Các bước phục dựng Nhà thờ Đức Bà Paris

Lính cứu hỏa phun nước dập tắt đám cháy tại Nhà thờ Đức Bà Paris ngày 16/4. Ảnh: AFP.

Khi đám cháy tại Nhà thờ Đức Bà được kiểm soát hoàn toàn cũng là lúc công tác phục dựng công trình kiến trúc được ví như "trái tim" của Paris này bắt đầu. Việc xây dựng lại nhà thờ sẽ mất nhiều năm, có thể hơn một thập kỷ.

Những người đang đau buồn sẽ cảm thấy được an ủi khi Tổng thống Emmanuel Macron tuyên bố cả nước Pháp sẽ "cùng nhau phục dựng" nhà thờ và nỗ lực gây quỹ tái thiết đã quyên được 700 triệu euro (790 triệu USD) trong vòng 24 giờ.

Số tiền đóng góp hào phóng ban đầu cho thấy kinh phí, phần khó khăn nhất đối với hầu hết các dự án phục dựng, không phải vấn đề đối với dự án Nhà thờ Đức Bà Paris. Vậy khi kinh phí đã đủ, quá trình tu sửa nhà thờ sẽ diễn ra như thế nào?

Với bất kỳ tòa nhà bị hư hại vì hỏa hoạn nào, an toàn luôn là mối quan tâm hàng đầu. Theo giới chức Pháp, những cấu trúc chính cùng hai tháp chuông biểu tượng vẫn còn nguyên vẹn nhưng nhiều phần của nhà thờ vẫn có nguy cơ bị tổn hại bởi các mảnh vỡ rơi hay hiện tượng đổ sập cục bộ.

Trước khi xác định những thứ có thể và không thể khôi phục, nhà chức trách cần ngay lập tức tiến hành các bước để ngăn nhà thờ bị hư hại thêm, đồng thời dựng một mái che tạm.

"Nhà thờ đã bị ướt bởi lượng nước phun vào trong quá trình chữa cháy, vì vậy họ cần cung cấp một lớp bảo vệ cho nó", nhà sử học kiến trúc Jonathan Foyle cho hay.

Theo người đứng đầu nhóm các công ty phục dựng di tích lịch sử Pháp Frédéric Létoffé, quá trình xây dựng lại Nhà thờ Đức Bà Paris đòi hỏi rất nhiều việc cần làm bởi ngoài việc chống đỡ và gia cố, họ còn lắp đặt hệ giàn giáo để dựng lên một chiếc ô nhằm che toàn bộ phần mái bị mất, đảm bảo nhà thờ được bảo vệ trước thời tiết.

Ưu tiên số một của đội phục chế là dựng một mái nhà tạm, kiến trúc sư John Burton, người chịu trách nhiệm khảo sát bảo tồn tại Nhà thờ Canterbury và Tu viện Westminste, Anh, nhận xét. Nó sẽ tạo điều kiện để các chuyên gia tiến hành đánh giá chi tiết hơn, đặc biệt là giúp trả lời câu hỏi cấu trúc nhà thờ đã được bảo vệ bao nhiêu phần trăm.

"Cân bằng luôn là yếu tố quan trọng nhất đối với các công trình kiến trúc Gothic", Burton nói. "Nhà thờ đứng vững bởi tất cả các thành phần được kết hợp chặt chẽ với nhau". Theo ông, các trụ chống tỳ từng hỗ trợ toàn bộ công trình giờ đây có khả năng bị mất cân bằng. Sau khi bảo vệ được những phần còn lại của nhà thờ, đội phục dựng sẽ bắt đầu xác định mức độ thiệt hại. Riêng quá trình này cũng có thể mất vài năm.

Để đưa ra quyết định phục dựng như thế nào, giới chức Pháp cần hiểu rõ hơn về cách xây dựng nhà thờ thời Trung cổ.

Cảnh đổ nát bên trong Nhà thờ Đức Bà. Ảnh: AFP.

"Nhà thờ Đức Bà hầu như không có hồ sơ xây dựng. Chúng ta biết nó bắt đầu vào năm 1163 vào hoàn thành cơ bản vào năm 1240 nhưng không có ghi chép cụ thể", Foyle cho hay. "Mọi thông tin về công trình đều nằm ở kết cấu vật lý, vì thế bạn phải cần một đội quân các nhà khảo cổ làm công tác khảo sát để hiểu tường tận những phần họ đang sửa chữa".

