Bộ trưởng Bộ Công Thương: Sẽ xử lý nghiêm doanh nghiệp xăng dầu vi phạm

“Có chuyện găm hàng xăng dầu từ đầu mối hay không?”

Chất vấn Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, Đại biểu Nguyễn Đại Thắng (Hưng Yên) cho rằng thời gian qua, giá dầu thế giới cao, nguồn cung trong nước thiếu hụt do Nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn giảm sản lượng sản xuất, từ đó phụ phí mỗi thùng dầu nhập khẩu tăng 2-3 lần so với năm 2021. Các doanh nghiệp đầu mối giảm chiết khấu cho các đại lý, giá bán tại một số đại lý không đủ bù chi phí, từ đó, một số cửa hàng xăng dầu tư nhân găm hàng, treo biển hết xăng chờ tăng giá. Giá bán lẻ tăng cao nhất 8 năm qua, ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh.

Đại biểu đề nghị Bộ trưởng nêu giải pháp trong thời gian tới để bảo đảm lợi ích hài hòa giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân, bảo đảm đủ nguồn cung xăng dầu trong nước?

Trả lời đại biểu, Bộ trưởng Công Thương cho biết những ngày qua, giá xăng dầu thế giới tăng đột biến do đứt gãy ngồn cung ở những nước có sản lượng lớn và tác động từ cuộc xung đột Nga-Ukraine, làm thị trường xăng dầu thế giới đảo lộn, tăng biên độ từ 40-60%. Trong nước, nguồn cung gặp khó khăn bởi Nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn giảm công suất đột ngột, có lúc xuống chỉ còn 55%, khi cao hơn cũng chỉ đạt 80%.

Trước tình hình này, ngay từ đầu tháng 1, Bộ Công Thương đã chủ động tham mưu cho Chính phủ và trực tiếp chỉ đạo hệ thống, yêu cầu tất cả những doanh nghiệp đầu mối có chức năng nhập khẩu xăng dầu phải nhập đủ sản lượng do nhà máy Nghi Sơn thiếu hụt để bảo đảm nguồn cung trong nước.

"Với chỉ đạo quyết liệt này, đến giữa tháng 2, nguồn cung xăng dầu đủ đáp ứng được đến hết tháng 3. Bộ cũng chỉ đạo doanh nghiệp đầu mối tiếp tục có kế hoạch nhập khẩu trong tháng 3 vượt sản lượng nhập khẩu bình thường. Nguồn cung không lúc nào thiếu," Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh.

Về giá, Bộ Công Thương cùng Bộ Tài chính đã điều hành theo đúng quy định của pháp luật, 10 ngày/lần và bám sát diễn biến giá thế giới. Biên độ giá tăng của thế giới là 40-60% nhưng biên độ của Việt Nam chỉ 29-40%. Để đạt được như vậy, Bộ Công Thương và Bộ Tài chính đã điều hành rất linh hoạt Quỹ bình ổn giá xăng dầu, dù số dư Quỹ không lớn nhưng đã cố gắng đưa ra mức hỗ trợ từ 500-1.500 đồng/1 lít xăng dầu, vì thế giá xăng dầu đã giảm. Gần đây, khi giá tăng, Bộ Công Thương cùng Bộ Tài chính đã tham mưu cho Chính phủ kiến nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét việc giảm thuế bảo vệ môi trường để góp phần giảm giá xăng dầu trong nước, giúp phục hồi kinh tế. 

Tranh luận với Bộ trưởng, đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé (Kiên Giang) nêu quan điểm, với nguồn cung phụ thuộc vào nước ngoài như vậy, các nhà máy lọc dầu trong nước có vai trò như thế nào trong việc bình ổn giá xăng dầu, bảo đảm nguồn cung trong nước? Bên cạnh Quỹ Bình ổn giá xăng dầu, Bộ trưởng có giải pháp nào căn cơ hơn để quản lý số lượng xăng dầu đưa ra thị trường trong nước, giá cả trên thị trường?

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết vai trò của nhà máy lọc dầu trong nước hiện nay là "một ẩn số trong phương trình giải bài toán nguồn cung trong nước." Việt Nam có thời điểm không có nhà máy lọc dầu nào nhưng trong nước vẫn không thiếu xăng dầu, các nước bên cạnh không có nhà máy lọc dầu cũng không thiếu. Trong khi đó, các nước có nhà máy lọc dầu thì cũng không có giá chênh lệch quá xa so với giá thế giới.

Theo Bộ trưởng, Việt Nam hiện có hai nhà máy lọc dầu lớn là Bình Sơn và Nghi Sơn. Nhà máy Bình Sơn do Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) đầu tư hoạt động ổn định, công suất cung cấp 30-35% tổng lượng xăng dầu trong nước. Nghi Sơn là nhà máy liên doanh với đối tác nước ngoài thì hoạt động không hiệu quả.

