BHXH tự nguyện: Sẽ tháo gỡ nhiều khó khăn

Bỏ giới hạn trần tuổi tham gia, hạ mức sàn thu nhập làm căn cứ đóng BHXH

Theo quy định của Luật BHXH hiện hành, đối tượng tham gia bảo hiểm tự nguyện là công dân Việt Nam trong độ tuổi lao động không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc như: Người làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ ba tháng trở lên; cán bộ, công chức, viên chức; công nhân quốc phòng, công nhân công an; sỹ quan, quân nhân chuyên nghiệp quân đội nhân dân; sỹ quan, hạ sỹ quan nghiệp vụ, sỹ quan, hạ sỹ quan chuyên môn kỹ thuật công an nhân dân; người làm công tác cơ yếu hưởng lương như đối với quân đội nhân dân, công an nhân dân; hạ sỹ quan, binh sỹ quân đội nhân dân và hạ sỹ quan, chiến sỹ công an nhân dân phục vụ có thời hạn; người làm việc có thời hạn ở nước ngoài mà trước đó đã đóng BHXH bắt buộc.

Tuy nhiên, trên thực tế, số người tham gia BHXH tự nguyện rất thấp, trong khi nhiều người mong muốn được tham gia bảo hiểm tự nguyện để được nhận một khoản tiền nhất định khi về già, đặc biệt với những người sinh sống ở khu vực nông thôn, vì rủi ro trong canh tác nông nghiệp rất lớn, thu nhập thấp và chưa có tính ổn định. Hơn nữa, người dân mong muốn được tham gia hình thức bảo hiểm này cũng vì tính an toàn cao, được Nhà nước bảo trợ, trong khi bảo hiểm thương mại lại tiềm ẩn nhiều rủi ro, thiệt thòi hơn… Một trong những nguyên nhân là công tác tuyên truyền, phổ biến thông tin về BHXH tự nguyện chưa tới khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa. Thậm chí, người dân có biết thông tin về hình thức bảo hiểm này, nhưng đến đâu để đăng ký, các thủ tục thực hiện như thế nào, mức đóng tiền ra sao... lại không được các cơ quan chức năng ở địa phương hướng dẫn. Ngoài ra, độ tuổi tham gia bị giới hạn không phù hợp với đặc điểm của nông dân, lao động tự do - là những đối tượng chính tham gia hình thức bảo hiểm này.

Ảnh minh họa

Luật BHXH 2014 có hiệu lực từ ngày 1/1/2016 về BHXH tự nguyện không giới hạn trần tuổi tham gia như quy định hiện hành nên mọi công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên mà không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc có nguyện vọng đều được tham gia BHXH tự nguyện. Ngoài ra, Luật mới quy định mức sàn thu nhập tối thiểu đóng BHXH tự nguyện bằng chuẩn hộ nghèo ở khu vực nông thôn (hiện nay là 400.000đ) để phù hợp với khả năng tham gia của người dân; đồng thời quy định Nhà nước hỗ trợ người tham gia BHXH tự nguyện tiền đóng BHXH và quy định phương thức đóng BHXH một cách linh hoạt hơn (có thể đóng BHXH một lần cho nhiều năm còn thiếu hoặc nhiều năm sau).

Việc bỏ giới hạn trần tuổi tham gia, hạ mức sàn thu nhập làm căn cứ đóng BHXH, hỗ trợ tiền đóng và quy định mức đóng và phương thức đóng BHXH linh hoạt sẽ làm cho chính sách BHXH tự nguyện phù hợp với khả năng của người dân hơn, hấp dẫn hơn nhờ đó mà diện bao phủ BHXH cũng sẽ tăng lên. Tuy nhiên, với việc hạ mức thu nhập tối thiểu làm căn cứ đóng BHXH thì mức lương hưu sau này sẽ rất thấp do người dân có tâm lý chỉ đóng theo mức thu nhập tối thiểu và với thời gian tối thiểu để đủ điều kiện hưởng lương hưu.

Dự kiến hai phương án hỗ trợ người lao động

 Theo Dự thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật BHXH 2014 về BHXH tự nguyện, được Bộ LĐ-TB&XH lấy ý kiến trước khi trình Chính phủ thông qua tháng 12/2015, quy định chi tiết chế độ hưu trí đối với người trước đó có thời gian đóng BHXH bắt buộc theo Điều 71 của Luật BHXH. Về thời điểm hưởng lương hưu theo chế độ BHXH tự nguyện, Dự thảo Nghị định quy định thời điểm hưởng lương hưu tính từ tháng liền kề sau tháng người tham gia BHXH tự nguyện đủ điều kiện hưởng lương hưu theo quy định. Trường hợp đóng một lần cho những năm còn thiếu thì thời điểm hưởng lương hưu được tính từ tháng liền kề sau tháng đóng đủ số tiền cho những năm còn thiếu.

Về hỗ trợ người lao động, Dự thảo Nghị định dự kiến sẽ có 2 phương án:

Thứ nhất, người tham gia BHXH tự nguyện được Nhà nước hỗ trợ tiền đóng theo tỉ lệ phần trăm trên mức đóng BHXH hằng tháng theo mức chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn. Cụ thể, bằng 30% đối với người tham gia BHXH tự nguyện thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, người khuyết tật, người cư trú tại nơi có phụ cấp khu vực hệ số từ 0,7 trở lên; bằng 20% đối với người tham gia BHXH tự nguyện cư trú tại nơi có phụ cấp khu vực hệ số dưới 0,7; bằng 10% đối với người tham gia BHXH tự nguyện không thuộc trường hợp quy định tại điểm a và điểm b khoản này. Bên cạnh đó, trường hợp người tham gia BHXH tự nguyện thuộc nhiều đối tượng được hỗ trợ khác nhau theo quy định tại khoản này thì được hưởng hỗ trợ ở mức cao nhất. Thời gian hỗ trợ bắt đầu thực hiện từ ngày 1/1/2018 và thời gian hỗ trợ 10 năm cho mỗi người tham gia BHXH tự nguyện.

Thứ hai, Nhà nước hỗ trợ tiền đóng BHXH đối với người thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo khi tham gia BHXH tự nguyện. Mức hỗ trợ: Tối đa bằng 30% mức đóng BHXH tự nguyện và được tính trên cơ sở mức thu nhập tháng làm căn cứ đóng BHXH tự nguyện bằng mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn.

Mức hỗ trợ cụ thể và thời điểm hỗ trợ, giao Thủ tướng Chính phủ quyết định căn cứ vào khả năng cân đối ngân sách nhà nước trong từng thời kỳ.