Theo Peter Riddington, kiến trúc sư từng phục dựng Thành Windsor ở Anh khi nó bị lửa tàn phá hồi năm 1992, khảo cổ là việc cần phải làm.

"Dữ liệu khảo cổ từng giúp ích cho chúng tôi rất nhiều trong quá trình phục dựng Thành Windsor", Riddington nói.

Các điều tra viên có thể chia diện tích sàn thành các ô vuông và cử một đội tới khảo sát lần lượt từng phần. Họ sẽ thu thập và phân tích bất kỳ thứ gì họ cho là hữu ích, có thể được tái sử dụng khi xây dựng hoặc sao chép lại làm mẫu.

"Quy trình này có thể thu về hàng nghìn khay chứa những mảnh vỡ hay vật thể giá trị", ông cho biết.

Khi phần "giám định pháp y" hoàn thành, ủy ban chuyên môn có thể sẽ được thành lập để đánh giá từng yếu tố, từ hệ thống kính màu tới các chi tiết mạ vàng. Sau đó, đội ngũ kiến trúc sư bậc thầy sẽ "lắp ghép" từng manh mối lại với nhau để tạo nên bản vẽ hoàn chỉnh.

Mục tiêu của việc phục dựng không phải lúc nào cũng là tái tạo lại quá khứ. Thị hiếu và công nghệ ngày nay có thể ảnh hưởng tới cách mà người ta mô phỏng lại những cấu trúc bị hư hại, chuyên gia nhận định.

Nhà chức trách có thể trung thành với thiết kế nhà thờ sơ khai. Tuy nhiên, có khả năng chính quyền Pháp sẽ ra quyết định táo bạo đối với một trong những công trình mang ý nghĩa biểu tượng quan trọng nhất của họ.

"Chúng ta giả định rằng nhà thờ sẽ được phục hồi lại như trước khi vụ cháy xảy ra nhưng đó không phải lựa chọn duy nhất", Riddington bình luận. "Nhà thờ từng bị cháy trước đây và nó đã được xây lại theo những phong cách khác nhau qua thời gian".

Thực tế, phần mái nhọn của nhà thờ bị lửa thiêu rụi tối 15/4 đã được thay đổi trong một lần bảo trì, phục dựng vào thế kỷ XIX. Kiến trúc sư Eugène Viollet-le-Duc đã làm cho mái nhô cao hơn và trau chuốt hơn so với phiên bản trước. Mặt khác, phần nội thất và mặt tiền nhà thờ cũng bị thay đổi.

"Chúng ta không muốn xây một bản sao của Nhà thờ Đức Bà để trông nó giống 800 năm trước. Chúng ta muốn tôn trọng sự thật là nhà thờ từng bị hỏa hoạn và để lại dấu tích. Đó là một phần lịch sử của nó", Burton nhấn mạnh.

Một số ý kiến cho rằng Pháp ngày nay không còn những thợ xây, thợ mộc hay thợ chạm khắc đủ lành nghề để phục dựng Nhà thờ Đức Bà Paris. Song John David, một thợ xây với 45 năm kinh nghiệm từng tham gia khôi phục nhà thờ York Minster lớn nhất Anh bị hỏa hoạn năm 1984, khẳng định suy nghĩ trên hoàn toàn sai lầm.

"Hôm nay tôi được nghe không ít người nói rằng chúng ta 'không thể thành công, chúng ta không có các nghệ nhận để thực hiện công việc'. Chúng ta có, có rất nhiều, chúng ta có cả các chuyên gia có thể chỉ dạy cho người khác", ông nói.

Theo David, đây là cơ hội để Pháp đào tạo thế hệ công nhân lành nghề tiếp theo. Việc phục dựng nhà thờ "cần nhiều người và không thể làm trong một sớm một chiều, có thể mất tới 10 đến 12 năm", ông chia sẻ. "Đã đến lúc huấn luyện các nghệ nhân, không chỉ cho Nhà thờ Đức Bà mà còn cho những công trình khác, những thảm họa khác".

Lính cứu hỏa vật lộn dập lửa bên trong Nhà thờ Đức bà Paris.