Ai sẽ là tân Tổng thư ký Liên hợp quốc?

Bà Helen Clark, Giám đốc Chương trình Phát triển LHQ, cựu Thủ tướng New Zealand được đánh giá là ứng viên sáng giá cho vị trí Tổng thư ký LHQ. Ảnh: EPA.

Tổng cộng 12 người đã ứng cử, một nửa trong số đó là phụ nữ. Anh và Mỹ tích cực kêu gọi các nước bỏ phiếu bầu phụ nữ để lần đầu tiên trong lịch sử 70 năm của mình, LHQ có nữ Tổng thư ký. Các nước mong đợi rằng, tân lãnh đạo phải là người có khả năng cải tổ LHQ- tổ chức lớn nhất hành tinh này đang bị cho là trì trệ, kém hiệu quả. LHQ bị chỉ trích hoạt động không hiệu quả trong việc xử lý cuộc chiến ở Syria. Và hình ảnh của LHQ cũng bị tổn hại bởi các vụ bê bối liên quan sự lạm dụng tình dục của những người gìn giữ hòa bình làm nhiệm vụ ở châu Phi. LHQ cũng bị cho là chậm trễ trong việc ứng phó dịch Ebola.

Hôm qua, 5 ủy viên thường trực của Hội đồng Bảo an LHQ, gồm Nga, Anh, Pháp, Mỹ và Trung Quốc, cùng 10 ủy viên không thường trực tiến hành đợt bỏ phiếu kín đầu tiên. Từng nước đưa ý kiến của mình về từng ứng viên Tổng thư ký LHQ. Họ có thể khuyến khích hoặc không khuyến khích một ứng viên nào đó hoặc tuyên bố không có ý kiến.

Sau đó, các ứng viên được thông báo về kết quả bỏ phiếu: họ nhận được bao nhiêu phiếu khuyến khích và không khuyến khích. Họ cũng được thông báo ai là ứng viên nặng ký nhất và ai là ứng viên nhẹ ký nhất. Một số ứng viên có thể bỏ cuộc sau vòng bỏ phiếu kín lần này, nếu họ nhận được quá nhiều phiếu “không khuyến khích” và biết rằng mình có ít cơ hội đến đích cuối cùng - trở thành Tổng thư ký LHQ.

Đợt bỏ phiếu thứ hai sẽ được tổ chức vào tuần tới và vài đợt nữa sẽ được tổ chức trước khi Đại hội đồng LHQ diễn ra vào tháng 9 tới. Nhiều khả năng, đến thời điểm đó sẽ chỉ còn 2-3 ứng viên trụ vững. Dự kiến, ứng viên cuối cùng được lựa chọn vào tháng 10 và nhậm chức vào ngày 1/1/2017. Các ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an LHQ đều có quyền phủ quyết nên ứng viên cuối cùng phải là người vừa lòng tất cả. Hội đồng Bảo an sẽ đề cử ứng viên duy nhất để Đại hội đồng LHQ thông qua.

Lâu nay, LHQ bị chỉ trích là chọn lãnh đạo trong bóng tối. Nhưng năm nay, LHQ cố gắng minh bạch hóa quy trình chọn tổng thư ký mới bằng cách lần đầu tiên công bố quá trình phỏng vấn. Mỗi ứng viên nộp kế hoạch nêu rõ ý định, chương trình hành động của mình, xuất hiện trong phiên hỏi đáp công khai và phiên tranh luận được truyền hình và phát sóng trực tiếp. Matthew Rycroft, Đại sứ của Anh tại LHQ nói rằng, mức độ bí mật là cần thiết đối với bất kỳ đợt bỏ phiếu nào. Tuy nhiên, theo ông, việc minh bạch hóa quy trình bỏ phiếu ở mức độ cần thiết sẽ đảm bảo ứng viên giỏi nhất, phù hợp nhất được chọn làm tổng thư ký.

Theo nghị quyết do Đại hội đồng LHQ thông qua năm 2015, toàn bộ 193 thành viên LHQ đều nhận được thư mời đề cử ứng viên tổng thư ký mà họ thấy phù hợp. Các ứng viên phải có kinh nghiệm quản lý, xử lý các vấn đề quốc tế, có kỹ năng ngoại giao, sử dụng thành thạo ít nhất một ngoại ngữ.

Kỳ vọng ứng viên phụ nữ

LHQ thông báo họ đặc biệt chào mừng lãnh đạo nữ và Đông Âu là khu vực duy nhất trên thế giới chưa sản sinh tổng thư ký LHQ. Đến nay, đã có 3 tổng thư ký LHQ đến từ Tây Âu, 2 đến từ châu Phi, 2 đến từ châu Á và 1 đến từ Mỹ Latinh và Caribe. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa rằng, tân tổng thư ký LHQ chắc chắn sẽ là phụ nữ đến từ Đông Âu. Cuộc đua hiện mở rộng cho cả 12 
ứng viên.

Hiện nay, những ứng viên được đánh giá cao là Antonio Guterres- cựu lãnh đạo cơ quan tị nạn LHQ đến từ Bồ Đào Nha, Danilo Turk - cựu Tổng thống Slovenia, và Helen Clark - Giám đốc Chương trình Phát triển LHQ, cựu Thủ tướng New Zealand. Bà Helen Clark được đánh giá cao khi lãnh đạo New Zealand (thúc đẩy y tế, việc làm, bình đẳng giới...) cũng như khi dẫn dắt UNDP (đẩy mạnh giải quyết đói nghèo, tăng trưởng kinh tế bền vững, nâng cao vị thế của phụ nữ, trẻ em...).

Bà Susana Malcorra, Ngoại trưởng Argentina, được đánh giá là ứng viên giàu kinh nghiệm. Bà từng làm Chánh văn phòng Tổng thư ký LHQ Ban Ki-moon. Tuy nhiên, người ta kỳ vọng ở bà nhiều hơn thế. Bà Irina Bokova đến từ Bulgaria, Tổng Giám đốc UNESCO, ban đầu được đánh giá là ứng viên sáng giá, nhưng lợi thế này của bà mất dần. Nhiều ý kiến cho rằng, bà quá gần gũi với Nga.