên gia kiến nghị, cần đẩy mạnh việc giám sát trong xả thải. Các cơ quan chức năng phải rà soát hệ thống quan trắc, xả thải tại các KCN để không xảy ra những vấn đề ô nhiễm môi trường như vừa qua. Việc kiểm soát, thanh tra, kiểm tra phải kết nối thành một hệ thống từ DN đến cơ quan quản lý địa phương, Trung ương thì mới đảm bảo giám sát toàn bộ. 

Bên cạnh sự vào cuộc của cơ quan quản lý, người dân và các tổ chức xã hội dân sự cần tham gia giám sát môi trường. Tuy vậy, để người dân tham gia giám sát cũng cần có quy định cụ thể. Hiện nay duy nhất mới chỉ có Luật Đất đai có 1 điều khoản cho phép người dân giám sát trực tiếp, còn các luật khác không có. Giáo sư Đặng Hùng Võ kiến nghị, các cơ quan chức năng cần sửa đổi Luật Bảo vệ môi trường cho phép người dân, các tổ chức xã hội cùng giám sát.

Theo TS. Nguyễn Xuân Sinh, Phó Cục trưởng Cục Hóa chất, Bộ Công Thương,  câu chuyện về quy hoạch phát triển ngành hóa chất còn nhiều bất cập. Địa phương đua nhau xây dựng quy hoạch nhưng thực thi, quản lý còn nhiều khiếm khuyết. Ví dụ như quy hoạch ngành hóa chất, có những yêu cầu về đầu tư, khu vực, vùng... nhưng nhiều địa phương lờ đi, hoặc không để ý đến. Thậm chí quy hoạch đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, nhưng nhiều dự án không có trong quy hoạch vẫn được địa phương chấp thuận.

Đưa ra giải pháp cụ thể hơn, bà Nguyễn Ngọc Lý, Giám đốc Trung tâm Môi trường và Công đồng khẳng định: “Câu chuyện cá chết ở các tỉnh ven biển miền Trung vẫn chưa có hồi kết. Không chỉ có mỗi chuyện cá chết mà hệ luỵ của nó là người dân và ngành du lịch cũng bị “chết” theo. Để luật đi được vào đời sống, cần sự chung tay của các bên liên quan và cần xử lý vi phạm môi trường theo hướng hình sự”.