Về vấn đề nội tại của Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn, Bộ trưởng cho rằng "chủ yếu là vấn đề tài chính." Tập đoàn Dầu khí Việt Nam với tư cách là một bên trong liên doanh, đã báo cáo vấn đề này với Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Tập đoàn này cũng đang phối hợp với các cơ quan chức năng để đấu tranh, yêu cầu hai liên doanh còn lại thực hiện đúng cam kết cung ứng dầu ra thị trường trong nước. Nguồn nguyên liệu đầu vào của Nghi Sơn là nhập hoàn toàn từ dầu thô của Kuwait, trong bối cảnh biến động giá, việc khan hiếm nguồn cung là không thể tránh.

"Chỉ khi nào có cam kết chắc chắn trước Bộ Công Thương rằng nguồn ở Nhà máy Nghi Sơn ra thị trường đảm bảo thì chúng tôi mới cho dừng nhập khẩu xăng dầu. Bộ sẽ kiến nghị Chính phủ chỉ đạo cơ quan liên quan xử lý triệt để," Bộ trưởng Công Thương nhấn mạnh.

Cũng nêu vấn đề tranh luận, đại biểu Phạm Văn Hoà (đoàn Đồng Tháp) nói: “Hiện tượng găm hàng xăng dầu chờ tăng giá khiến dư luận bức xúc. Các đại lý nhỏ lẻ nói không có hàng để bán, đại lý phía trên không đưa xuống thì có hiện tượng “găm hàng” từ trên hay không?”.

Trả lời câu hỏi này, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, qua thanh tra 16.800/17.000 cửa hàng bán lẻ thì có 211 cửa hàng có hiện tượng đóng cửa. Trong đó phần lớn do sự cố kỹ thuật, có nơi găm hàng chờ tăng giá. Còn nơi nói không có hàng vì họ nhập nguồn từ Nhà máy Nghi Sơn nên khi nhà máy đột ngột giảm nguồn cung thì không dễ đi nhận hàng đầu mối khác, nhưng số lượng này không nhiều. Tuy nhiên Bộ Công Thương đã chỉ đạo kịp thời chia sẻ nguồn cung từ hàng nhập khẩu và nguồn từ Nhà máy Bình Sơn nên chỉ sau một vài ngày đã khắc phục được.

“Lực lượng chức năng đang tiến hành thanh tra đồng bộ 33 doanh nghiệp có chức năng nhập khẩu xăng dầu. Nếu phát hiện doanh nghiệp đầu mối không thực hiện đúng chức năng thì dứt khoát xử lý nghiêm, thậm chí đình chỉ kinh doanh và rút giấy phép. Không có hiện tượng bao che, không cho qua chuyện” – Bộ trưởng Bộ Công Thương cho biết

Sử dụng công cụ như quỹ bình ổn và giảm thuế để bình ổn giá xăng dầu

Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (đoàn Hà Nội) cho rằng, việc giảm thuế trong bối cảnh hiện nay là cần thiết, tuy nhiên, giảm sắc thuế nào cũng cần tính toán.

Theo bà Mai, giảm thuế bảo vệ môi trường sẽ có nhiều điểm bất hợp lý như dẫn đến nghịch lý đối tượng gây ô nhiễm cao lại chịu thuế suất thấp và ngược lại; chưa đảm bảo lợi ích các bên. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, các nước sử dụng công cụ thuế để bình ổn giá thì họ chọn sắc thuế khác như VAT, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế nhập khẩu.

Giải đáp băn khoăn của đại biểu, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên khẳng định, trước bối cảnh giá xăng dầu tăng cao đột biến như hiện nay thì phải sử dụng công cụ như quỹ bình ổn và giảm thuế, đồng thời cũng đã cân nhắc trước khi đề xuất giảm thuế bảo vệ môi trường.

“Chúng tôi bàn trong liên ngành, báo cáo Chính phủ và thấy rằng trước tình hình “căng” khi biến động giá tăng cao, để xử lý nhanh nhất thì đề xuất giảm thuế bảo vệ môi trường và thuộc thẩm quyền của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, còn nếu chờ ra Quốc hội thông qua thì phải đến tháng 7, tháng 8 mới có hiệu lực trong khi quỹ bình ổn không còn, giá lại tăng cao thì rất khó khăn. Trong lúc khó khăn thế này thì bảo nhau trước mắt có cơ chế giảm giá để hỗ trợ nền kinh tế, hỗ trợ người dân, suy nghĩ hành động vì người dân thôi chứ không phải cho bộ này bộ kia” – ông Nguyễn Hồng Diên giải trình.

Tham gia làm rõ thêm về nội dung này, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc nhấn mạnh, chúng ta phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu nên giá dầu thô càng tăng thì giá cơ sở xăng dầu trong nước cũng tăng, gây thiệt hại nền kinh tế cũng như ảnh hưởng sản xuất, kinh doanh.

Cho biết việc giảm thuế dẫn đến giảm thu ngân sách, nhưng trước thực tế giá xăng dầu đang rất cao thì cần có giải pháp linh hoạt để giảm giá và công cụ thuế chỉ là một trong nhiều giải pháp. Việc trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét giảm thuế bảo vệ môi trường với xăng, dầu là nhanh nhất, góp phần sớm giảm khó khăn cho sản xuất, kinh doanh.